Գլխաւոր Էջ

Ազատ հանրագիտարան, որ կրնայ խմբագրուիլ ոեւէ անհատի կողմէ։

Ներկայիս ունինք 12 325 արեւմտահայերէն յօդուած։

Ամսուան Յօդուածը

Հռոմէական կայսրութիւն (լատիներէն՝ Imperium Romanum, հին յունարէն՝ Βασιλεία Ῥωμαίων), Հին Հռոմի յետ-հանրապետական ժամանակաշրջան, որ կը բնութագրուի միանձնեայ իշխանութեամբ եւ Եւրոպայի, Ասիոյ եւ Ափրիկէի մէջ հսկայական տարածքներ ընդգրկող պետութեան հաստատմամբ։

Եզրը կը գործածուի առաջին կայսր՝ Օգոստոսի կառավարումէն սկսեալ մինչեւ 476-ին, Հին Հռոմի պատմութիւնը բնութագրելու համար։

Կայսրութեան նախորդող եւ 500-Ամեայ պատմութիւն ունեցող Հռոմի Հանրապետութիւնը տկարացած էր բազմաթիւ քաղաքացիական պատերազմներու պատճառով (քաղաքացիական պատերազմներուն ընթացքին բազմաթիւ ծերակուտականներ սպաննուած էին եւ Ծերակոյտին մէջ կը գերակշռէին Առաջին կամ Երկրորդ եռապետութեան այս կամ այն մասնակիցներուն աջակիցները)։

Պատմաբանները կը մատնանշեն շարք մը իրադարձութիւններ, որոնք կը բնութագրեն հանրապետութենէն կայսրութիւն անցումը, ներառեալ՝ Յուլիոս Կեսարի հռչակումը իբրեւ ցմահ միապետ (Ք.Ա. 44-ին), Աքթիոնի նաւամարտը (Ք.Ա. 2 Սեպտեմբեր 31-ին ), եւ Սենատին (Ծերակոյտին) կողմէ Օգոստոս (Ղայիոս) Օքթավիանոսին կոչման շնորհումը (Ք.Ա. 4 Յունուար 27-ին) (Օքթավիանոս շատ խորամանկ քաղաքական գործիչ մըն էր․․․Աւելին⇒

Արդեօք Գիտէ՞ք

․․․ որ Հոնքոնկի զբօսայգիներէն մէկը (նկարին մէջ) «Թամար» անունը կը կրէ։
․․․ որ Մայիս 1-ը կը նշուէր իբրեւ մեծ տօն, որուն կ’ուղեկցուէին մեծ շքերթեր: Աշխատաւորներու միջազգային օրը այսօր կը նշուի աշխարհի աւելի քան հարիւր պետութիւններու մէջ:
․․․ որ աշխարհի ամենահին՝ աւելի քան 6000 տարուան վաղեմութիւն ունեցող գինեգործական համալիրը, Արենիի քարանձաւին մէջ (Արենի 1 քարանձաւը)յայտնաբերուած է 2007-ին։
․․․ որ Սուազիլանտի Սոպուզա Բ. թագաւորը պատմութեան ընթացքին ամէնէն երկար կառավարումը ունեցած է։

Նախագիծեր

Ի՞նչ է Ուիքիփետիան

Ուիքիփետիան ազատ բովանդակութիւն ունեցող, անվճար եւ բազմալեզու առցանց հանրագիտարանային նախագիծ է, որ կը հովանաւորուի Ուիքիմետիա Հիմնադրամին կողմէ։

Ուիքիփետիա անունը կազմուած է «Ուիքի» բառէն (համագործակցաբար կայքէջեր ստեղծելու յատկացուած գործիքի անուն, ինչպէս նաեւ՝ հաուայեան լեզուով «արագ» բառը) եւ յունարէն «էկիքլոփետիա» (հանրագիտարան) բառին «փետիա» (յունարէն լեզուով՝ կրթութիւն) մասէն։

Ուիքիփետիա նախագիծը ստեղծուած է 2001-ի Յունուարին, Ճիմմի Ուէյլզի եւ Լէրի Սէնկըրի կողմէ։ Հանրագիտարանը կը պատկանի Ուիքիմետիա Բարեգործական Հիմնադրամին, որ նուիրատուութիւններէ գոյացած հասոյթը կը յատկացնէ Ուիքիփետիայի եւ այլ քոյր նախագիծերու զարգացման։ Հանրագիտարանին երեսուն միլիոնէ աւելի յօդուածները, որոնց շարքին՝ 12 325-է աւելի արեւմտահայերէնով յօդուածները ստեղծուած են կամաւոր խմբագիրներու կողմէ։

1 Ապրիլ 2019-էն սկսեալ Արեւմտահայերէն Ուիքիփետիան ունի իր առանձին հարթակը։

Ամսուան Իրադարձութիւնները

Պուրճ Համուտի մէջ տեղի ունեցած է արցախեան ազատամարտի լիբանանահայ նահատակ Վիգէն Զաքարեանի յիշատակին նուիրուած աւանդութիւն դարձած հեծելարշաւի մրցումը աւելի քան 55 մասնակիցներով:
Վատիկանի Սիսթինեան մատուռին մէջ, 8 Մայիս 2025-ին, ամերիկացի կարտինալ 69-ամեայ Ռապըրթ Փրեւոսթը ընտրուեցաւ իբրեւ կաթողիկէ եկեղեցւոյ 267-րդ պապ: Ան ընտրեց Լեւոն ԺԴ. անունը:
2 Մայիս 2025-ին Կիպրոսի Հանրապետութեան մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան արտակարգ եւ լիազօր դեսպան Իննա Թորգոմեան իր հաւատարմագիրները յանձնած է Կիպրոսի նախագահ Նիքոս Խրիսթոտուլիտեսին:
Թուրք պատմաբան, հասարակագէտ Թաներ Աքչամի, Երեւանի ՀԲԸՄ-ի սրահին մէջ, ներկայացուցած է իր՝ «Ցեղասպան պետութեան ակունքները. 1918-1923 թուականներու Թուրքիոյ Հանրապետութեան ձեւաւորումը եւբ խտրականութեան վարչակարգի կառուցումը» գիրքը՝ հայերէն թարգմանութեամբ: