Ազրպէյճան

Ազրպէյճան
Ազրպէյճանի դրօշը Զինանշանը
Կը ներառնէ	Ապշերոնի շրջան?, Աղջաբեդի շրջան?, Աղտամի շրջան, Աղդաշի շրջան?, Աղստևի շրջան?, Աղսուի շրջան?, Շիրվան?, Աստարայի շրջան?, Պաքու, Balakan District?, Barda District?, Բայլականի շրջան?, Bilasuvar District?, Ջեբրաիլի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)?, Jalilabad District?, Դաշկեսանի շրջան?, Շաբրանի շրջան?, Ֆիզուլիի շրջան?, Գետաբեկի շրջան?, Գանձակ, Գերանբոյի շրջան?, Goychay District?, Հաջիգաբուլի շրջան?, Imishli District?, Ismayilli District?, Քելբաջարի շրջան?, Kurdamir District?, Լաչինի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)?, Lankaran District?, Լենքորան?, Lerik District?, Masally District?, Մինգեչաուր?, Նաֆթալան?, Neftchala District?, Վարդաշենի շրջան?, Գաբալայի շրջան?, Qakh District?, Ղազախի շրջան?, Gobustan District?, Guba District?, Կուբաթլուի շրջան?, Qusar District?, Saatly District?, Sabirabad District?, Շաքիի շրջան?, Շաքի (քաղաք), Սալյանի շրջան?, Շամախիի շրջան?, Շամքորի շրջան?, Samukh District?, Սիազանի շրջան?, Սումգայիթ?, Շուշիի շրջան?, Շուշի, Թարթառի շրջան?, Թովուզի շրջան?, Ujar District?, Khachmaz District?, Ստեփանակերտ, Կէօլ-Կէօլ, Խըզիի շրջան?, Խոջալուի Շրջան, Մարտունիի շրջան, Yardimli District?, Եվլախի շրջան?, Եվլախ?, Զանգելանի շրջան (Ադրբեջանական ԽՍՀ)?, Զաքաթալայի շրջան? եւ Zardab District?
Պետական լեզու	ազրպէյճաներէն
Մայրաքաղաք	Պաքու
Օրէնսդիր մարմին	Ադրբեջանի ազգային ժողով?
Երկրի ղեկավար	Իլհամ Ալիեւ
Կառավարութեան ղեկավար	Ալի Ասադով?
Ազգաբնակչութիւն	10 145 212 մարդ (2021)
Օրհներգ	Ադրբեջանի օրհներգը?
Հիմնադրուած է	1991 թ.
Արժոյթ	Ադրբեջանական մանաթ?
Ժամային համակարգ	UTC+4։00
Հեռաձայնային համակարգ	+994
Համացանցի յղում	.az
Մարդկային ներուժի զարգացման թիւ	0,745
mfa.gov.az/en

Ազրպէյճան (ազրպէյճաներէն՝ Azərbaycan, պաշտօնապէս Azərbaycan Respublikası, Ազրպէյճանական Հանրապետութիւն), հանրապետութիւն է Հարաւային Կովկասի, Կասպից ծովու արեւմտեան ափամերձ շրջանին մէջ։ Կը սահմանակցի Հայաստանին եւ Արցախին արեւմուտքին, Վրաստանին հիւսիսարեւմուտքին, Ռուսիոյ հիւսիսին եւ Իրանին հարաւին մէջ։ Ազրպէյճանի կազմի մէջ մտած է նաեւ Նախիջեւանը, որ կը սահմանակցի Հայաստանին, Իրանին եւ Թուրքիոյ (7 քմ լայնութեամբ միջանցքով)։ Ազրպէյճանը պատմական Աղուանքն է, այժմ բռնագրաւուած է թուրքերուն «ազերիներուն» կողմէ։

Անուանում

Երկիրը ազրպէյճաներէն կը կոչուի Ազրպէյճանական, որ կազմուած է պարսկերէն ազեր «կրակ» եւ պէյճան «երկիր» բառերու միացումէն, այսինքն կը նշանակէ «կրակէ երկիր»։ Կ'ենթադրեն, որ նոյնպէս կը նշանակէ «կրակ» (հայերէնի սղման օրէնքով բարդութեան սկիզբը դարձած է ադր)։ Երկրի հարաւային մասը հին յունական աղբիւրներուն մէջ, կը կոչուի Ատրոպատենե, հայկականին մէջ Ատրպատական։ Այդպէս կոչուած է Փոքր Մարաստանի մէջ, Աքեմենյաններու սատրապ Ատրոպատեսի անունով (ան մ.թ.ա. 321-ին Փոքր Մարաստանը հռչակած է անկախ թագաւորութիւն եւ դարձած է հարստութեան հիմնադիր թագաւորը)։ Ազրպէյճանցի ժողովուրդը մինչեւ Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւնը յայտնի էր թուրքեր կամ Կովկասի թաթարներ անունով, այնուհետեւ կոչուեցան ազրպէյճանական թուրքեր, ապա՝ ազրպէյճանցիներ (ինքնանուանումը՝ ազրպէյճանլար)։

Պատմութիւն

Այժմյան Ազրպէյճանի տարածքը կը ներառէ պատմական Աղուանքը, Մեծ Հայքի Ուտիք, Փայտակարան, մասամբ նաեւ Սիւնիք եւ Արարատ նահանգները։ Իսկ «Ազրպէյճան» տեղանունը, որ Իրանի հիւսիս-արեւմտեան երկրամասի պատմական կ'անուանէր, մինչեւ 1918 չէ տարածուած իր տարածքի վրայ։ Ազրպէյճանի ժողովուրդի ձեւաւորումը սկսած է XI դարու վերջէն, երբ Այսրկովկաս ներխուժած են թրքալեզու քոչուոր ցեղերը։ Ան ընթացած է թրքալեզու եւ իրանալեզու տարրերու համախմբման պայմաններուն մէջ, տնտեսական եւ կրօնամշակութային ընդհանրութիւններու հիմքի վրայ։ Մինչեւ 1920-ական թուականները ազրպէյճանցիները յայտնի էին թուրքեր կամ Կովկասի թաթարներ։ XVI դարու սկզբին ժամանակէն Ազրպէյճանի տարածքը կը մտնէր Սեֆյան Պարսկաստանի կազմի մէջ, եւ այստեղ ձեւաւորուեցան մի քանի խանութիւններ՝ Շիրվանի, Շաքիի, Գանձակի, Ղուբայի եւ այլն։ XIX դարու սկզբին Ազրպէյճանի տարածքը միացուեցաւ Ռուսական կայսրութեանը: Ազրպէյճանական ազգային պետականութիւնը ձեւաւոուած է 1918 թ–ի Մայիսին, երբ Ռուսական կայսրութենէն անջատուած Այսրկովկասի մէջ, ստեղծեցին Վրաստանի, Ազրպէյճանի եւ Հայաստանի հանրապետութիւնները։ Ազրպէյճանական Հանրապետութիւնը գոյութիւն ունեցաւ մինչեւ 1920, Ապրիլ 28-ը, երբ այստեղ՝ հաստատուեցան խորհրդային կարգերը: Աշխարհագրականօրէն բուն Ազրպէյճանէն անջատուած է անոր կազմին մէջ մտնող Նախիջեւանի Հանրապետութիւնը, որուն տարածքը կազմած է Մեծ Հայքի մէկ մասը եւ մտած է անոր տարբեր աշխարհներու (Արարատ, Սիւնիք, Վասպուրական) կազմերու մէջ, սակայն 1921 թ–ին Խորհրդային Ռուսաստանի եւ քեմալական Թուրքիոյ միջեւ կնքուած պայմանագրով այն Ազրպէյճանին կցուած է (annex) (աւելի ուշ՝ 1924 թ–ին, այստեղ ստեղծուած է Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետութիւնը)։ Նոյն՝ 1921 թ–ին, Մոսկուայի պայմանագրով Ազրպէյճանին միացած էր նաեւ Արցախը (1923 թ–ին այստեղ կազմաւորուած է Լեռնային Ղարաբաղի Ինքնավար Մարզը, որ 1991, Սեպտեմբեր 2–ին, հռչակեց իր անկախութիւնը)։ 1991 թ–ին Ազրպէյճանը հռչակեց իր անկախութիւնը, որ առաջին ճանչցաւ Թուրքիան։ 2003 թ–էն նախագահը Իլհամ Ալիեւն է։

Բնակչութիւն

Ազգային կազմը միատարր է. ազրպէյճանցիները կը կազմեն երկրի բնակչութեան 91.6%-ը։ փոքրամասնութիւններէն են թալիշները, թաթերը, լեզգիները, ռուսերը, հրեաները, ուքրանացիները, քիւրտերը եւ այլեր, մինչեւ 1991թ.–ը՝ նաեւ հայերը։

Ազրպէյճանցիներ (ինքնանունունը՝ ազերպէյճանլըլար, տարածուած է նաեւ ազերիլեր, ազրպ.՝ azərbaycanlılar, azərilər, azərbaycan/azəri türkləri) ժողովուրդ է, որ հիմնականին մէջ, կը բնակի Ազրպէյճանի մէջ եւ ըստ որոշ աղբիւրներու Պարսկաստանի հիւսիս-արեւմուտքին մէջ ։ Ընդհանուր թիւը աշխարհի մէջ, մօտ 22-27 մլն. է, որմէ Ազրպէյճանին մօտ 8,1 մլն., Իրանի մէջ 12-17 մլն., Թուրքիոյ մէջ 800 հազար, Ռուսաստանի մէջ 600 հազար, Վրաստանի մօտ 280 հազար եւ այլն։

Ազրպէյճանի մէջ, կը բնակին հետեւեալ ազգութիւններու ներկայացուցիչները՝

Ազրպէյճանի բնակչութիւնը ըստ ժողովրդագրութեան 1926–2009

Ազգութիւն	19261		19392		19593		19704		19795		19896		19996		2009
	թուաքանակ	%	թուաքանակ	%	թուաքանակ	%	թուաքանակ	%	թուաքանակ	%	թուաքանակ	%	թուաքանակ	%	թուաքանակ	%
Ազրպէյճանցիներ	1,437,977	62.1	1,870,471	58.4	2,494,381	67.5	3,776,778	73.8	4,708,832	78.1	5,804,980	82.7	7,205,464	90.6	8,172,800	91.6
Լեզգիներ	37,263	1.6	111,666	3.5	98,211	2.7	137,250	2.7	158,057	2.6	171,395	2.4	178,021	2.2	180,300	2.02
Հայեր	282,004	12.2	388,025	12.1	442,089	12.0	483,520	9.4	475,486	7.9	390,5058	5.6	0	-	0	-
Ռուսեր	220,545	9.5	528,318	16.5	501,282	13.6	510,059	10.0	475,255	7.9	392,304	5.6	141,687	1.8	119,300	1.35
Թալիշներ	77,323	3.3	87,510	2.7	85	0.0					21,169	0.3	76,841	1.0	112,000	1.26
Աւարներ	19,104	0.8	15,740	0.5	17,254	0.5	30,735	0.6	35,991	0.6	44,072	0.6	50,871	0.6	49,800	0.56
Թուրքեր	95	0.0	600	0.0	202	0.0	8,491	0.2	7,926	0.1	17,705	0.3	43,454	0.5	38,000	0,43
Թաթարներ	9,948	0.4	27,591	0.9	29,370	0.8	31,353	0.6	31,204	0.5	28,019	0.4	30,011	0.4	25,900	0,29
Թաթեր	28,443	1.2	2,289	0.1	5,887	0.2	7,769	0.2	8,848	0.1	10,239	0.1	10,922	0.1	25,200	0.28
Ուքրանացիներ	18,241	0.8	23,643	0.7	25,778	0.7	29,160	0.6	26,402	0.4	32,345	0.5	28,984	0.4	21,500	0,24
Ցախուրներ	15,552	0.7	6,464	0.2	2,876	0.1	6,208	0.1	8,546	0.1	13,318	0.2	15,877	0.2	12,300	0.14
Ուտիներ	2,445	0.1			3,202	0.1	5,492	0.1	5,841	0.1	6,125	0.1	4,152	0.1	3,800	0.04
Վրացիներ	9,500	0.4	10,196	0.3	9,526	0.3	13,595	0.3	11,412	0.2	14,197	0.2	14,877	0.2	9,900	0.11
Հրեաներ	20,578	0.9	41,245	1.3	40,198	1.1	48,652	1.0	35,487	0.6	30,792	0.4	8,916	0.1	9,100	0.1
Քիւրտեր	41,1937	1.8	6,005	0.2	1,487	0.0	5,488	0.1	5,676	0.1	12,226	0.2	13,075	0.2	6,100	0.07
այլ	94,360	4.1	85,387	2.7	25,889	0.7	22,531	0.4	31,552	0.5	31,787	0.5	9,541	0.1	9,500	0.11
ընդհանուր	2,314,571		3,205,150		3,697,717		5,117,081		6,026,515		7,021,178		7,832,693		8,795,500
1 աղբիւր։ [1]. 2 աղբիւր։ [2]. 3 աղբիւր։ [3]. 4 աղբիւր։ [4]. 5 աղբիւր։ [5]. 6 աղբիւր։ [6]. 7 քիւրտերը կը բնակէին Կարմիր Քիւրտիստանի մէջ՝ Քարվաճառի ու Բերձորի շրջաններուն մէջ, 1930-ական թուականներուն զանգուածաբար գաղթած են Ղազախստան 8այդ թիւին մէջ՝ ԼՂԻՄ հայ բնակչութիւն

Ընդհանուր թիւեր

Բնակչութեան 1960-2023 թուականների վիճակագրություն
Տարի Բնակչութիւն 1960 3 897 889 մարդ 1961 4 030 130 մարդ 1962 4 167 558 մարդ 1963 4 307 315 մարդ 1964 4 445 653 մարդ 1965 4 579 759 մարդ 1966 4 708 485 մարդ 1967 4 832 098 մարդ 1968 4 950 977 մարդ 1969 5 066 080 մարդ 1970 5 178 160 մարդ 1971 5 287 272 մարդ 1972 5 393 176 մարդ 1973 5 496 061 մարդ 1974 5 596 160 մարդ	Տարի Բնակչութիւն 1975 5 693 796 մարդ 1976 5 789 050 մարդ 1977 5 882 395 մարդ 1978 5 975 045 մարդ 1979 6 068 531 մարդ 1980 6 163 990 մարդ 1981 6 261 942 մարդ 1982 6 362 289 մարդ 1983 6 464 775 մարդ 1984 6 568 857 մարդ 1985 6 674 107 մարդ 1986 6 779 970 մարդ 1987 6 886 428 մարդ 1988 6 994 139 մարդ 1989 7 104 058 մարդ	Տարի Բնակչութիւն 1990 7 159 000 մարդ 1991 7 271 000 մարդ 1992 7 382 000 մարդ 1993 7 495 000 մարդ 1994 7 597 000 մարդ 1995 7 685 000 մարդ 1996 7 763 000 մարդ 1997 7 838 250 մարդ 1998 7 913 000 մարդ 1999 7 982 750 մարդ 2000 8 048 600 մարդ 2001 8 111 200 մարդ 2002 8 171 950 մարդ 2003 8 234 100 մարդ 2004 8 306 500 մարդ	Տարի Բնակչութիւն 2005 8 391 850 մարդ 2006 8 484 550 մարդ 2007 8 581 300 մարդ 2008 8 763 400 մարդ 2009 8 947 243 մարդ 2010 9 054 332 մարդ 2011 9 173 082 մարդ 2012 9 295 784 մարդ 2013 9 416 801 մարդ 2019 10 127 874 մարդ 2021 10 145 212 մարդ 2023 10 180 770 մարդ

Հայերը Ազրպէյճանի Մէջ

Ազրպէյճանի ներկայիս տարածքին մէջ, հայերը բնակած են հնագոյն ժամանակներէն։ Իսկ XIX դարուն, հիմնականին մէջ հայաբնակ էին Պաքուն, Սումգայիթը եւ այլ շրջաններ (Գանձակը, Շամխորի, Շաքիի (Նուխի), Շամախիի եւ այլ շրջաններ)։ Այստեղ կը գործէին հայկական դպրոցներ, մշակութային օճախներ։ Հայ բուրժուազիայի ձեռքին մէջ կը գտնուէր Ազրպէյճանի նաւթի արդիւնաբերութեան մէկ մասը, Պաքուի ձեռնարկութիւններուն մէջ, կ'աշխատէին հազարաւոր հայ բանուորներ։ Ազրպէյճանի Հանրապետութեան հռչակումէն ետք եւ խորհրդային իշխանութեան տարիներուն Ազրպէյճանի մէջ կը շարունակէր ապրիլ հայ հոծ բնակչութիւն (1979 թ-ին՝ 475,5 հզ. մարդ), կը գործէին հսկայական թիւով կրթական ու մշակութային օճախներ։ Ատոնք հետզհետէ նուազեցուցին՝ երկրի իշխանութիւններու վարած բացայայտ ուծացման եւ ազգային խտրականութեան քաղաքականութեան հետեւանքով։ 1988 թ-ի Փետրուարէն սկիզբ առաւ Ղարաբաղեան շարժումը, ծայր աստիճան սաստկացաւ յարաբերութիւնները Հայաստանի եւ Ազրպէյճանի միջեւ։ Սումգայիթի մէջ (1988 թ-ի Փետրուար), ապա Պաքուի մէջ (1990 թ-ի Յունուար) ազրպէյճանական իշխանութիւններու կողմէն կազմակերպուեցան հայերու կոտորածներ, որմէ ետք Ազրպէյճանի հայ բնակչութիւնը (շուրջ 450 հզ. մարդ) ստիպուած եղաւ հեռանալ Ազրպէյճանէն. փախստականներու զգալի մասը ապաստան գտաւ Հայաստանի մէջ։ Այդ նոյն ժամանակ Հայաստանէն ազրպէյճանցի բնակչութիւնը տարհանուեցաւ Ազրպէյճան։

Իր պատմական հողի վրայ, ապրելու իրաւունքը պաշտպանելու համար Արցախի հայութիւնը ստիպուած դիմեց զինուած պայքարի եւ կրցաւ դիմակայել ազրպէյճանական ռազմական գործողութիւններուն։ 1991 թ-ին Լեռնային Ղարաբաղը հռչակեց իր անկախութիւնը՝ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութիւնը, որ սակայն, դեռ միջազգայնօրէն չէ ճանչցուած։ Բանակցութիւններ կը տարուին հիմնախնդրի խաղաղ կարգաւորման նպատակով։

Կրօն

Ազրպէյճան կը համարուի աշխարհիկ պետութիւն։ Ազրպէյճանական կրօնական քաղաքանութիւնը հիմնուած է Լաիցիզմի վրայ, որ յստակ կը տարանջատէ եկեղեցւոյ պետութենէն եւ հասարակական կեանքը կը համարուի աշխարհիկ կեանք։

Բացարձակ մեծամասնութիւնը, այսինքն բնակչութեան 95%ը մուսուլման են. 85%-ը՝ շիա մուսուլման եւ 15%-ը՝ սուննի մուսուլման։ Կրօնական փոքրամասնութիւններիւ կը թուեն. ռուս ուղղափառներ, վրաց ուղղափառներ, կաթոզիկէներ, մոլոկաններ, աւետարանականներ, բապտիստներ, Եհովայի վկաներ, յուդայականներ, հարէ կրիշնայ, եւ բահաի։ Ընդհանուր առմամբ Ազրպէյճանի Հանրապետութեան մէջ գրանցուած է 425 կրօնական համայնք։

Տնտեսութիւն

Ազրպէյճանը, լինելով ցարական Ռուսիոյ, իսկ այնուհետեւ՝ ԽՍՀՄ-ի մասը, իր բարենպաստ աշխարհագրական դիրքի ու բնական հարուստ պաշարներու շնորհիւ դարձած է ինդուստրիալ-ագրարային երկիր։

Հաշուի առնելով Ազրպէյճանի տնտեսութեան զարգացման դինամիկան՝ երկիրը բաժանուած է 10 տնտեսական շրջաններու (ազրպէյճաներէն՝ İqtisadi rayon)։

Բազմաթիւ արդիւնաբերական ձեռնարկութիւնները կ'արտադրեն պողպատ, տարբեր մեքենաներ ու հաստոցներ, սինթետիկ կաուչուկ, աւտոդողեր, քիմիական նիւթեր եւ այլն։ Սնունդի արդիւնաբերութեան ճիւղերէն առաւել աչքի կ'իյնան միրգի եւ ձուկի պահածոներու արտադրութիւնը ու գինեգործութիւնը։ Զարգացած է նաեւ գորգագործութիւնը։ Գիւղատնտեսութեան մէջ կը մշակեն բամբակենի, ծխախոտ, թէյ, ձիթենի, ցիտրուսներ, հացահատիկային բոյսեր։ Նախալեռնային շրջաններուն մէջ, տարածուած է խաղողագործութիւնը։ Ամենուրեք կան պտղատու այգիներ (առաւել տարածուած պտուղներն են նուռը, նուշը, թուզը, սերկեւիլը)։ Անասնապահութեան գլխաւոր ճիւղը ոչխարաբուծութիւնը ու տաւարաբուծութիւնն են։ Զարգացած է ձկնորսութիւնը (յատկապէս՝ թառափի եւ սաղմոնի)։ Վիթխարի է Կասպից ծովու նշանակութիւնը երկրի տնտեսութեան համար, որ կ'ողողէ երկրի ամբողջ արեւելեան ափը։ Այն էժան տրանսպորտային միջոց է, ջուրերը կը պարունակեն միլիոնաւոր տոննա տարբեր աղեր, հարուստ է նաւթի եւ գազի պաշարներով, արժէքաւոր ձկնատեսակներով (Կասպից ծովուն բաժին կ'իյնայ թառափի համաշխարհային որսի աւելի քան 80%-ը)։

Քարիւղի Գործոն

Խորհրդային իշխանութեան տարիներին ալ աւելի զարգացաւ աւանդական ճիւղը՝ նաւթի արդիւնահանութիւնն ու նաւթի վերամշակումը։

Վարչական Բաժանում

ՆԻՀ-ի շրջանները՝

1. Բաբեկի 2. Ջուլֆայի 3. Քենգերլի 4. Նախիջեւան

5. Օրդուբադի 6. Սադարակի 7. Շահբուզի 8. Շարուրի

Դե-յուրե Ազրպէյճանի կազմին մէջ կը գտնուի 59 շրջան, 11 քաղաք եւ 1 ինքնավար հանրապետութիւն - նախկին հայաբնակ Նախիջեւանը։ 59 շրջանները իրենց հերթին բաժնուած են 2698 մունիցիպալիտետներոպ։

Բնական Պայմաններ եւ Ռեսուրսներ

Ազրպէյճանը լեռներու ու հարթավայրերու երկիր է։ Անոր հիւսիսին մէջ՝ Մեծ Կովկասի, հարաւին մէջ Փոքր Կովկասի լեռներն են։ Ծայր հարաւ-արեւելքին մէջ, կը ձգուին Թալիշի լեռները։ Լեռներու միջեւ՝ Կուր-Արաքսեան, իսկ Կասպից ծովու ափին Լենքորանի դաշտավայրերն։ Ազրպէյճանի ընդերքը հարուստ է օգտակար հանածոներով, յատկապէս նաֆթով եւ բնական գազով։ Ցամաքէն բացի (Ապշերոնեան թերակղզի)՝ ատոնց շատ հարուստ պաշարներ յայտնաբերուած են նաեւ Կասպից ծովու հատակը։

Զինուած Ոյժեր

Ազրպէյճանի զինված ուժերու նշան

Ազրպէյճանի Զինուած Ոյժերը (ազրպէյճաներէն՝ Azərbaycan Silahlı Qüvvələri) կազմուած են Ազրպէյճանի հակադային պաշտպանութենէն, ռազմա-օդային նաւատորմէն եւ ռազմա-ծովային նաւատորմէն։

Ազրպէյճանը, նաֆթի վաճառքէն ստացուած գումարները օգտագործելով, իր զինուած ոյժերը մշտապէս կը համալրէ մեծաքանակ զէնք, զինամթերքով։ Մասնաւորապէս, Ուքրանիայէն, Պելառուսէն, Մոլդովայէն գնած է մեծ քանակութեամբ ԽՍՀՄ արտադրութեան զրահամեքենաներ եւ տանկեր, իսկ Ռուսիայէն, Իզրայէլէն, Թուրքիայէն եւ այլ երկիրներէն՝ ժամանակէն յարձակողական սպառազինութիւն։ 2007թ-ին Ազրպէյճանի ռազմական պիւտճէն կը հասնէր $ 1,3 միլիարի։

Ազրպէյճանի ԶՈւ Գերագոյն հրամանատար կը հանդիսանայ երկրի նախագահը (2003թ.–ի Հոկտեմբերէն՝ Իլհամ Ալիեւը)։