Գլխաւոր Էջ

Ազատ հանրագիտարան, որ կրնայ խմբագրուիլ ոեւէ անհատի կողմէ։

Ներկայիս ունինք 7908 արեւմտահայերէն յօդուած։

Ամսուան Յօդուածը

Աղեքսանտր Գ. Մակետոնացի

Մեծն Աղեքսանտր կամ՝ Աղեքսանտր Գ. Մակետոնացին, լատ.՝ Alexander III Magnus, 20 Յուլիս Ք.ա. 356, Փելլա, Կեդրոնական Մակետոնիա, Յունաստան - 10 Յունիս Ք.ա. 323, Բաբելոն, Իրաք), արեւմտեան պատմագրութեան մէջ յայտնի է իբրեւ Մեծն Աղեքսանտր (դասական հայերէնի մէջ - անուան ստուգաբանական նշանակութիւն՝ հին յուն․՝ ἀλέξω (alexo) բառը կը նշանակէ «պաշտպանել, օգնել», հին յուն․՝ ἀνήρ (andr) ՝ «այր մարդ»), Մակետոնիոյ արքայ (Ք.ա. 336-էն), զօրավար։ Արղէատներու հարստութեան Δυναστεία των Αργεαδών ընտանիքէն (հին յունական թագաւորական ընտանիք մը)։

Ծնած է Մակետոնիոյ մայրաքաղաք Փելլայի մէջ եւ գահը ժառանգած 20 տարեկանին։ Ստեղծած է հին աշխարհի մեծագոյն կայսրութիւններէն մէկը, որ կը տարածուէր Յոնիական ծովէն մինչեւ արեւմտեան Հնդկաստան։ Գլխաւոր դերակատարն է Հելլենիստական մշակոյթի ստեղծման եւ տարածման։ Աղեքսանտր ճանչցուած է իբրեւ մարդկութեան պատմութեան մեծագոյն զօրավարներէն մէկը։ Ան յաղթած է իր մասնակցած բոլոր ճակատամարտերուն՝ հակառակ անոր, որ միշտ առճակատած է աւելի մեծ թիւով թշնամիներու դէմ։

Աղեքսանտր կը թագադրուի իր հօր՝ Մակետոնիոյ թագաւոր Փիլիպոս Բ. Մակետոնացիի սպանութենէն ետք։ Կը ժառանգէ հսկայ պետութիւն մը եւ հզօր բանակ մը։ Կը յաջողի իրականացնել ռազմական եւ քաղաքական պատուաբեր ծրագիրներ։ Ք.ա. 334-ին, Աղեքսանտր կը ներխուժէ Փոքր Ասիա, որ Պարսկական Կայսրութեան մաս կը կազմէր Աւելին⇒

Արդեօք Գիտէ՞ք

...որ ըստ որոշ հետազօտութիւններու Թուրքիոյ մէջ կը բնակին մօտ 5 միլիոն ծպտեալ հայեր:
...որ Գոլոմպիայի Արմենիա քաղաքը կոչուած է 1915-ի Հայոց Մեծ Եղեռնի զոհերու յիշատակին:
...որ Հայաստանի մէջ օսմանագիտական հետազօտութիւններու հիմնադիրներէն մէկը՝ Արամ Սաֆրաստեանը եղած է Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան խորհրդարանի կազմին մէջ, սակայն խորհրդային իշխանութեան կողմէ բանտարկուած է, եւ յետագային աքսորուած Սիպերիա։
...որ Խորհրդային Միութեան ազգութեամբ հայ պետական ու քաղաքական գործիչ Անաստաս Միկոյեանի շնորհիւ ԽՍՀՄ-ի մէջ սկսած է պաղպաղակներու արտադրութիւնը:
...որ տզրուկները որ արիւնածուծ միջատներ են կ՚օգտագործուին բժշկութեան մէջ:
...որ խուլ կրնան ըլլալ ոչ միայն մարդիկ, այլեւ «հնչիւններ»ն ու «բոյսեր»ը:
...Մարս մոլորակը ունի իր դրօշը:

Նախագիծեր

Ի՞նչ է Ուիքիփետիան

Ուիքիփետիան ազատ բովանդակութիւն ունեցող, անվճար եւ բազմալեզու առցանց հանրագիտարանային նախագիծ է, որ կը հովանաւորուի Ուիքիմետիա Հիմնադրամին կողմէ։

Ուիքիփետիա անունը կազմուած է «Ուիքի» բառէն (համագործակցաբար կայքէջեր ստեղծելու յատկացուած գործիքի անուն, ինչպէս նաեւ՝ հաուայեան լեզուով «արագ» բառը) եւ յունարէն «էկիքլոփետիա» (հանրագիտարան) բառին «փետիա» (յունարէն լեզուով՝ կրթութիւն) մասէն։

Ուիքիփետիա նախագիծը ստեղծուած է 2001-ի Յունուարին, Ճիմմի Ուէյլզի եւ Լէրի Սէնկըրի կողմէ։ Հանրագիտարանը կը պատկանի Ուիքիմետիա Բարեգործական Հիմնադրամին, որ նուիրատուութիւններէ գոյացած հասոյթը կը յատկացնէ Ուիքիփետիայի եւ այլ քոյր նախագիծերու զարգացման։ Հանրագիտարանին երեսուն միլիոնէ աւելի յօդուածները, որոնց շարքին՝ 7800-է աւելի արեւմտահայերէնով յօդուածները ստեղծուած են կամաւոր խմբագիրներու կողմէ։

1 Ապրիլ 2019-էն սկսեալ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիան ունի իր առանձին հարթակը։

Ամսուան Իրադարձութիւնները

Արցախի Հանրապետութեան Մարտ 31-ին կայանալիք նախագահական ընտրութիւններուն կը մասնակցին 14 թեկնածուներ՝ Վիթալի Բալասանեան («Արդարութիւն» կուսակցութիւն), Ռուսլան Իսրայէլեան («Անկախութեան Սերունդ» կուսակցութիւն), Դաւիթ Պապայեան (Արցախի Պահպանողական Կուսակցութիւն), Դաւիթ Իշխանեան (Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն), Աշոտ Ղուլեան (Արցախի Ժողովրդավարական Կուսակցութիւն), Հայկ Խանումեան («Ազգային Վերածնունդ» կուսակցութիւն), Արայիկ Յարութիւնեան («Ազատ Հայրենիք - «Քաղաքացիական Միացեալ Դաշինք- ՔՄԴ» ընտրական դաշինք), Վահան Պատասեան («Միացեալ Հայաստան» կուսակցութիւն), ինչպէս նաեւ անկախ առաջադրուած թեկնածուներ՝ Մասիս Մայիլեան, Սերկէյ Ամիրեան, Քրիսթին Պալայեան, Պելա Լալայեան, Մելսիկ Պօղոսեան եւ Աշոտ Տատայեան։
Հայաստանի մէջ արտակարգ դրութիւն յայտարարուած է COVID-19 «Քորոնա» ժահրախտի տարածման պատճառով եւ յետաձգուած է 5 Ապրիլ 2020-ի որոշուած Սահմանադրական Հանրաքուէն։
Եւրատեսիլի Երգի 64-րդ Մրցոյթը որ տեղի պիտի ունենար Ռոթերտամի մէջ 16 Մայիս 2020-ին ջնջուած է «Քորոնա» ժահրի վտանգի պատճառով։ Աթենա Մանուկեանը Հայաստանը պիտի ներկայացնէր Եւրատեսիլի Մրցոյթին «Chains On You» երգով։
Մարտ 2020-ին Օքսֆորտի Համալսարանի մէջ հիմնուեցաւ Ցեղասպանութեան Ուսումնասիրութեան Օքսֆորտի Ցանցը (Oxford Network of Armenian Genocide Research - ONAGR)։ Հիմնադիրներն են Մերյեմ Սուզան Ռօզիթա Գալայճին եւ Թէօ Մարդեն վան Լինդը։
Բազմաթիւ մրցանակներու արժանացած՝ Հայաստանի Յեղափոխութեան մասին «Ես Մենակ Չեմ» (I Am Not Alone) վաւերագրական շարժապատկերը պիտի ներկայացուի Միացեալ Նահանգներու մէջ։ Շարժապատկերի բեմադրիչն է Կարին Յովհաննիսեանը։
Հայաստանի Հանրապետութեան Սփիւռքի գործերու գլխաւոր յանձնակատարի գրասենեակը մեկնարկեց «Իգործ» բացառիկ ծրագիրը սփիւռքահայ մասնագէտներուն հրաւիրելով աշխատելու Հայաստանի պետական մարմիններու մէջ: Ծրագիրը նպատակ ունի նպաստելու պետութեան կառավարման գործին Սփիւռքի զարգացած ներուժի ներգրաւման եւ մասնագիտական հայրենադարձութեան գործընթացի աշխուժացման: Ծրագրին դիմելու համար անհրաժեշտ է ունենալ մագիստրոսի կամ աւելի բարձր գիտական աստիճան: Ծրագիրը պիտի տեւէ մէկ տարի եւ պիտի մեկնարկէ Յուլիս 1-էն։