Արշակ Աթայեան

Արշակ Աթայեան;
Ծնած է	20 Յունիս 1877
Ծննդավայր	Մեծ Թաղեր, Շուշիի գաւառ, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	19 Օգոստոս 1938 (61 տարեկանին)
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան; Ներսիսեան դպրոց; Շուշիի Թեմական դպրոց
Մասնագիտութիւն	բանաստեղծ, դերասան, թարգմանիչ, թատերագէտ, հանրային գործիչ, արձակագիր, գրագէտ, ուսուցիչ
Աշխատավայր	Մուրճ
Անդամութիւն	Խորհրդային Հայաստանի Գրողներու Միութիւն
Երեխաներ	Ռաֆայել Աթայեան, Ռոպերթ Աթայեան եւ Արմէն Աթայեան

Արշակ Աթայեան (20 Յունիս 1877(1877-06-20)^[1]^[2], Մեծ Թաղեր, Շուշիի գաւառ, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2] - 19 Օգոստոս 1938(1938-08-19)), հայ բանաստեղծ, արձակագիր, թարգմանիչ, հասարակական գործիչ։ 1935 թուականէն սկսեալ եղած է ԽՍՀՄ գրողներու միութեան անդամ։

Կենսագրութիւն

Սորված է Վաղարշապատի Գեւորգեան Ճեմարանին, Թիֆլիսի Ներսիսեան դպրոցին եւ Շուշիի թեմական դպրոցին մէջ։ 1898-1902 թուականներուն ծառայած է ցարական բանակին մէջ։ 1903-1904 թուականներուն որպէս սրբագրիչ աշխատած է «Մուրճ» ամսագրի (Թիֆլիս) խմբագրութեան մէջ։ 1904-1907 թուականներուն ուսուցչութիւն ուսանած է Իրանի Սաւրա գիւղի դպրոցին մէջ։ Այստեղ գրի առած է Սալմաստի բոլոր 23 հայկական գիւղերու վիճակագրութիւնը, հաւաքած ու գրի առած է նաեւ ժողովրդական երգերը ու բանահիւսութիւնները։ 1907-1911 թուականներուն ուսուցիչ եղած է Նոր Ճուղայի դպրոցներուն մէջ, ապա պաշտօնաւարաղ է Ռուս-պարսկական բանակի Սպահանի բաժանմունքը։ Այդ տարիներուն եղած է նաեւ քառաձայն երգչախումբի ղեկավար, մէներգիչ եւ դերասան։ Գրած է դրամատիկական երկեր, որոնցմէ մէկն է «Սասունցի Դաւիթ»-ը, եւ Արմէն Արմէնեանը բեմադրած է այն նախ Թեհրանի մէջ (1922), ապա Ալեքսանտրապոլի մէջ (այժմ՝ Կիւմրի)։ 1923 թուականին ընտանիքով վերադարձած է Հայաստան։ Ուսուցչութիւն կատարած է Երեւանի, Լենինականի եւ Ստեփանակերտի մէջ։ Եղած է «Խորհրդային Հայաստան» թերթի պատասխանատու քարտուղար եւ բաժնի վարիչ ինչպէս նաեւ գիւղատնտեսական բանկի գլխաւոր հաշուապահ։ Մահացած է 1938, օգոստոսին^[3] երբ ձերբակալեցաւ^[4]:

Ստեղծագործութիւններ

Թիւն (վէպ), Պաքու, տպարան Հ.Գ.Գիւլբասարեան, 1897, 148 էջ
Իրանա, Պաքու, 1898
Զգացմունք (երգիծական վիպակ), Պաքու, տպարան Ա.Մ.Ղազարեան, 1898, 232 էջ
Սիրոյ հովիտը, Թիֆլիս, տպարան Մ.Վարդանեան, 1904, 16 էջ
Յառաջաբան, Թեհրան, 1905, 39 էջ
Սալմաստ (տեղագրութիւն), Նոր Ճուղա, տպարան ս. Ամենափրկչեան վանք, 1906, 232 էջ
Բանահիւսութեան տեսութիւնէն, Նոր Ճուղա, 1907, տպարան ս. Ամենափրկչեան վանք, 34 էջ
Հայաստանի Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետութիւնը եւ անոր կառավարութիւնը, Նոր Ճուղա, տպարան ս. Ամենափրկչեան վանք, 1922, 24 էջ
Սասունցի Դաւիթ, Նոր Ճուղա, տպարան ս. Ամենափրկչեան վանք, 1925, 165 էջ

Թարգմանութիւններ (Ռուսերէնէն եւ Պարսկերէնէն)

Միխայիլ Լերմոնտով, Պելա, Պաքու, տպարան «Արոր», 1898, 103 էջ
Միխայել Լերմոնտով, Մաքսիմ Մաքսիմիչ, Պաքու, տպարան, ա. մ. Ղազարեան, 1898, 30 էջ
Լեւ Տոլստօ, Երեք մահ (պատմուածք), Ալեքսանդրապոլ, տպարան Ստեփանեան, 1903, 28 էջ
Վլատիմիր Կորոլենկօ, Մակարի երազը, Թիֆլիս, 1904
Մաքսիմ Քորկի, Դանկոյի սիրտը, Թիֆլիս, տպարան Մովսես Վարդանեան, 1904, 16 էջ
Մաքսիմ Գորկի, Չարաճճի, Ս.Պետերբուրգ, Պուշկինեան տպարան, 1904, 45 էջ
Մաքսիմ Գորկի, Իմ ուղեկիցը, 1904, Թիֆլիս, արտատպուած «Մուրճէն», տպարան Ա.Քութաթելաձէ, 63 էջ
Լեոնիդ Անդրեւ, Պատը, Թիֆլիս, 1904
Ե. Յարոսլավսկի, Աստուածաշունչը հաւատացեալներու եւ ոչ հաւատացեալներու համար, Երեւան, 1923
Արկ-Ան., Բանւորական շարժման պատմութիւնը Անգլիոյ, Ֆրանսայի, եւ Գերմանիոյ եւ Երեւանի մէջ, 1924
Մաքսիմ Գորկի, Պատմուածքներ, 2 հատորով, հ. 1 (գիրքին մէջ տեղ կը գտնէ «Իմ ուղեկիցը» գործը թարգմանած է Ա.Աթաեանը), Երեւան, Պետհրատ, 1928, 130 էջ
Մաքսիմ Գորկի, Պատմուածքներ, 2 հատորով, հ. 2 (գիրքին մէջ տեղ կը գտնէ «Չարաճճի» գործը թարգմանած է Ա.Աթայեանը), Երեւան, Պետհրատ, 1928, 109 էջ
Եվգենի Խազին, Հեղափոխութեան թմբկահարը (վիպակ), Երեւան, Պետհրատ, 1934, 191 էջ
Ֆուկիգաուա, Ճափոն-ամերիկեան ապագայ պատերազմը, Երեւան, 1934
Նիքոլայ Գոգոլ, Քիթը, Երեւան, Պետհրատ, 1934, 50 էջ^[5]
Մաքսիմ Գորկի, Կլիմ Սամգինի կեանքը (քառասուն տարի), վէպ, մաս 1, Երեւան Մոսկուա, Պետհրատ, 1935, 576 էջ։
Լեւ Ռուփինշտէյն, Սամուրայներու շավիղը (վիպակ), Երեւան-Մոսկուա, Պետհրատ, 1935, 170 էջ
Օմար Խայեամ, Քառեակներ, Երեւան, Պետհրատ, 1936, 143 էջ
Մաքսիմ Գորկի, Մայրը (վէպ), Երեւան, Պետհրատ, 1938, 380 էջ
Մաքսիմ Գորկի, Կլիմ Սամգինի կեանքը (քառասուն տարի), մասն 2, Երեւան, Հայպետհրատ, 1945, 747 էջ
Մաքսիմ Գորկի, Մայրը, Երեւան, Հայպետհրատ, 1956, 420 էջ
Օմար Խայեամ, Քառեակներ, Երեւան, Հայպետհրատ, 1959, 242 էջ
Ռուս դասականներու գրադարան։ Մաքսիմ Գորկի, Ընտիր երկեր (գիրքի մեջ մտնող «Մայրը» վէպը թարգմանած է Ա.Աթայեանը), Երեւան, «Սովետական գրող», 1983, 624 էջ

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ Գրական տեղեկատու։ Երեւան: «Սովետական գրող»։ 1981։ էջ էջ 15-17
↑ Արշակ Աթայանը Хайазг կայքում
↑ Նիկոլայ Գոգոլի ստեղծագործությունները հայերէն թարգմանությամբ

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">[[:hy:Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան|Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[3] Գրական տեղեկատու։ Երեւան: «Սովետական գրող»։ 1981։ էջ էջ 15-17

[4] Արշակ Աթայանը Хайазг կայքում

[opac-5] Նիկոլայ Գոգոլի ստեղծագործությունները հայերէն թարգմանությամբ

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]