Մօրուս Հասրաթեան

Մօրուս Հասրաթեան
Ծնած է	10 Սեպտեմբեր 1903(1903-09-10)
Ծննդեան վայր	Ախլաթեան, Զանգեզուրի Գաւառ, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	25 Փետրուար 1979(1979-02-25) (75 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն  Խորհրդային Միութիւն
Գործատու	Մատենադարան Հայաստանի պատմութեան թանգարան Երեւանի Պետական Համալսարան Խ. Աբովեանի Անուան Մանկավարժական Համալսարան Հայկազեան Համալսարան
Կրթութիւն	Երեւանի Պետական Համալսարանի Պատմութեան Բաժանմունք Երեւանի Պետական Բժշկական Համալսարան
Կոչում	թղթակից անդամ
Ազգութիւն	Հայ
Տիրապետած լեզուներ	հայերէն
Անդամակցութիւն	Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա
Պարգեւներ եւ մրցանակներ	Հայկական ԽՍՀ գիտութեան վաստակաւոր գործիչ
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն
Երեխաներ	Մուրատ Հասրաթեան

Մօրուս (Մարդար) Հասրաթեան ծնած է 10 Սեպտեմբեր 1902-ին, Սիսեան շրջանի Ախլաթեան գիւղը: Նախակրթութիւնը կը ստանայ գիւղական դպրոցին մէջ, ապա՝ կ'աշակերտէ Պաքուի առեւտրական դպրոցին: 1918-1921 թուականներուն, որպէս յեղափոխական մարտիկ կը մասնակցի Հիւսիսային Կովկասի եւ Զանգեզուրի քաղաքացիական կռիւներուն: 1922-1924 թուականներուն, ուսանող՝ Երեւանի Պետական Համալսարանի պատմութեան բաժանմունքին, ուր բախտը կ'ունենայ աշակերտելու Մ. Աբեղեանի, Հր. Աճառեանի, Յ. Մանանդեանի, Լէոյի եւ այլ անուանի հայագէտ գիտնականներու: 1925-1927 թուականներուն, հասարական աշխատանքով կը մեկնի Սիսեանի, Գորիսի, եւ Դիլիջանի շրջանները: 1930-ին կ'աւարտէ համալսարանական ընթացքը, ու կը նուիրուի գիտական աշխատանքի:

1931-1932 թուականներուն, Լենինկրատի մէջ, Ն. Մառի եւ Յ. Օրբելիի ղեկավարութեամբ կը բոլորէ ասպիրանդական ուսումնասիրութեան շրջանը: 1933-ին կը վերադառնայ Երեւան, եւ իբրեւ տնօրէնի տեղակալ, կը պաշտօնավարէ Նիւթական Մշակոյթի Պատմութեան Հիմնարկին մէջ։ 1934-1936 թուականներուն կը վարէ Կուսակցութեան Թանգարանի վարիչի պաշտօնները:

1937-ին Մ. Հասրաթեան կը նշանակուի Էջմիածնի մատենադարանին տնօրէն, ուր ան զգալի աշխատանք կը տանի ձեռագիրներու պահպանման եւ ուսումնասիրութեան մարզերուն մէջ:

1940-էն սկսեալ, Մ. Հասրաթեան դիտահետազօտական աշխատանքները կ'ընթանան բանասիրութեան, հնագիտութեան եւ հայ ժողովուրդի հին ու միջին դարերու պատմութեան ուսումնասիրութեան գծով: 1942-1946 թուականներուն կը պաշտօնավարէ Գրականութեան Հիմնարկին մէջ, ուր իր ուշադրութեան գլխաւոր առարկան կը դարձնէ բանասիրական հարցերը: Միաժամանակ՝ 1943-1946 թուականներուն, ան կը վարէ Գիտութիւններու Ակադեմիայի գիտական քարտուղարի պաշտօնը: 1947-1954 թուականներուն, պաշտօնի կը հրաւիրուի պատմութեան Հիմնարկին կողմէ, ուր, աւագ գիտաշխատողի հանգամանքով իր գործօն մասնակցութիւնը կը բերէ պատմութեան, հնագիտութեան, ու դասագիրքերու հետ առընչուած հարցերու լուծման աշխատանքին:

Իբրեւ հայ ժողովուրդի պատմութեան դասախօս, ան կը պաշտօնավարէ Խաչատուր Աբովեանի Մանկավարժական Հիմնարկին մէջ, ինչպէս նաեւ կը ստանձնէ Հեռակայ Մանկավարժական Հիմնարկի ժողովուրդի պատմութեան ամպիոնին վարիչի պաշտօնը:

1961-ին, Մ. Հասրաթեան կ'արժանանայ Հայկական ՍՍՀ գիտութեան վաստակաւոր գործիչի կոչման, իսկ 1963-ին կ'ընտրուի ՀՍՍՀ Գիտութիւններու Ակադեմիայի թղթակից անդամ:

1965-ին, Հայկական Քոլէճին հրաւէրով, Մ. Հասրաթեան կու գայ Պէյրութ, ուր, շուրջ երկու տարիներ կը դասախօսէ Քոլէճի Հայագիտական Ամպիոնի ուսանողներուն, ինչպէս նաեւ կ'ունենայ հրապարակային բազմաթիւ ելոյթներ:

Վերջին աւելի քան մէկ տասնամեակի ընթացքին, Մ. Հասրաթեան կը վարէ Հայաստանի Պետական Պատմական Թանգարանի տնօրէնութիւնը:

Մ. Հասրաթեան, բազմահմուտ բանասէրն ու պատմաբանը, հայագիտութեան իր աւանդը կը թողու գլխաւորաբար մասնագէտներու նոր սերունդի պատրաստութեան գծով, գիտական աշխատանքներու ղեկավարութեամբ ու խմբագրութեամբ: Այս բոլորով մէկտեղ, սակայն, Մ. Հասրաթեան կը մնայ հայ բանասիրութեան անգերազանցելի Սայեաթ-նովագէտը: Այս մարզին մէջ, աւելի քան երեսուն տարիներու իր վաստակովը, ան ոչ միայն կը յաջողի վերակենդանացնել ամբողջական կերպարը անզուգական Սայեաթ-Նովայի, ու նոր խօսք ըսել անոր մասին, այլ եւ ճամբայ կը հարթէ շատ ուրիշներու, անոնց համար ստեղծելով հնարաւորութիւնն ու միջոցը՝ պեղելու անսպառ գանձարանը հանճարեղ հայ երգիչին:

Տասնամեակներու ընթացքին իր ստորագրած պատմա-բանասիրական յօթուածներէն շատեր կը մնան պարբերական մամուլի էջերուն մէջ, իսկ ուրիշներ՝ անտիպ: Առանձին հատորով լոյս տեսած են Սայեաթ-Նովա- (խաղերի ժողովածու- կազմեց, վրացերէն եւ Ազրպէյճաներէն խաղերը թարգմանեց, բառարանը եւ ծանօթագրութիւնները գրեց Մ. Հասրաթեան) (Երեւան, 1945): Նոյնը՝ հրատարակուած 1959 եւ 1963 թուականներուն: 1963-ին հրատարակութիւնը նաեւ ունի Մ. Հասրաթեանի կողմէ պատրաստուած Սայեաթ-Նովա (կենսագրական ակնարկը) էջ V-XL ներածական բաժին մը: Ճարտարապետ Վարազդատ Յարութիւնեանի (հատուածներ) Վազգէն Թիւթիւնճեանի (նկարներ) աշխատակցութեամբ Մ. Հասրութեան (յառաջաբան) կը պատրաստէ հրատարակութիւնը Հայաստանի Յուշարձաններ (նախապատմական շրջանէն մինչեւ Ժէ. դար Յ. Ք.) (Պէյրութ, 1975), հատորը:

Մ. Հասրաթեան կը մահանայ 25 Փետրուար, 1979-ին:

Աղբիւրներ

• Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, Հատոր Է., Պէյրութ, 1979, էջ 383