«Աղեքսանտրիա» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Խմբագրել յղումները
Դիտել պատմությունը
← Նախորդ խմբագրումՅաջորդ խմբագրում →
Content deleted Content added
ՏեսողականԵլատեքստ
Տող 77. Տող 77.


== Կլիման ==
== Կլիման ==
Աղեքսանտրիոյ կլիման անջրդի է, տարեկան 189 մմ․ անձրեւաչափով։ Ձմեռուան եղանակին անձրեւ կ՛ընդունի նա մանաւանդ [[Դեկտեմբեր]] ամսուն։ Ջերմաստիճանը, անկախ եղանակէն, չափազանց փոփոխումներ չի կրեր եւ յաճելի է շնորհիւ [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական Ծովուն]] բարեկարգ ազդեցութեան։ Աղեքսանտրիան Ռաֆա քաղաքին հետ, [[Եգիպտոս|Եգիպտոսին]] ամենախոնաւ շջրաններն են։ [[Յունուար]] եւ [[Փետրուար]] ամիսները ամենէն պաղն են․ ջերմաստիճանը կը խաղայ 18 °C մինչեւ՝ 5 °C (բարձրագոյնը՝ 12 - 18 °C եւ նուազագոյնը՝ 5 °C)։ Նաեւ, պաղ ամիսներուն, քաղաքը կը փորձուի զօրաւոր փոթորիկներէ, անձրեւներէ եւ քանի մը անգամներ թեթեւ կամ կանոնաւոր կարկուտներէ, որոնք միացուած թաթաւներուն՝ պատահական ողողումներու պատճառ կ՛ըլլան։ Տարուան ամենէն տաք եւ չոր ամիսներն են՝ Յուլիսն ու Օգոստոսը ։<ref>[https://www.weather2travel.com/climate-guides/egypt/alexandria.php weather2travel, Աղեքսանտրիոյ կլիման {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.britannica.com/place/Mediterranean-Sea Պրիտանական Հանրագիտարան,Միրերկրականի Կլիման ]</ref>
Աղեքսանտրիոյ կլիման անջրդի է, տարեկան 189 մմ․ անձրեւաչափով։ Ձմեռուան եղանակին անձրեւ կ՛ընդունի նա մանաւանդ [[Դեկտեմբեր]] ամսուն։ Ջերմաստիճանը, անկախ եղանակէն, չափազանց փոփոխումներ չի կրեր եւ յաճելի է շնորհիւ [[Միջերկրական Ծով|Միջերկրական Ծովուն]] բարեկարգ ազդեցութեան։ Աղեքսանտրիան Ռաֆա քաղաքին հետ, [[Եգիպտոս|Եգիպտոսին]] ամենախոնաւ շջրաններն են։ [[Յունուար]] եւ [[Փետրուար]] ամիսները ամենէն պաղն են․ ջերմաստիճանը կը խաղայ 18 °C մինչեւ՝ 5 °C (բարձրագոյնը՝ 12 - 18 °C եւ նուազագոյնը՝ 5 °C)։ Նաեւ, պաղ ամիսներուն, քաղաքը կը փորձուի զօրաւոր փոթորիկներէ, անձրեւներէ եւ քանի մը անգամներ թեթեւ կամ կանոնաւոր կարկուտներէ, որոնք միացուած թաթաւներուն՝ պատահական ողողումներու պատճառ կ՛ըլլան։ Տարուան ամենէն տաք եւ չոր ամիսներն են՝ Յուլիսն ու Օգոստոսը ։<ref>[https://www.weather2travel.com/climate-guides/egypt/alexandria.php weather2travel, Աղեքսանտրիոյ կլիման {{ref-en}}]</ref><ref>[https://www.britannica.com/place/Mediterranean-Sea Պրիտանական Հանրագիտարան,Միրերկրականի Կլիման ]</ref>
{{Եղանակի Աղիւսակ|width=auto
|location=Alexandria
|metric first=yes
|single line=yes
|Jan record high C= 29.6 <!--(2015)-->
|Feb record high C= 33.0 <!--(1973)-->
|Mar record high C= 40.0 <!--(1958)-->
|Apr record high C= 41.0 <!--(1998)-->
|May record high C= 45.0 <!--(1961)-->
|Jun record high C= 43.8 <!--(1961)-->
|Jul record high C= 43.0 <!--(2002)-->
|Aug record high C= 38.6 <!--(1984)-->
|Sep record high C= 41.4 <!--(1996)-->
|Oct record high C= 38.2 <!--(1982)-->
|Nov record high C= 35.7 <!--(2007)-->
|Dec record high C= 31.0 <!--(2013)-->

|Jan high C=18.4
|Feb high C=19.3
|Mar high C=20.9
|Apr high C=24.0
|May high C=26.5
|Jun high C=28.6
|Jul high C=29.7
|Aug high C=30.4
|Sep high C=29.6
|Oct high C=27.6
|Nov high C=24.1
|Dec high C=20.1
|year high C=24.9

|Jan mean C=13.4
|Feb mean C=13.9
|Mar mean C=15.7
|Apr mean C=18.5
|May mean C=21.2
|Jun mean C=24.3
|Jul mean C=25.9
|Aug mean C=26.3
|Sep mean C=25.1
|Oct mean C=22.0
|Nov mean C=18.7
|Dec mean C=14.9
|year mean C=20.0

|Jan low C=9.1
|Feb low C=9.3
|Mar low C=10.8
|Apr low C=13.4
|May low C=16.6
|Jun low C=20.3
|Jul low C=22.8
|Aug low C=23.1
|Sep low C=21.3
|Oct low C=17.8
|Nov low C=14.3
|Dec low C=10.6
|year low C=15.8

|Jan record low C= 0.0 <!--(1994)-->
|Feb record low C= 0.0 <!--(1994)-->
|Mar record low C= 2.3 <!--(1998)-->
|Apr record low C= 3.6 <!--(1997)-->
|May record low C= 7.0 <!--(1993)-->
|Jun record low C= 11.6 <!--(1997)-->
|Jul record low C= 17.0 <!--(1993)-->
|Aug record low C= 17.7 <!--(1983)-->
|Sep record low C= 14 <!--(1976)-->
|Oct record low C= 10.7 <!--(1996)-->
|Nov record low C= 1.0 <!--(1993)-->
|Dec record low C= 1.2 <!--(2004)-->

|Jan rain mm=52.8
|Feb rain mm=29.2
|Mar rain mm=14.3
|Apr rain mm=3.6
|May rain mm=1.3
|Jun rain mm=0.0
|Jul rain mm=0.0
|Aug rain mm=0.1
|Sep rain mm=0.8
|Oct rain mm=9.4
|Nov rain mm=31.7
|Dec rain mm=52.7
|Jan rain days=11.0
|Feb rain days=8.9
|Mar rain days=6.0
|Apr rain days=1.9
|May rain days=1.0
|Jun rain days=0.0
|Jul rain days=0.0
|Aug rain days=0.0
|Sep rain days=0.2
|Oct rain days=2.9
|Nov rain days=5.4
|Dec rain days=9.5
|unit rain days=0.01 mm

|Jan sun=192.2
|Feb sun=217.5
|Mar sun=248.0
|Apr sun=273.0
|May sun=316.2
|Jun sun=354.0
|Jul sun=362.7
|Aug sun=344.1
|Sep sun=297.0
|Oct sun=282.1
|Nov sun=225.0
|Dec sun=195.3

|Jan humidity=69
|Feb humidity=67
|Mar humidity=67
|Apr humidity=65
|May humidity=66
|Jun humidity=68
|Jul humidity=71
|Aug humidity=71
|Sep humidity=67
|Oct humidity=68
|Nov humidity=68
|Dec humidity=68
|year humidity=67.92

|source 1= ''[[World Meteorological Organization]] (UN)'',<ref>{{cite web|url=http://www.worldweather.org/059/c01268.htm|title=Weather Information for Alexandria|access-date=21 August 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20180210112228/http://www.worldweather.org/059/c01268.htm|archive-date=10 February 2018|url-status=live}}</ref> ''[[Hong Kong Observatory]]'' for sunshine and mean temperatures,<ref>{{cite web |url=http://www.weather.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/africa/egypt/alexandria_e.htm |title=Climatological Information for Alexandria, Egypt" (1961–1990) |publisher=Hong Kong Observatory |access-date=31 August 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110201054306/http://www.weather.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/africa/egypt/alexandria_e.htm |archive-date=1 February 2011 |url-status=live }}</ref> ''Climate Charts'' for humidity<ref>{{cite web
|url = http://www.climate-charts.com/Locations/u/UB62318.php
|title = Alexandria, Egypt: Climate, Global Warming, and Daylight Charts and Data
|access-date = 20 June 2013
|archive-url = https://web.archive.org/web/20110101183354/http://www.climate-charts.com/Locations/u/UB62318.php
|archive-date = 1 January 2011
|url-status = dead
|df = dmy-all
}}</ref>

|source 2= ''Voodoo Skies''<ref name="Voodoo Skies"/> and ''Bing Weather''<ref>[http://www.bing.com/weather/tripplan?q=Alexandria+Egypt+weather&unit=C&FORM=DTPWEO&qpvt= Alexandria, Egypt Monthly Averages] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130520205856/http://www.bing.com/weather/tripplan?q=Alexandria+Egypt+weather&unit=C&FORM=DTPWEO&qpvt= |date=20 May 2013 }} – Bing Weather<sup>[''You must have an IP from the United States of America to see the page'']</sup></ref> for record temperatures
|date=July 2014}}


== Բնակչութիւն ==
== Բնակչութիւն ==

19:07, 21 Փետրուար 2020-ի տարբերակ

 Ուիքիփետիայի՝ ազատ հանրագիտարանի կողմէն

Ուշադրութի՛ւն, այս յօդուածը աղբիւրներու կարիք ունի։
Դուք կրնաք օգնել ծրագիրին՝ տեղադրուած տեղեկութիւններուն հաւաստիութիւնը գտնելով վստահելի աղբիւրներու մէջ եւ այդ աղբիւրները յղումներու տեսքով աւելցնելով յօդուածին մէջ։ Չհիմնաւորուած աղբիւրները ենթակայ են հեռացման։


Աղեքսանտրիա, երբեմն ալ՝ Ալեքսանդրիա (արաբերէն՝ الإسكندريه‎‎‎), ծովեզերեայ քաղաք՝ Եգիպտոսի հիւսիսը, Միջերկրականի հարաւային ափերուն, Նեղոս գետին տելդային արեւմտեան կողմը։ Կառուցուած է Մարիուդ լիճին Lake Mariout եւ Միջերկրական Ծովուն երկարող նեղուցի միջեւ։

Հիմնուած է Ք․ա․ 331 թ․ Մեծն Աղեքսանտրին կողմէն։ Ներկայ Եգիպտոսին երկրորդ գլխաւոր քաղաքն է։ Անցեալին եղած է Եգիպտոսի Պտողեմէացիներու թագաւորութեան հզօր մայրաքաղաքը։

Աղեքսանտրիան 5,200,000 բնակչութեամբ, Միջերկրականի աւազանին ամենէն ընդարձակ քաղաքն է, Արաբական աշխարհի՝ 6-րդը, իսկ Ափրիկէի՝ 9-րդը։ Քաղաքը 40 քլ․ երկարութեամբ կ՛երկարի Եգիպտոսի Միջերկրականի ափին։ Զբօսաշրջիկութեան ժողովրդային համբաւ վայելող քաղաք է, նաեւ՝ ճարտարարուեստի կեդրոն շնորհիւ Սուէզէն եկող բնական կազի եւ քարիւղի կազամուղիին։

Հին ժամանակներուն, Աղեքսանտրիան Եգիպտոսին գլխաւոր նաւահանգիստն էր եւ մայրաքաղաքը։ Իր աճման շրջանին եղած է հիւսիսային Ափրիկէին ամենամեծ տնտեսական կեդրոնը, աշխարհի մշակոյթի ամենակարեւոր օճախներէն եւ համբաւաւոր իր Գրադարանին եւ Փարոսին համար՝ աշխարհի եօթը հրաշքներէն մէկը, կառուցուած համանուն կղզիին վրայ։

Քաղաքին հին աւերակները եւ Աղեքսանտրիոյ նոր Գրադարանը, 2003 թ․ առաջարկուեցան եւ այժմ ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ի Համաշխարհային Ժառանգութեան Բաժնի Ցուցական Ցանկին մաս կը կազմեն։[1] [2] [3]

Պատմութիւն

Լուվրի թանգարան, Փարիզ․ Պտողեմէոսի կիսանդրին

Հելլենիստական Շրջան

Աղեքսանտրիան յուն․՝ Ἀλεξάνδρεια (Alexandreia) կը հիմնէ Մեծն Աղեքսանտր, Ք․ա․ 331 թուականին։ Հելլենիստական շրջանին, յունական ամենամեծ քաղաքն է, համաքաղաքացիական բնակչութեամբ։

Մեծն Աղեքսնատր նպատակն է խճուղի Heptastadion կառուցել, որպէսզի միացնէ Փարոս կղզիակը ցամաքին երկու բնական նաւահանգիստ ունենալու համար եւ այս ձեւով կապել Յունաստանը՝ Նեղոս գետի աւազանին։ Ան կը շարունակէ իր արշաւանքը, ետին ձգելով Գլէոմենիս կառավարիչը հետեւելու քաղաքին կառուցման աշխատանքներուն։ Ճարտարապետն է Ռոտացի Տինոքրադին Dinocrates of Rhodes։

Աղեքսանտրիոյ Փարոսը․ 3-D պատկերացում, 2013 թ․ ուսումնասիրութեամբ Prof. H. Thiersch-ի (1909) աշխատութեան - (Studie des Gebäudes. Bild: Emad Victor SHENOUDA)
Աղեքսանրիոյ մէջ տպուած դրամ, Ք․ա․ 2-րդ դար։ Երկու դրամներուն ետեւը կը պատկերացուին հռոմէացի հետեւեալ կայսրերը՝ առաջինին Antoninus Pius եւ երկրորդին՝ Marcus Aurelius Commodus Antoninus Augustus ․
Ք․ա․ 30 թ․, Աղեքսանտրիոյ յատակագիծը

Աղեքսանտրի մահէն ետք, Ք․ա․ 323թ․, անոր զօրավարներէն Պտողեմէոս կը յաջողի Աղեքսանտրի մարմինը յափշտակել եւ Եգիպտոս տանիլ։ Ըստ կարգ մը վկայութիւններու, Աղեքսանտրի մարմինը Մեմֆիս կ՛ամփոփուի եւ ապա Աղեքսանտրիա (երբ այլեւս քաղաքի կը վերածուի)։ Ուրիշ աղբիւրներու համաձայն, Եգիպտոս հասած կ՛ամփոփուի Աղեքսանտրիա։ Պտողեմէոս սպաննել կու տայ Քլէոմենին եւ Ք․ա․ 305 թ․ ինքզինք Փարաւոն կը յայտարարէ Պտողեմէոս Փրկիչ անունով եւ Եգիպտոսի մայրաքաղաքը Մեմֆիսէն Աղեքսանտրիա կը տեղափոխէ։

Աղեքսանտրիոյ քաղաքին կառուցման վերջնական աշխատանքներոը եւ խճուղիին կառուցումը Պտողեմէոսին կը վերագրուին, իսկ Փարոսին Phare d'Alexandrie ՝ անոր զաւկին, Պտողեմէոս Բ․ Փարոսին (ճարտարապետն է Սոսդրադոս Քնիտեցին՝ Սդրապոնի Strabon անուանումով, Σώστρατος ὁ Κνίδιος - Sostrate de Cnide․ Քնիտուս, Փոքր Ասիոյ ծովեզերիա քաղաք)։ Ան, օրինակուելով Սուրի վաղեմի առեւտուրէն, Աղեքսանտրիան քանի մը տարուան ընթացքին կը դարձնէ վաճառականութեան կեդրոն․ Եւրոպայի, Արաբական աշխարհի եւ Հնդկաստանի միջեւ։ Եւ՝ դար մը ետք, աշխարհին ամենաընթարձակ քաղաքը, իսկ քանի մը դար ետք աշխարհի երկրորդ քաղաքը՝ Հռոմէն ետք։

Քաղաքը կը բնակուի մեծ մասով, յոյն բնակչութեամբ․ անոնք եկած են Յունաստանի տարբեր վայրերէ։ Նաեւ, կը հասնին հրիաներ եւ անոնք կը կազմեն այդ ժամանակի ամենամեծ հրէական համայնքը։ Աղեքսանտրիոյ մէջ է, ուր կը կատարուի Թանխի Tanakh (հրէական աստուաշունչ) յունարէնի թարգմանութիւնը Μετάφραση των Εβδομήκοντα - Septuagint։ Աղեքսանտրիան Հելլենիստական մշակոյթի կեդրոնն է, սակայն ծագումով յոյն Պտողեմէացիները կը յաջողին հաւասարակշռել քաղաքին յոյն, հրիայ եւ Եգիպտացի բնակչութեան միջեւ տարբերութիւնները։

Աղեքսանտրիոյ Գրադարանը

Աղեքսանտրիոյ Թանգարան Հաստատութիւնը Μουσεῖον τῆς Ἀλεξανδρείας կ՛ընդգրկէ Աղեքսանտրիոյ Գրադարանը Library of Alexandria։ Ըստ պատմական աղբիւրներու, գրադարանը կը հիմնուի Պտողեմէոս Ա․ին կողմէ ու կը կառուցուի Պտողեմէոս Բ․ին կողմէ։ Եղած է աշխարհի գլխաւոր եւ ամենահամբաւաւոր Գրադարաններէն մէկը։

Անոր աւերման թուականը յստակ չէ, սակայն տուեալ են շրջանները, ուր ծանր վնասներ կրած է։

Հռոմէական Շրջան

Ք․ա․ 31թ․, Օգոստոս կայսրը Imperator Caesar Divi filius Augustus Ագդիումի Ճակատամարտին Bataille d'Actium յաղթանակէն տարի մը ետք Աղեքսանտրիան պաշտօնապէս կ՛անցնի Հռոմէական իշխանութեան տակ։ Հռոմէական կայսրութեան մայրաքաղաքներէն ամենամեծը։

Օգոստոս կայսրին օրերուն, քաղաքը շրջապատող պարիսպներուն երկարութիւնն է 5․34քլմ․, իսկ քաղաքին բնակչութիւնը հռոմէական շրջանին արդէն անցած է 300,000 հոգին։

115-117 թուականներուն, Աքսորեալներու Պատերազմին ժամանակ Guerre de Kitos (հռոմէահրէական պատերազմ) Աղեքսանտրիոյ մեծ մասը կ՛աւերուի։ Ատրիանոս կայսր Hadrian եւ իր ճարտարապետը՝ Տեքրիանուս քաղաքը կը վերակառուցեն։

215 թուականին, Գարագալա Caracalla կայսրին այցելութեան ժամանակ, կարգ մը քաղաքացիներ անոր հասցէին հեգնական խօսքեր կ՛ուղղեն։ Կայսր, վիրաւորուած կը զգայ եւ սպանդի կ՛ենթարկէ Աղեքսանտրիոյ բնակչութեան բոլոր երիտասարդները։

3-րդ դարուն ընթացքին Եգիպտական նուիրատառ գիրերը Egyptian hieroglyphs կը դադրին գործածուելէ, ինչպէս նաեւ դիակներուն զմռսկումը այլեւս չի կիրարկուիր։

Յուլիս 21, 315 թուականին Կրետէի երկրաշարժին պատճառով ստեցծուած ցունամին կ՛աւերէ Աղեքսանտրիան։

Արաբական ժամանակաշրջան

616 թուականին, Սասանեան պարսիկներու Խոսրով Բ․ թագաւորը Աղեքսանտրիան կը գրաւէ, որ արդէն կորսնցուցած է վաղեմի համբաւը եւ բարգաւաճումը։ Բիւզանդիոյ Հեռակլես կայսրը 629 թ․ քաղաքը ետ կ՛առնէ, սակայն 642 թ․ արաբները 14 ամիս պաշարումէ ետք, Աղեքսանտրիան կը գրաւեն։

969 թուականին, Ֆաթիմեան Խալիֆայութեան Fatimid Caliphate շրջանին մայրքաղաքը Աղեքսանտրիայէն Գահիրէ կը փոխադրուի։ Կը յաջորդեն Սալահհետինի հիմնած Ակուպեան հարստութեան իշխանութիւնը 1171 թ․, Մեմլուքներուն աւատապետական իշխանութիւնը 1250 թ․։

Աղեքսանտրիոյ անկումը կը շարունակուի։ 1309 թ․ երկրաշարժին պատճառով քաղաքին խորհրդանիշ Փարոսը կը կործանուի։ Ջրանցքը որ Աղեքսանտրիան Նեղոս գետին կը միացնէր, անգործածելի կը դառնայ։ Իպն Պադուդա Ibn Battuta մարոքեցի պէրպէր ուսումնական եւ հետազօտող, իր շրջապտոյոտներուն ընթացքին (14-րդ դար) կը նկարագրէ Աղեքսանտրիան եւ մանաւանդ Փարոսը իր աւերակ վիճակին մէջ։

Օսմանեան ժամանակաշրջան

1517 թ․ Օսմանցիները Եգիպտոսը կը գրաւեն եւ վերջինը Օսմանեան Կայսրութեան մէկ նահանգը կը դառնայ։

1896 թ․ Կոստանտինոս Քավաֆիս Constantine Cavafy․ յոյն աշխարհահռչակ բանաստեղծ։ Ծնաւ ու ապրեցաւ Աղեքսանտրիա։

Նաբոլէոնի Աղեքսնտրիա ցամաքահանումը

1798 թ․ Նաբոլէոն Եգիպտոս կ՛արշաւէ եւ Աղեքսանտրիան կը գրաւէ։ Ան, Մեծն Աղեքսանտրէն կ՛օրինակուի եւ հետը Եգիպտոս կը բերէ գիտնականներու, պատմաբաններու, աշխարհագէտներու, բուսաբաններու եւ հնագէտներու մեծ խումբ մը։ Աղեքսանտրիոյ Պաշարումով Siege of Alexandria, վերջ կը գտնէ ֆրանսական ներխուժումը Եգիպտոս։

Աղեքսանտրիան կը վերագտնէ իր վաղեմի հռչակը

Օսմանցի կառավարիչ Muhammad Ali, 1810 թուականին կը սկսի վերակառուցել Աղեքսանտրիան։ Նոր քաղաքը կը կառուցուի հին քաղաքին աւերակներուն վրայ․ ինչ որ ներկայիս կը դժուարացնէ հնագիտական պեղումներու աշխատանքները։ Նոր ջրանցք կը բանայ ու քաղաքը Նեղոս գետին կը միացնէ․ այսպէս Աղեքսանտրիան կարեւոր նաւահանգիստի եւ ռազմական նաւակայքի կը վերածէ։ Կը հիմնէ համանուն հարստութիւնը որ Եգիպտոսը կ՛իշխէ մինչեւ 1957 թ․։ Իսկ 1867 թ․ մինչեւ 1914թ․, Եգիպտոս Օսմանեան Կայսրութեան մէջ կիսանկախ վարչակարգ կ՛ունենայ։

1850-ական թուականներուն արդէն քաղաքը վերագտած է իր անցեալի բարքէն մաս մը։ Եգիպտոս աչքերը Եւրոպային կը յառէ երկիրը բարեփոխելու համար։ Առաջին՝ յոյներ քաղաքը կը հասնին, անոնց կը հետեւին եւրոպացիներ եւ այլ։ 20-րդ դարուն սկիզբին, Աղեքսանտրիան գրագէտներու, բանաստեղծներու քաղաք կը դառնայ։

Յուլիս 11, 1882թ․ Աղեքսանտրիոյ ռմբակոծումը․ նկարին՝ անգլիական "Sultan" եւ "Alexandra" ռազմանաւերը

1882 թ․ Անգլիոյ եւ Եգիպտոսի միջեւ պատերազմին ժամանակ, Անգլիոյ Թագաւորական Նաւատորմիղը Աղեքսանտրիան կը ռմբակոծէ․ անգլիացիները քաղաքը կը գրաւեն։

Նորագոյն շրջան

Բ․ Համաշխարհային Պատերազմին ընթացքին (1941 թ․ - 1942 թ․) քաղաքը իր ռազմական դիրքին պատճառով կռուախնձոր կը դառնայ եւ կ՛ապրի գերմանական ներխուժման վախով։ Աղեքսանտրիա իջեւանած են անգլիական ուժերը։ 1942թ․ ամրան, գերմանական «փանզըր»ները Panzer Էլ Ալամէյն կը հասնին (Աղեքսանտրիայէն 102 քլմ․ արեւմուտք), սակայն 1942 թ․ Նոյեմբեր 8, դաշնակից ուժերը վերջնականապէս կը յաջողին ետ մղել գերմանացիներուն։

[4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15][16]

Ժամանակակից Աղեքսանտրիան

Ժամանակակից Աղեքսանտրիան ծովային առեւտուրի գլխաւոր խաչմերուկ դարձած է եւ կը սպասարկէ Եգիպտոսի արտածումի եւ ներածումի 80%։ Զբօսաշրջիկութեան նշանաւոր սահմանեալ տեղ եւ նաեւ ճարտարարուեստի կարեւոր կեդրոն՝ շնորհիւ Սուէզէն եկող բնական կազի եւ քարիւղի կազամուղիին։ Քաղաքին տարածքն է 300 ք․քլմ․։[17][18]

Աղեքսանտրիոյ Նոր Գրադարանը

Աղեքսանտրիոյ Նոր Գրադարանը եւ կամ՝ bibliotheca alexandrina (եգիպտական արաբ․՝ مكتبة الإسكندرية‎ Maktabat El-Iskandarīyah) հսկայ գրադարան մըն է եւ մշակութային կեդրոն։ Կը գտնուի քաղաքին Միջերկրականի ափին։ Կառուցուեցաւ շնորհիւ Եունեսքոյի, Եգիպտոսի եւ Յունաստանի միջեւ գործակցութեան, որուն նպատակն էր կառուցելու Նոր Գրադարան մը հնադարեան հռչակաւոր շինուածքին տեղը։ [17][3]

Կլիման

Աղեքսանտրիոյ կլիման անջրդի է, տարեկան 189 մմ․ անձրեւաչափով։ Ձմեռուան եղանակին անձրեւ կ՛ընդունի նա մանաւանդ Դեկտեմբեր ամսուն։ Ջերմաստիճանը, անկախ եղանակէն, չափազանց փոփոխումներ չի կրեր եւ յաճելի է շնորհիւ Միջերկրական Ծովուն բարեկարգ ազդեցութեան։ Աղեքսանտրիան Ռաֆա քաղաքին հետ, Եգիպտոսին ամենախոնաւ շջրաններն են։ Յունուար եւ Փետրուար ամիսները ամենէն պաղն են․ ջերմաստիճանը կը խաղայ 18 °C մինչեւ՝ 5 °C (բարձրագոյնը՝ 12 - 18 °C եւ նուազագոյնը՝ 5 °C)։ Նաեւ, պաղ ամիսներուն, քաղաքը կը փորձուի զօրաւոր փոթորիկներէ, անձրեւներէ եւ քանի մը անգամներ թեթեւ կամ կանոնաւոր կարկուտներէ, որոնք միացուած թաթաւներուն՝ պատահական ողողումներու պատճառ կ՛ըլլան։ Տարուան ամենէն տաք եւ չոր ամիսներն են՝ Յուլիսն ու Օգոստոսը ։[19][20]

Alexandriaի կլիմայական տուեալները
Ամիս յունու փետ մարտ ապր մայ յուն յուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
ցուցանշային բարձր °C (°F) 29.6
(85.3) 		33.0
(91.4) 		40.0
(104) 		41.0
(105.8) 		45.0
(113) 		43.8
(110.8) 		43.0
(109.4) 		38.6
(101.5) 		41.4
(106.5) 		38.2
(100.8) 		35.7
(96.3) 		31.0
(87.8) 		45
(113)
Միջին բարձր °C (°F) 18.4
(65.1) 		19.3
(66.7) 		20.9
(69.6) 		24.0
(75.2) 		26.5
(79.7) 		28.6
(83.5) 		29.7
(85.5) 		30.4
(86.7) 		29.6
(85.3) 		27.6
(81.7) 		24.1
(75.4) 		20.1
(68.2) 		24.9
(76.8)
Միջին օրական °C (°F) 13.4
(56.1) 		13.9
(57) 		15.7
(60.3) 		18.5
(65.3) 		21.2
(70.2) 		24.3
(75.7) 		25.9
(78.6) 		26.3
(79.3) 		25.1
(77.2) 		22.0
(71.6) 		18.7
(65.7) 		14.9
(58.8) 		20.0
(68)
Միջին ցած °C (°F) 9.1
(48.4) 		9.3
(48.7) 		10.8
(51.4) 		13.4
(56.1) 		16.6
(61.9) 		20.3
(68.5) 		22.8
(73) 		23.1
(73.6) 		21.3
(70.3) 		17.8
(64) 		14.3
(57.7) 		10.6
(51.1) 		15.8
(60.4)
ցուցանշային ցած °C (°F) 0.0
(32) 		0.0
(32) 		2.3
(36.1) 		3.6
(38.5) 		7.0
(44.6) 		11.6
(52.9) 		17.0
(62.6) 		17.7
(63.9) 		14
(57) 		10.7
(51.3) 		1.0
(33.8) 		1.2
(34.2) 		0
(32)
Անձրեւի տեղումներ մմ (մատնաչափ) 52.8
(2.079) 		29.2
(1.15) 		14.3
(0.563) 		3.6
(0.142) 		1.3
(0.051) 		0.0
(0) 		0.0
(0) 		0.1
(0.004) 		0.8
(0.031) 		9.4
(0.37) 		31.7
(1.248) 		52.7
(2.075) 		195.9
(7.713)
Միջ. անձրեւոտ օրեր (≥ 0.01 mm) 11.0 8.9 6.0 1.9 1.0 0.0 0.0 0.0 0.2 2.9 5.4 9.5 46.8
% խոնաւութիւն 69 67 67 65 66 68 71 71 67 68 68 68 67.92
Միջին ամսական արեւային ժամ 192.2 217.5 248.0 273.0 316.2 354.0 362.7 344.1 297.0 282.1 225.0 195.3 3307,1
Աղբիւր #1: World Meteorological Organization (UN),[21] Hong Kong Observatory for sunshine and mean temperatures,[22] Climate Charts for humidity[23]
Աղբիւր #2: Voodoo Skies[24] and Bing Weather[25] for record temperatures

Բնակչութիւն

Տարի Բնակչութիւն
1777 6000 մարդ
1882 227 064 մարդ
1966 1 800 000 մարդ
Տարի Բնակչութիւն
1986 2 926 859 մարդ [26]
1996 3 297 959 մարդ [26]
2006 4 028 028 մարդ [26]
Տարի Բնակչութիւն
2012 4 532 174 մարդ
2013 4 546 231 մարդ
2016 4 870 000 մարդ [27]
Տարի Բնակչութիւն
2017 5 039 975 մարդ [28]

Հայկական համայնքը

Ժամանակին Աղեքսանտրիոյ հայկական գաղութի թիւը բաւական մեծ էր։ 1960-ական թուականներէն ետք, հայութեան թիւը Եգիպտոսի գլխաւոր քաղաքներուն մէջ՝ մայրաքաղաք Գահիրէ եւ Աղքսանտրիա կը նօսրանայ։ Այժմ Աղոքսանտրիոյ եւ Գահիրէի մէջ հայութեան թիւը մօտաւորապէս 3․000 է։[29] [30] [31][32] [33]

Ծանօթագրութիւններ

  1. ↑ Աղեքսանտրիոյ քաղաքապետութիւնը (անգլերէն)
  2. ↑ Աղեքսանտրիա (ֆր.)
  3. ↑ 3,0 3,1 Աղեքսանտրիա․ հնադարեան ժառանգութիւն եւ Նոր Գրադարանը (անգլերէն)
  4. ↑ Հելլենիստական Աշխարհը (ֆր.)
  5. ↑ Պղուդարխոս․ Աղեքսանտրին հետքերով (անգլերէն)
  6. ↑ Քեմպրիճի համալսարան - Մշակոյթ եւ իշխանութիւն Եգիպտոսի մէջ․ Աղեքսանտրիոյ Գրադարանը եւ Թանգարանը․(անգլերէն)
  7. ↑ le monde - Հռոմէական կայսրութեան Բարձր Շրջանը՝ Միջերկրականի արեւելեան շրջաններ
  8. ↑ Ամիանուս եւ Միրերկրականի մեծ Ցունամին (անգլերէն)
  9. ↑ Բջիջային Եգիպտոս (անգլերէն)
  10. ↑ The Cambridge, Եգիպտոսը իսլամական խալիֆայութեան նահանգ, էջ 70-85 (անգլերէն)
  11. ↑ եգիպտոսը ակուպեան եւ Մեմլուքներուն իշխանութեանց տակ (անգլերէն)
  12. ↑ ԱրեւՊարբերական, Նաբոլէոն Եգիպտոսի մէջ – 1938. – ԻԲ.Տարի.– թ.6021. – Հոկտեմբերի 18. – էջ 2
  13. ↑ Հին Աշխարհի վեց հրաշքները․ Իպն Պադուդա՝ Աղեքսանտրիոյ Փարոսը․ Peter A Clayton, Martin Price - էջ 151-160 (անգլերէն)
  14. ↑ Եգիպտոս Մուհամմատ Ալիի թագաւորութեան շրջանին, Afaf Lutfi Al-Sayyid Marsot, (անգլերէն)
  15. ↑ Գահիրէի Ամերիկեան համալսարան․ Աղեքսանտրիոյ 1882 թ․ ռմբակոծումը, (անգլերէն)
  16. ↑ Եգիպտոսը Նասերին իշխանութեան տակ․ Հրայր Տէքմէճեան(անգլերէն)
  17. ↑ 17,0 17,1 Աղեքսանտրիոյ նահանգապետարան - Աղեքսանտրիա․ մշակոյթ եւ արուեստ (անգլերէն)
  18. ↑ Աղեքսանտրիոյ նահանգապետարան (անգլերէն)
  19. ↑ weather2travel, Աղեքսանտրիոյ կլիման (անգլերէն)
  20. ↑ Պրիտանական Հանրագիտարան,Միրերկրականի Կլիման
  21. ↑ «Weather Information for Alexandria»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 10 February 2018-ին։ արտագրուած է՝ 21 August 2017 
  22. ↑ «Climatological Information for Alexandria, Egypt" (1961–1990)»։ Hong Kong Observatory։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 1 February 2011-ին։ արտագրուած է՝ 31 August 2010 
  23. ↑ «Alexandria, Egypt: Climate, Global Warming, and Daylight Charts and Data»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 1 January 2011-ին։ արտագրուած է՝ 20 June 2013 
  24. ↑ Մէջբերման սխալ՝ Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Voodoo Skies
  25. ↑ Alexandria, Egypt Monthly Averages Archived 20 May 2013 at the Wayback Machine. – Bing Weather[You must have an IP from the United States of America to see the page]
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 http://www.citypopulation.de/Egypt-Cities.html
  27. ↑ http://www.demographia.com/db-worldua.pdf
  28. ↑ https://capmas.gov.eg/Admin/Pages%20Files/201871611358gov.pdf
  29. ↑ [http://akunq.net/am/?p=60667 «Հայկազեան»ի՝ «Եգիպտոսի, Սուտանի եւ Եթովպիոյ Հայերը» գիտաժողովը աւարտեց իր աշխատանքները 2018/06/12]
  30. ↑ Հայերը Եգիպտոս, Աղոքսանտրիա,09/11/2017 (անգլերէն)
  31. ↑ ԵԳԻՊՏՈՍԻ ՀԱՅ ՀԱՄԱՅՆՔԸ (արեւլ/հ)
  32. ↑ Եգիպտահայերը Փոքրաթիւ, Սակայն՝ Վճռական Ի Հեճուկս Երկրին Մէջ Տիրող Խառնաշփոթ Իրավիճակին Ասպարէզ, Մայիս 17, 2012
  33. ↑ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԵԿԵՂԵՑԻՆ ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՄԵՆԱՀԱՐՈՒՍՏ ԵԿԵՂԵՑԻՆԵՐԷՆ ՄԻՆ, 2010-01-03
Դիտել այս կաղապարը
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ եւ հանրագիտարաններ
Չափորոշիչային վերահսկողութիւն
BNE: XX451106 · BNF: 11865912m · GND: 4001138-0 · ISNI: 000000012111630X · LCCN: n80067694 · NDL: 00628179 · NKC: ge134011 · SUDOC: 069889481 · VIAF: 129002681 · FAST: 1208911

Արտաքին յղումներ

Գամել Ապտել Նասեր(անգլերէն)

Կատեգորիա:Եգիպտոսի քաղաքներ

Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Աղեքսանտրիա&oldid=167664» էջէն