Եւրոպա

Եւրոպա
Եւրոպայի քաղաքական քարտէսը (ափրիկեան եւ ասիական երկիրներ եւս տեսանելի են)

Եւրոպա, աշխարհի 6 աշխարհամասերէն մէկը, կը կազմէ Եւրասիոյ արեւմտեան մասը։

Անուանում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Եւրոպան եւ ցուլը պատկերուած հին յունական սկահակին վրայ, Ք.Ա. 480

«Եւրոպա» յունարէն բառը կը նշանակէ «արեւմուտք»։ Եւրոպա անունը ծագած է հին յունական դիցաբանութեան հերոս, փիւնիկեան Եւրոպա թագուհիի անունէն, որ փախցուցած էր Զեւսը։ Հին յոյները այդպէս կ'անուանէին Յունաստանէն արեւմուտք գտնուող տարածքները։

Աշխարհագրական Տուեալներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Էլպրուսը Եւրոպայի ամենաբարձր լերան գագաթն է

Եւրոպան իր մեծութեամբ աշխարհի երկրորդ ամենափոքր աշխարհամասն է (10 180 000 քմ2, այսինքն Երկրագունդի 2 տոկոսը)։ Միակ աշխարհամասը, որ Եւրոպայէն փոքր է, Աւստրալիան է։

Բնակչութիւնը կը կազմէ 731 մլն, այսինքն՝ աշխարհի բնակչութեան 11 տոկոսը։ Եւրոպայի բնակչութեան խտութիւնը աշխարհի ամենամեծերէն է։ Եւրոպայի ճշգրիտ սահմաններու վերաբերեալ կարծիքները կը տարբերին։ Եւրոպայի ամենամեծ երկիրն իր բնակչութեամբ Ռուսաստանն է, իսկ ամենափոքրը՝ Վատիկանը։

Մակերեւոյթ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ջրագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Եւրոպայի մէջ շատ են հարթավայրային լայն ու ջրառատ գետերը (ամենամեծերն են Վոլկան եւ Տանուպը), կարճ եւ սրընթաց լեռնային գետերը, անուշահամ եւ աղի լիճերը (ամենախոշոր լիճերն են Լատոկան ու Օնեկան, ամենաաղի լիճերը՝ Էլթոնը եւ Պասքունչակը)։ Եւրոպայի ափերը կ'ողողուին մեծաթիւ ծովերու եւ ծոցերու ափերուն. կան նաւերու կառանման համար յարմար շատ ծովախորշեր, ուր կառուցուած են նաւահանգիստներ։ Աշխարհի խոշորագոյն նաւահանգիստներէն մէկը Ռոթըրտամը, կը գտնուի եւրոպական փոքր երկիրներէն մէկուն մէջ՝ Նետեռլանտներ։

Կլիմա[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Եւրոպայի կլիման բազմաբնոյթ է, հիւսիսը, յատկապէս բեւեռային շրջանը, խստաշունչ է, Եւրոպայի մեծ մասը՝ չափաւոր, Միջերկրական եւ Սեւ ծովու ափերուն՝ մեղմ։

Բուսական Եւ Կենդանական Աշխարհ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Քարայծ, Աւստրիա

Եւրոպայի մշակուած դաշտերուն մէջ այսօր կ'աճին ցորեն, աշորա, վարսակ, գարի, հնդկացորեն, այգիներուն մէջ՝ խաղող, ձիթենի, նարնջենի, խնձորենի, տանձենի, սալորենի եւ այլն։

Եւրոպական անտառներուն մէջ կ'ապրին զանազան թռչուններ՝ կկու, փայտփորիկ, երաշտահաւ, ճնճղուկ, ծիծեռնակ, ցախաքլոր, աքար, կաքաւ, սոխակ, շիկահաւ եւ այլ թռչնատեսակներ։ Իսկ ամրան Հիւսիսային սառուցեալ ովկիանոսի զառիթափ ափերուն, ժայռերու վրայ, թռչունները կը ստեղծեն իրենց բնադրավայրերը՝ հսկայական թռչնաշուկաները, եւ ձագ կը հանեն հոն։ Այստեղ կ'ապրին նաեւ զանազան կենդանիներ, մասնաւորապէս՝ աղուէս, սկիւռ, գայլ, արջ, նապաստակներ եւ այլն։

Տեղակայութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հսկայական թերակղզիի պէս, Եւրոպան երեք կողմերէն շրջապատուած է ովկիանոսներով եւ ծովերով։ Արեւելքը Ասիոյ հետ անոր ցամաքային սահմանը կ'անցնի նախկին Խորհրդային Միութեան տարածքով՝ հիւսիսէն հարաւ ձգուող Ուրալեան լեռներով, Էմպա եւ Մանիչ գետերով։

Պետութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Եւրոպայի լեզուներու քարտէս
Դրօշ Անունը Տարածք
(քմ²)
Բնակչութիւն Մայրաքաղաք
Արեւմտեան Եւրոպա
Աւստրիա 83 858 8 169 929 Վիեննա
Գերմանիա 357 021 83 251 851 Պերլին
Զուիցերիա 41 290 7 507 000 Պեռն
Իրլանտա 70 280 4 234 925 Տապլին
Լիխթընշթայն 160 32 842 Վատուց
Լուքսեմպուրկ 2 586 448 569 Լուքսեմպուրկ
Միացեալ Թագաւորութիւն 244 820 61 100 835 Լոնտոն
Մոնաքօ 1.95 31 987 Մոնաքօ
Հոլանտա 41 526 16 318 199 Ամսթըրտամ
Պելճիքա 30 510 10 274 595 Պրիւքսել

Սերպիա 88 361 7 495 742 Պելկրատ

Ֆրանսա 547 030 63 182 000 Փարիզ
Հարաւային Եւրոպա
Ալպանիա 28 748 3 600 523 Թիրանա
Անտորրա 468 68 403 Անտորա լա Ուէլեայ
Իտալիա 301 230 58 751 711 Հռոմ
Խրուաթիա 56 542 4 437 460 Զակրէպ
Մալթա 316 397 499 Վալեթա
Հիւսիսային Մակեդոնիա 25 713 2 054 800 Սքոփիէ
Յունաստան (Յոյնք) 131 940 10 645 343 Աթէնք
Մոնթէնեկրօ (Սեւալեռ) 13 812 616 258 Փոտկորիցա
Սան Մարինօ 61 27 730 Սան Մարինօ
Սլովէնիա 20 273 1 932 917 Լիւպլեանա
Պոսնա եւ Հերցէկովինա 51 129 3 843 126 Սարայէւոօ
Սպանիա 504 851 45 061 274 Մատրիտ

Վատիկան 0.44 900 Վատիկան
Փորթուկալ 91 568 10 409 995 Լիզպոն
Արեւելեան Եւրոպա
Լեհաստան (Փոլոնիա) 312 685 38 625 278 Ուարշաուա
Հունգարիա 93 030 10 075 034 Պուտափեշթ
Մոլտովա (Մոլտաւիա) 33 843 4 434 547 Քիշնեւ

Ուքրանիա 603 700 48 396 470 Քիեւ
Չեխիա 78 866 10 256 760 Բրակ
Պելառուս (Սպիտակ Ռուսիա) 207 600 10 335 382 Մինսք
Պուլկարիա 110 910 7 621 337 Սոֆիա
Ռումանիա 238 391 21 698 181 Պուխարեսթ

Սլովաքիա 48 845 5 422 366 Պրաթիսլաւա
Հիւսիսային Եւրոպա
Տանիմարքա (Դանիա) 43 094 5 564 219 Քոփընհակըն
Էսթոնիա 45 226 1 415 681 Թալլին
Իզլանտա 103 000 307 261 Րէյքեաւիք
Լաթվիա (Լեթոնիա) 64 589 2 366 515 Ռիկա
Լիթուանիա 65 200 3 601 138 Վիլնիւս
Նորուէյ 324 220 4 525 116 Օսլօ
Շուէտ 449 964 9 090 113 Սթոքհոլմ
Ֆինլանտա 336 593 5 157 537 Հելսինքի
Մասամբ Ասիոյ Մէջ Գտնուող Երկիրներ
Ռուսիա 17 098 246 144 426 068‬ Մոսկուա
Ասիոյ պետութիւններ, որոնք ունին տարածքներ Եւրոպային մէջ
Թուրքիա 783 562 71 517 100 Անքարա
Ղազախստան 2 724 902 18 395 660 Նուր֊Սուլթան
Ասիոյ պետութիւններ, որոնց Եւրոպայի մէջ
տարածք ունենալու փաստը քննարկելի/վիճարկելի կը համարուի
Ազրպէյճան 86 600[1] 9 000 000 Պաքու
Վրաստան 69 700 4 661 473 Թիֆլիս
Ասիոյ պետութիւններ, որոնք կը դասուին Եւրոպային,
ոչ թէ աշխարհագրական, այլ քաղաքական եւ մշակութային սկզբունքներով
Իսրայէլ 22 072 8 972 000 Երուսաղէմ
Կիպրոս[2] 9 251 1 141 166 Նիքոսիա
Հայաստան[3] 29 800 3 017 100 Երեւան
Չճանաչուած եւ մասամբ ճանաչուած տարածքներ
Աբխազիա 8 665 243 564 Սուխում
Արցախ 11 500 150 932 Ստեփանակերտ
Հարաւային Ովսիա 3 900 53 532 Ցխինուալ
Հիւսիսային Կիպրոս 3 355 294 906 Նիքոսիա
Մերձտնեսթրեան Մոլտովական Հանրապետութիւն 4 163 475 665 Թիրասպոլ
Քոսովօ 10 887 1 920 079 Փրիշթինա

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]