Վիեննա

Խմբագրել յղումները
Բնակավայր
Վիեննա
գերմաներէն՝ Wien
Դրօշակ Զինանշան
Flag of Salzburg, Vienna, Vorarlberg.svg Wien Wappen.svg

Wien katedra sw Szczepana widok z wiezy 6.jpg
Երկիր Flag of Austria.svg Աւստրիա[1]
Ներքին բաժանում Ներքին քաղաք, Լէօբօլտշթաթ, Լանտշդրասէ, Վիտըն, Մարկարեթըն, Մարիահիլֆ, Նօիպաու, Յօզէֆշթաթ, Ալզէրկրունտ, Ֆավորիթըն, Սիմըրինկ, Մայտլինկ, Հիցինկ, Փենցինկ, Ռուտոլֆսհայմ-ֆիւնֆհաուս, Օթագրինկ, Հերնալս, Վէրինկ, Հայլիկընշթաթ, Պրիկիթընաու, Ֆլորիտստորֆ, Տոնաուշթաթ, Լիզինկ
mayor of Vienna? Michael Ludwig?
Օրէնսդրական մարմին Վիեննայի խորհուրդ եւ խորհրդարան
Հիմնադրուած է՝ Ք.ա. 1-ին դար
Առաջին յիշատակում 1. century BCE
Տարածութիւն 414,78 քմ²
ԲԾՄ 151 մեթր
Բնակչութիւն 1 973 403 մարդ (1 Հոկտեմբեր 2022)[2]
Կը գտնուի ափին Տանուպ, Վին, Լիզինկ, Տանուպի ջրանցք
Ժամային գօտի UTC+1, UTC+2 եւ ԿԵԺ
Հեռախօսային ցուցանիշ 01
Փոստային ցուցանիշ 1000–1239, 1400, 1402, 1251–1255[3], 1300–1301[3], 1421, 1423, 1500, 1502–1503, 1600–1601, 1810 եւ 1901
Շրջագայութեան պետ-համարագիր W
Պարգեւներ Բարեփոխումներու եւրոպական քաղաք European City of the Trees?
Անուանուած է Wien?
Հիմնադիր Կելտեր?
Պաշտօնական կայքէջ wien.gv.at​(գերմ.)

Վիեննա[4] (գերմաներէն՝ Wien), Աւստրիոյ մայրաքաղաքը, միաժամանակ 9 նահանգներէն մէկը։ Կը գտնուի Տանուպի ափին, Ալպեան լեռներու Վիեննական անտառ լեռնազանգուածի ստորոտին։

Ունի փոխադրամիջոցային մեծ հանգոյց մը, գետային նաւահանգիստ, միջազգային օդակայան (Շուէախաթ)։ Մեքենաշինութեան, նաւթի վերամշակման, քիմիական, երաժշտութեան, հիւսուածեղէնի եւ սնունդի արդիւնաբերական կեդրոն մըն է։ Կը հանդիսանայ աւելի քան 40 միջազգային կազմակերպութիւններու նստավայր[5], ինչպէս Միջազգային Հիւլէական Ուժի Գործակալութիւնը (IAEA), ԵԱՀԿ-ը (OSCE) եւ Միացեալ Նահանգներու Վիեննայի գրասենեակը (UNOV):

Ստուգաբանութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի անուան ծագումը կու գայ Վիեննա գետէն: Կելտական ցեղեր այս գետին շրջակայքը հիմնած են գիւղեր, եւ գետը անուանած են «Վենիա»:[6] Իսկ «Վինտոպոնան» այս շրջանին մէջ գտնուող հռոմէական զինուորական բանակատեղիին անունն է: Այս անուանումը ժամանակի ընթացքին հնչիւնափոխութիւններու հետեւանքով դարձած է Վիեննա (գերմ. Wien; հայ. հնչում՝ Վին)։

Աշխարհագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Դիրք եւ տարածութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննա կը գտնուի միջին Եւրոպայի մէջտեղը, Աւստրիոյ եւ ալպեան լեռնաշղթային հիւսիս արեւելքը: Անիկա շրջապատուած է Ստորին Աւստրիա նահանգէն:

Վիեննայի տարածքը 414,87 քմ. ք. է:[7]

Կլիմայ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի կլիման բարեխառն է: Ձմեռը բաղդատած Աւստրիոյ այլ նահանգներուն՝ չոր է, իսկ ամառը՝ տաք: Վիեննայի ամէնէն բարձր արձանագրուած աստիճանը Ներքին Քաղաքին օդերեւութաբանական կայանը կ'արձանագրէ 8 Օգոստոս 2013-ին՝ 39,5 աստիճան, իսկ ամէնէն ցածը՝ 2 Յունուար1905-ին -37,4 աստիճան:[8]

Վիեննայի կլիմայի տուեալներներուն ցուցակը[9]
Յունուար Փետրուար Մարտ Ապրիլ Մայիս Յունիս Յուլիս Օգոստոս Սեպտեմբեր Հոկտեմբեր Նոյեմբեր Դեկտեմբեր
Միջին աստիճան (°C) 0 1.6 5.6 11.1 15.5 19.5 21.4 21 16.1 11 6.1 1.2
Նուազագոյն աստիճան (°C) -2.9 -2 0.8 5.7 10.4 14.3 16.4 16 11.9 7.2 3.1 -1.5
Առաւելագոյն աստիճան (°C) 3 5.4 10.3 16.1 20.1 24.1 26 25.7 20.5 15 9.2 4.1
Տեղումներ (միլիմեթր) 39 37 52 51 75 79 82 72 74 50 49 43
Խոնաւութիւն (%) 79% 75% 71% 65% 67% 65% 64% 65% 71% 78% 81% 81%
Անձրեւոտ օրեր 7 6 8 7 9 9 9 7 7 7 7 7
Օրուան ընթացքին

պայծառ ժամեր

4.0 5.2 6.8 9.4 10.4 11.8 11.9 11.0 8.0 5.5 4.1 4.0

Բուսականութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննա աշխարհի ամէնէն կանաչ քաղաքն է:[10] Քաղաքին 51% կը բաղկանայ կանաչութենէ, որմէ 34,1% կամ 141,32 քմ. ք. պահպանուած վայրեր են եւ հանրութեան մատչելի են: Վիեննա անտառը, Լօպաուը, Տանուպ կղզին, հողագործութեան եւ տասնեակ հանրային պարտէզներ մաս կը կազմէն Վիեննայի բուսականութեան մեծ պաշարին:

Վիեննա 2019-ին ունէր 92406 ծառ եւ աւելի քան 30 ծառատեսակ:[11]

Գետեր եւ լիճեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի մէջ կը հոսին 4 գետեր՝ Տանուպ, Տանուպի ջրանցք, Լիզինկ եւ Վիեննա գետ: Ատկէ զատ կան նաեւ տասնեակ փոքր ակեր, որոնք մեծամասնութեամբ գետնին տակէն կը հոսին:

Վիեննայի մէջ կան փոքր լիճեր եւ լճակներ, ինչպէս՝ Ասփըրնի լիճը, Հիրշդէթընի, Կոստանդինի եւ Վինըրպէրկի լճակները:

Քաղաքի բաժանում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննա 1954-էն սկսեալ բաժնուած է 23 թաղամասերու (գերմ.՝ Bezirk, «Պէցիրք»): Մարդիկ այս թաղամասերը կամ իրենց անունով (օրինակ՝ «Եոզէֆշթաթ») կամ իրենց թիւով (օրինակ «8-րդ» կամ «8-րդ թաղամաս») կը կոչեն: Թաղամասերու թիւերը կը գտնուին բոլոր փողոցներուն անուններուն նշաններուն առջեւ (օրինակ՝ «8., Tigergasse») ինչպէս նաեւ նամակային հասցէի օրինագիրերու մէջ (1010 առաջին թաղամաս եւ 1230 23-րդ թաղամաս):

Թաղամասեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Թաղամասերը ընդհանրապէս իրարմէ բաժնուած են կարեւոր ճամբաներէ կամ բնական սահմաններէ, օրինակ 2, 11, 19, 20, 21, 22 թաղամասերու միջեւ կը հոսի Տանուպ գետը:

Թաղամասերու բնակչութիւնն ու տարածութիւնը
Թաղամաս Տարածութիւն

(քմ. ք.)[12]

Բնակչութիւն

(2020)[13]

Բնակիչներ ընդհանուր

1 քմ. ք.

Օտար ծագումով

բնակիչներ (առ հարիւր; 2018)[14]

1. Ներքին քաղաք 2,87 16.047 5.591 36,5
2. Լէօբօլտշթաթ 19,24 105.848 5.501 45,2
3. Լանտշդրասէ 7,40 91.680 12.389 41,4
4. Վիտըն 1,78 33.212 18.658 42,2
5. Մարկարեթըն 2,01 55.123 27.424 48,3
6. Մարիահիլֆ 1,46 31.651 21.679 40,3
7. Նօիպաու 1,61 31.961 19.852 38,8
8. Եոզէֆշթաթ 1,09 25.021 22.955 38,9
9. Ալզէրկրունտ 2,97 41.884 14.102 41,1
10. Ֆավորիթըն 31,83 207.193 6.509 47,8
11. Սիմըրինկ 23,26 104.434 4.490 40,1
12. Մայտլինկ 8,10 97.078 11.985 45,7
13. Հիցինկ 37,72 54.040 1.433 28,7
14. Փենցինկ 33,76 93.634 2.774 35,2
15. Ռուտոլֆսհայմ-ֆիւնֆհաուս 3,92 76.813 19.595 53,6
16. Օթագրինկ 8,67 103.117 11.894 46,9
17. Հերնալս 11,39 57.027 5.007 43,7
18. Վէրինկ 6,35 51.497 8.110 36,7
19. Հայլիկընշթաթ 24,94 73.901 2.963 34,8
20. Պրիկիթընաու 5,71 86.368 15.126 50,1
21. Ֆլորիտստորֆ 44,44 167.968 3.780 33,2
22. Տոնաուշթաթ 102,30 195.230 1.908 30,4
23. Լիզինկ 32,06 110.464 3.446 27,9
Վիեննա 414,82 1.911.191 4.607 40,2
Թաղամաս Տարածութիւն

(քմ. ք.)[12]

Բնակչութիւն

(2020)[13]

Բնակիչներ ընդհանուր

1 քմ. ք.

Բնակիչներ օտար ծագումով

(առ հարիւր; 2018)[14]

Ժողովրդագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բնակչութեան զարգացում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննա միշտ եղած է մեծ բնակչութեան մը բնակավայրը: Աւստրիոյ-Հունգարական կայսրութեան անկումէն ետք բնակչութեան թիւը հետզհետէ կը պակսի: Համաշխարհային երկրորդ պատերազմէն ետք բնակչութեան թիւը կը շարունակուի նուազիլ, սակայն այլ երկիրներէ գաղթողներու շնորհիւ թիւը կը վերսկսի աճ արձանագրել: Կը նախատեսուի, թէ 2028-ին բնակչութեան թիւը պիտի անցնի 2 միլիոնը:[15]

Տարի Բնակչութիւն
1754 175 460 մարդ
1800 271 800 մարդ
1850 551 300 մարդ
1900 1 769 137 մարդ
1910 2 083 630 մարդ
1923 1 918 720 մարդ
1939 1 770 938 մարդ
Տարի Բնակչութիւն
1951 1 616 125 մարդ
1961 1 627 566 մարդ
1971 1 619 885 մարդ
1981 1 531 346 մարդ
1981 1 535 145 մարդ
1985 1 494 874 մարդ
1990 1 492 636 մարդ
Տարի Բնակչութիւն
1991 1 539 848 մարդ
1995 1 542 667 մարդ
2000 1 548 537 մարդ
2001 1 550 123 մարդ
2005 1 632 569 մարդ
2010 1 689 995 մարդ
2011 1 726 225 մարդ
Տարի Բնակչութիւն
2012 1 730 278 մարդ
2015 1 797 337 մարդ
2015 1 794 770 մարդ
2016 1 840 573 մարդ
2016 1 863 881 մարդ
2020 1 911 191 մարդ [16]
2022 1 973 403 մարդ [2]

Բնակչութեան ծագում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի բնակչութիւնը մեծամասնութեամբ Աւստրիացի է (1209529, 63.3%): 14.1% (269647) կու գան Եւրոպական Միութեան երկիրներէն, իսկ 22.6% (432015) այլ երկիրներէ:[17] 2002-էն ի վեր Աւստրիացիներուն թիւը շատ քիչ փոխուած է, սակայն օտար երկիրներէ եկող բնակչութիւնը միշտ կը շատնայ:

Բնակչութեան տարիք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննա Աւստրիոյ ամէնէն երիտասարդ բնակչութիւնը ունի: Վիեննայի միջին տարիքը՝ 41 տարեկան է, իսկ Աւստրիոյ միջինը՝ 46.3 տարեկան:[15]

Կրօնք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

2019-ի «Statista»-ի համաձայն, Վիեննայի բնակիչները կը դաւանին՝

  • 32,2% – Կաթողիկէ
  • 10,3% – Իսլամ
  • 3,7% – Ուղղափառ
  • 2,7% – Աւետարանական
  • 0,4% – Հրեայ
  • 0,4% – Այլ կրօններ
  • 50,3% – Ապակրօն կամ առանց տուեալներու[18]

Վիեննայի մէջ նաեւ կը գործեն Հայ Առաքելական Ս. Հրիփսիմէ եկեղեցին եւ Հայ Կաթողիկէ Մխիթարեան Միաբանութիւնը:

Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հնագիտական գիւտեր կը փաստեն, թէ քարէ դար շրջանէն ի վեր մարդիկ Վիեննայի մէջ բնակած են: Մինչեւ հռոմէացիներու գրաւումը, Վիեննա կը բնակէին յատկապէս քելտական ցեղեր:

Հռոմէացիներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ա. դարուն հռոմէացիները այսօրուան Վիեննայի տարածքին շինած են բանակատեղիներ, «Փանոնիա» նահանգը պաշտպանելու համար: Այս բանակատեղիներուն մէջ կը սկսի բնակչութիւնը բազմանալ եւ Վիեննան (այն ատեն «Վինտօպոնա») առաջին անգամ ըլլալով կը ստանայ քաղաքի կոչում: Մինչեւ այսօր Ներքին Քաղաքին մէջ կը գտնուին այդ օրերէն ճամբաներու եւ պարիսպներու մնացորդներ: Հռոմէացիները մինչեւ Ե. դար Վիեննայի տէրերն էին, անկէ ետք Վիեննա կը գաղթեն գերմանական ցեղեր:

Աւստրօ-Հունգարիոյ Կայսրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի օփերայի շէնքը, 1870

18-20-րդ դարերուն Վիեննա կը դառնայ համաշխարհային երաժշտական մշակոյթի կեդրոն:

1805 եւ 1809 թուականներուն Վիեննա կը մտնեն Նափոլէոնի զօրքերը: 1814 թուականին քաղաքին մէջ տեղի կ'ունենայ Վիեննայի վեհաժողովը, որ կը ստիպէ վերանայիլ Եւրոպայի քարտէսը:

19-րդ դարու առաջին կիսուն ի յայտ կու գայ պիտերմայեր ոճը, որու հիմնադիրները եղած են վիեննացի նշանաւոր նկարիչներ, երգահաններ, թատերական գործիչներ: Վիեննան կը դառնայ համաեւրոպական մշակոյթի կեդրոն: Պիտերմայեր ոճի դարաշրջանը կ'աւարտի 1848 թուականի յեղափոխութեամբ, որուն քաղաքի բնակիչները աշխոյժ մասնակցութիւն կ'ունենան:

19-րդ դարու վերջը մշակոյթը, գիտութիւնն ու կրթութիւնը Վիեննայի մէջ կը շարունակեն զարգանալ: Համաշխարհային համբաւ ձեռք կը բերեն Վիեննայի համալսարանն ու գիտութիւններու ակադեմիան:

Տեսարան Վիեննայէն, 1900

20-րդ դարու սկիզբը Վիեննան աւելի քան 2 միլիոն բնակչութեամբ կը դառնայ Եւրոպայի խոշորագոյն բնակավայրերէն մէկը:

Առաջին Համաշխարհային Պատերազմ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի ընթացքին Վիեննան շատ չվնասուեցաւ, սակայն ուտելիքի պակասութեան պատճառով քաղաքը սովի մէջ էր: Ամեն օր հարիւր հազարաւոր Վիեննացիներ երկար շարքերու մէջ կը սպասէին իրենց հացի, կաթի, եւ հաւկիթի բաժինը ստանալու:[19] Այս շարքերը հաճախ կը վերածուէին կառավարութեան դէմ բողոքներու: Աւստրո-Հունգարիայի պարտութեան հետեւանքը կայսրութեան անկումը եղաւ, եւ այդ պատճառով Վիեննան կը կորսնցնէ իր ազդեցութիւնը: 1918 Հոկտեմբեր 30-ին հռչակուեցաւ Գերմանա-Աւստրիան:

Աւստրիոյ Առաջին Հանրապետութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1918 Նոյեմբեր 11-ին Կայսր Քարլ I. հռչակեց իր իրաւաթողութիւնը եւ նոյն օրը թողեց Վիեննայի Շօէնպրուն ամրոցը: Յաջորդ օրը առժամեայ խորհուրդ մը յանցն կ'առնէ երկրի կառավարութիւնը: Խորհուրդի նպատակներէն մէկը Գերմանիոյ միանալ էր, սակայն այդ մէկը չյաջողեցաւ:

Վիեննա եւ Ստորին Աւստրիա մէկ նահանգ էին:1920 նոյեմբեր 10-ին վաւերացուեցաւ Աւստրիոյ օրինագիրքը, եւ Վիեննա հռչակուեցաւ նահանգ: Այսպիսով Վիեննայի քաղաքական ներկայացուցչական ուժերը (քաղաքապետ, խորհուրդ) թէ՛ քաղաքի եւ թէ՛ նահանգի դերը կը խաղայ: Ստորին Աւստրիան եւ Վիեննան իրարմէ բաժնելը քաղաքական պատճառ ունէր՝ Վիեննայի Սոցեալ Դեմոկրատներու վախը, թէ Ստորին Աւստրիան - որուն տիրապետած էին քրիստոնեայ պահպանողականները - խորհրդարանի մէջ շատ աւելի զօրաւոր կ'ըլլայ:

Առաջին հանրապետութեան ընթացքին Վիեննայի ընտրութիւնները միշտ կը յաղթէին Սոցեալ Դեմոկրատները, անոր համար Վիեննա ստացաւ «Կարմիր Վիեննա» անունը: Այդ ժամանակ Վիեննա շինուեցան ընկերային բնակարաններ, ամենէ հռչակաւորը՝ Քարլ Մարքս գաւիթը, եւ քաղաքը բոլոր աշխարհի ընկերվարականներու համար օրինակ դարձաւ:

Սակայն երկրի քաղաքական կեանքը շատ անկայուն էր: Ատոր կը նպաստեն նաեւ գնաճը եւ ընկերվարականներու ու պահպանողականներու պայքարը: 1927 Յուլիս 15 թուականին Վիեննայի մէջ կը սկսին զանգուածային անկարգութիւններ, որու հետեւանքով 89 մարդ կը զոհուի եւ արդարութեան պալատը հրդեհի պատճառով։ Աջակողմեան կուսակցութիւններ եւ զինուած ուժեր այս պատահարէն ետք կը զօրանան:

Տօլֆուս ճառ կու տայ «Հայրենական Ճակատ»-ի կազմակերպած միջոցարումի ընթացքին, Վիեննա 1933

Աւստրօ-Ֆաշիզմի շրջան 1934 - 1938[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1934 Փետրուար 12-ին Աւստրիոյ վարչապետ Էնկըլպէրթ Տօլֆուս Սոցիալ-Դեմոկրատ կուսակցութիւնը եւ Աւստրիա կը հռչակէ իբր դասակարգային երկիր՝ այսինքն խորհրդարանը եւ այլ ժողովրդավար ատեանները իրենց քաղաքական ուժը կը կորսնցնեն եւ վարչապետը կը դառնայ մենակալ: Մինչեւ Փետրուար 15 տեղի ունեցաւ քաղաքային պատերազմ Սոցեալ-Դեմոկրատական «Հանրապետական պաշտպանողական դաշինքի» եւ Աւստրիոյ բանակի միջեւ: Կռիւները ընդհանրապէս Վիեննայի, Շթայըրմարքի եւ Վերին Աւստրիոյ մէջտեղի ունեցան: Բանակի ուժը շատ աւելի մեծ էր եւ նոյնիսկ հրետանիներով կը հարուածէին իրենց հակառակորդներուն, եւ այդպիսով անոնք Տօլֆուսի բռնատիրութիւնը կ'երաշխաւորեն:

Յուլիս 25-ին ազգային-ընկերվարական ուժեր՝ իբր զինուոր եւ ոստիկան ծպտուած, գրաւեցին Վիեննայի մէջ գտնուող վարչապետարանը եւ յաջողեցան վարչապետ Տօլֆուսի սպաննել: Սակայն պետական հարուածը չի յաջողեցաւ եւ բոլոր անոր մասնակցողները կը ձերբակալուին:

Տօլֆուսի յաջորդեց Քուրդ Շուշնիկկ եւ ան բռնակալօրէն իշխեց Աւստրիոյ վրայ մինչեւ 1938: Ան փորձեց Աւստրիան իբր «աւելի լաւ Գերմանիա» մը դարձնել, սակայն չյաջողեցաւ: Այս ժամանակ Աւստրիոյ մէջ քաղաքական բանտարկեալներու թիւը հասաւ 16000:

Գերմանիոյ հետ միացում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1938-ի սկիզբը Ատօլֆ Հիդլըր Շուշնիկկի ստիպեց ստորաքրել «Պէրխդէսկատէնըրի դաշնագիրը»: Այս դաշնագիրով Աւստրիոյ մէջ ազգային-ընկերվարական ուժերը աւելի իրաւունքներ ստացան եւ Արթիւր Սայս-Ինքուարդի (ազգային-ընկերվար) նշել ներքին գործոց նախարար:

Գերմանիոյ երրորդ կայսրութեան կառավարութիւնը հետզհետէ կը ճնշեր Շուշնիկկի, որպէսզի Աւստրիան միացնեն Գերմանիոյ: Սակայն Շուշնիկկ Փետրուար 24-ին ճառի մը ընթացքին ըսաւ «Մինչեւ մահ, կարմիր ճերմակ կարմիր, Աւստրիա»: Ան Մարտ 9-ին յայտարարեց թէ Մարտ 13-ին հանրաքուէ տեղի պիտի ունենայ Աւստրիոյ ճակատագիրը որոշելու համար՝ միանալ Գերմանիոյ կամ ոչ: Վախնալով թէ ժողովուրդը Աւստրիոյ անկախութեան համար ընտրէ, Գերմանիոյ կառավարիչները Շուշնիկկի ղրկեցին վերջնագիր մը՝ հանրաքուէն չեղարկել եւ վարչապետի պաշտօնէն հրաժարիլ, որպէսզի Գերմանիան Աւստրիա չմտնէ: Մարտ 11-ին Շուշնիկկ ձայնասփիւռէն յայտարարեց իր հրաժարականը («Աստուած պահէ Աւստրիան»): Միեւնոյն ատեն Աւստրիոյ բոլոր նահանգներու մայրաքաղաքներու մէջ (նաեւ Վիեննա) ազգային-ընկերվարականներ յանցն արին կառավարական կեդրոններ: Հիդլըր Մարտ 12-ին «ընկերութիւն Օթթօ» ծածկանունի տակ հրամանը տուաւ 65 հազար զինուորներու Աւստրիա արշաւել: Նոյն օրուայ գիշերը Վիեննա կը մտնեն գերմանական զօրքերը: Մարտ 15-ին Հիդլըր Հէլտընբլաց հրապարակի վրայ 250000 հոգու առջեւ հռչակեց Աւստրիոյ միացումը Գերմանիոյ հետ:

Միացումէն արդեն իսկ մի քանի օր վերջ կը ձերբակալուին 70000 անձեր, մեծամասնութեամբ հրեաներ եւ քաղաքական հակառակորդներ: 1938 Նոյեմբեր 9-ին տեղի ունեցան Նոյեմբերեան Ջարդերը, որուն ընթացքին 92 հրէական տաճարներ քանդուեցան:

Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Համաշխարհային երկրորդ պատերազմի ընթացքին Վիեննա մինչեւ 1943 մնաց անվնաս: 1944 Մարտ 17-էն սկսեալ դաշնակից երկիրներու կողմէ Վիեննայի վրայ եղան 52 օդային յարձակումներ, որուն ընթացքին կարեւոր վայրեր՝ Օփերայի շէնքը, Ս. Ստեփան տաճարը եւ «Պուրկ» Թատրոնը քանդուեցան: Ընդհանուր քաղաքին մէկ հինգերորդը կործանուեցաւ: Ութօրեայ ճակատամարտէ մը ետք, խորհրդային միութեան զօրքերը 1945 Ապրիլ 13-ին գրաւեցին քաղաքը:

Հետ պատերազմի գրաւուած Վիեննա[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Գրաւուած Վիեննայի տարածքները, 1945-1955

1945 թուականի Յուլիսին կը ստորագրուի քաղաքի գրաւման պայմանագիրը, որու համաձայն քաղաքը կը բաժնուի չորս տիրապետութիւններու` խորհրդային, ամերիկեան, անգլիական եւ ֆրանսական: Քառլ Ռեները կը ստեղծէ աւստրիական ժամանակաւոր կառավարութիւն, որ կը ղեկավարէր Գերմանիայի բաժանմունքէն:

15 Մայիս 1955-ին Վիեննայի մէջ ստորագրուեցաւ Աւստրիոյ անկախութեան հրչակագիրը, եւ Աւստրիա դառնաւ անկախ պետութիւն: Վերջին Խորհրդային եւ դաշնակից զինուորները Աւստրիան կը լքեն 26 Հոկտեմբեր 1955 թուականին: Այս օրը մինչեւ այսօր իբր անկախութեան տօն կը նշուի:

Աւստրիոյ Երկրորդ Հանրապետութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1950-ական թուականներու երկրորդ կիսուն Վիեննայի մէջ դարձեալ կը սկսի զարգանալ բնակարանաշինութիւնը: 1960 թուականին կ'աւարտի Սուրբ Ստեփանոսի տաճարի վերականգնումը: 1955 թուականին կը վերաբացուին օփերային թատրոնն ու «Պուրկթատրոնը» (Burgtheater):1970-1980 թուականներուն լրջօրէն կը վերակառուցուի քաղաքի կեդրոնը, որու շնորհիւ քաղաքը կը փրկուի պրիւքսէլութիւնէն (ֆր.՝ Bruxellisation, անգլ.՝ Brusselsization): Ժամանակակից Վիեննայի մէջ իրենց կեդրոնները ունին Հիւլէական ուժի միջազգային գործակալութիւնը, ՄԱԿ-ի արդիւնաբերական զարգացման կազմակերպութիւնը, Նաւթ արտահանող երկիրներու կազմակերպութիւնը եւ շարք մը այլ միջազգային կազմակերպութիւններ:

Քաղաքականութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննա թէ քաղաք եւ թէ նահանգ է, անոր համար ունի յատուկ կառավարական ձեւ մը:

Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1907-էն սկսեալ չափահաս տղամարդիկ իրաւունք ունէին քուէ տալու, սակայն միայն «Ռայխսռադ»-ին (Reichsrat, կայսրութեան խորհրդարան) մէջ եւ ոչ Վիեննայի քաղաքապետարանի մէջ: Այս մէկը 1918 կը փոխուի եւ իգական սէրն ալ կը ստանայ քուէ տալու իրաւունքներ: Վիեննայի առաջին քաղաքապետարանի քուէները տեղի կ'ունենան 1919-ին, եւ այդ ժամանակուընէ ի վեր (բացի 1934-1945) քուէները Աւստրիոյ Սոցիալ-տեմոկրադական Կուսակցութիւնը յաղթած են եւ անոնք նշած են քաղաքապետը եւ քաղաքապետարանի անդամներու մեծամասնութիւնը:

1920-ին երկրի սահմանադրութիւնը կը փոխուի՝ Վիեննա կը դառնայ նահանգ եւ կը բաժնուի Ստորին Աւստրիայէն: Այսպիսով Վիեննայի քաղաքապետարանը կը սկսի միեւնոյն ժամանակ իբր Վիեննա նահանգի խորհրդարան գործել եւ քաղաքապետը կը ստանայ նաեւ նահանգի «Լանտէսհաուփթման»-ի (Landeshauptmann, Նահանգապետ) պաշտօնները:

1934-1945 Աւստրո-ֆաշիզմի եւ ազգային ընկերվարականութեան պատճառով ժողովրդավար ընտրութիւններ չունեցան:

Վիեննայի քաղաքապետարանի եւ խորհուրդի ընտրութիւն 2020[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կուսակցութիւն Քուէներ (%) Աթոռներ
Աւստրիոյ Սոցիալ-Դեմոկրատական Կուսակցութիւն 41,6 46
Աւստրիոյ Ժողովրդական Կուսակցութիւն 20,4 22
Կանանչներ 14,8 16
Նոր Աւստրիան եւ Ազատական Ատեան 7,5 8
Ազատութեան Կուսակցութիւն Աւստրիա 7,1 8

Այլ կուսակցութիւններ որոնք մասնակցեցան բայց քաղաքապետարանի մէջ աթոռ չկրցան առնել՝

Ենթակառուցուածք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Փոխադրամիջոցմներու ենթակառուցուածք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի մէջ հեծիքով կամ հանրային փոխադրամիջոցներով ճամբորդելը աւելի սիրուած է գան ինքնաշարժը: 2019-ին Վիեննայի ժողովուրդի 38% քաղաքի մէջ շարժելու համար գործածած է հանրային փոխադրամիջոցներ, 28%՝ հեծիք, իսկ 27%՝ ինքնաշարժ:[21]

A23 Ճեպուղին

Ճանապարհացանց[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի ճանապարհացանցը ներկայիս ունի 2788 քմ. երկարութիւն: Հին պատմական հանրուղիներ մինչեւ այսօր կը կրեն իրենց պատմական նպատակի անունը (օրինակ՝ Լինցի պողոտայ (Linzerstraße/Լինցըրշթրասէ) - Լինց, Փրակի պողոտայ (Pragerstraße/Փրակըրշդրասէ) - Փրակ եւն.): Նոյնպէս ճեպուղիները՝ A1 Արեւմտեան ճեպուղի (Westautobahn), A2 Հարաւային ճեպուղի (Südautobahn), A4 Արեւելեան ճեպուղի (Ostautobahn) եւ A22 Տանուպի Ափի ճեպուղի (Donauuferautobahn):

A23 Վիեննայի հարաւ-արեւելեան շօշափագիծը (Wiener Südosttangente) Աւստրիոյ ամենէ խճողուած ճեպուղին է: Անոր բեռնաթափելու համար ծրագրուած է S1 Դրսի մատանիի հանրուղին (Außenring-Schnellstraße): Որովհետեւ այս մէկը իրականացնելու համար փապուղի մը պէտք է որ Տանուպի մարգագետնի զբօսայգիի տակէն կ'անցնի, ծրագիրը շատ քննադատութիւն ստացաւ բնութիւնը արհամարելու համար:[22]

Վիեննայի հանրային փոխադրամիջոցներու ցանց, 2018

Հանրային փոխադրամիջոցներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննա ունի շատ մեծ հանրային փոխադրամիջոցներու ցանց մը: Այստեղ կը գործեն «Աւստրիոյ Երկաթուղիներու» (ÖBB) պատկանող առագ-երկաթուղիներ (Schnell-Bahn), Պատընի երկաթուղին (Badner Bahn), «Քաղաքի Օդակայանի երկաթուղին» (City Airport Train) եւ «Վիեննայի Գիծերու» լայն ցանցը, փաղկացած գետնուղիներու, թրամուէյներու ու հանրակարքերու գիծերով: Վիեննայի Գիծերը 2019-ին ունէին 954,2 միլիոն ճամբորդներ:[23] Քաղաքը ունի նաեւ գիշերային գործող հանրակարգի եւ գետնուղիներու գիծեր: Ատկէ զատ, քաղաքին ծայրերը կը գործեն հանրակարգի անձնական ընկերութիւններ, սակայն Վիեննայի Գիծերու գործակցութեամբ:

Վիեննա, Ստորին Աւստրիոյ եւ Պուրկընլանտի փոխադրամիջոցները կը պատկանին «Փոխադրամիջոցներու ընկերակցութիւն - Արեւելեան շրջան»-ին (Verkehrsverbund Ost-Region, VOR):

«Քաղաքի հեծիք»-ի կայան, Շօէնպրունի կամուրճ

Հեծիք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի ժողովուրդը իբր փոխադրամիջոց հաճախ կը գործածէ հեծիքը: 2020-ին Պսակաձեւ ժահրի պատճառով հեծանիւ գշողներու թիւը 12 % բարձրացաւ:[24] Քաղաքին մէջ 2020 թուականին 1654 քմ հեծիքի հարմար ճամբաներ կային ինչպէս նաեւ 50700 հանրային կառատեղեր:[25]

2003-է ի վեր «Քաղաքի հեծիքը» (Citybike) 1500 հեծիքներ կը տրամադրէ քաղաքին շուրջ: Զանազան տեղեր կը գտնուին 120 հատուկ կայաններ, ուրտեղ մարդիկ կրնան հեծիք վարցել՝ առաջին ժամը ձրի, իսկ անկէ հետո ամեն ժամ 1€: Հեծիքները սակայն պէտք է ետ վերադարցնել հատուկ կայանի մը:[26][27]

Երկաթուղի[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պատմութեան ընթացքին Վիեննայի մէջ քանի հատ անել կայաններ (երկաթուղիներու վերջին կայաններ) շինուած են: Համաշխարհային երկրորդ պատերազմի ընթացքին բոլոր մեծ կայանները իրենց ռազմագիտական կարեւորութեան պատճառով վնասուած էին: Արեւմտեան կայանը (Westbahnhof) 1951-ին նորոգուեցաւ,1956-ին Հարաւային եւ Արեւելեան կայանները նորոգուեցան եւ միացուեցան, Հիւսիսային կայանը քանդուեցաւ, որովհետեւ ան Աւստրօ-Հունկարիայի կայսրութեան անկումէ ետք եւ «Երկաթէ Վարագոյրի» պատճառով իր կարեւորութիւնը կորսնցուց: 2015 Դեկտեմբեր 13-ին Վիեննայի Գլխաւոր կայարանը փոխարինեց Հարաւային կայանը, եւ այստեղէն սկսան քշել Վիեննայի չորս կողմէն (ոչ միայն հարաւէն եւ արեւելքէն) եկող երկաթուղիներու գիծեր:

Այսօր Վիեննայի մէջ կը գործեն երկու անել կայաններ՝

  • Արեւմտեան կայան (Wien Westbahnhof)՝ պատմական ելակէտ Արեւմտեան երկաթուղիին
  • Ֆրանց Յօզէֆի կայան (Wien Franz-Josefs-Bahnhof)՝ պատմական ելակէտ Ֆրանց Յօզէֆ երկաթուղիին
Երկաթուղիներու գիծեր, որոնք Վիեննայի մէջէն կ'անձնին

Միջանցք կայաններ՝

  • Գլխաւոր կայան (Wien Hauptbahnhof)՝ բոլոր կողմերէ հեռաւոր երթեւեկներու գլխաւոր կայան
  • Մայտլինկ կայան (Wien Meidling)
  • Վիեննայի կեդրոն կայան (Wien Mitte)՝ Քաղաքի Օդակայանի երկաթուղիի (City Airport Train) գլխաւոր կայան
  • Փրաթըրշթէրն կայան (Wien Pratestern)՝ Հիւսիսային եւ հիւսիս-արեւմտեան երկաթուղիներու ելակէտ
  • Ֆլօռիտստօրֆ կայան (Wien Floridsdorf)
  • Հիւթընլտօրֆ կայան (Wien Hütteldorf)
  • Հայլիկընշթաթ կայան (Wien Heiligenstadt)
  • Շթատլաու կայան (Wien Stadtlau)

Վիեննայի արագ երկաթուղին ալ կարեւոր դեր կը խաղայ քաղաքի փոխադրամիջոցներու մէջ: Ան բաղդատած միւս հեռաւոր երթեւեկներու երկաթուղիներուն կը կենայ նաեւ փոքր կայարաններու:

Ապրանքաշրջանառութեան համար կարեւոր են Լայնցի փապուղին, Տանուպի երկու երկաթուղիները եւ Քլէտըրինկի երկաթուղիներու տեղաշարժման կեդրոնական կայանը:

Վիեննայի միջազգային օդակայան

Օդակայան[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի Օդակայանը կը գտնուի քաղաքէն 16 քմ հերու Ստորին Աւստրիոյ Շվէխաթ քաղաքի մէջ: 2019-ին օդակայանը իր մրցանիշը կտրեց՝ 31.662.183 ճամբորդներ (+17,1%) գործածեցին օդակայանը:[28] Սակայն 2020-ին Պսակաձեւ ժահրի պատճառած համաճարակի պատճառով այս թիւը իջաւ 7.812.938 (-75,3%):[29]

«Դուին Սիդի Լայնըր» Շվէտընփլացի նաւահանգիստը

Ջրային[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի մէջէն հոսող Տանուպ գէտը քաղաքին կը կապէ Եւրոպայի լայն ջրային ցանցին: Տանուպի վրայէն արեւելեան Եւրոպական երկիրներու հետ, մինչեւ Սեւ ծով, եւ Ռայն-Մայն-Տանուպ ջրանցքի միջոցաւ Գերմանիոյ եւ Նետըրլանտի հետ, մինչեւ Ատլանտական ովկիանոս, ջրային կապերու կարողութիւններ կան:

Մարդոց նաւագնացութիւնը միայն զբօսաշրջիկային կարեւորութիւն ունի: 2006-է ի վեր «Դուին Սիդի Լայնըր»-ը կը գործէ Վիեննայի եւ Պրադիսլաւայի միչեւ տանուպ գէտի վրայ:

Ապահովութեան ենթակառուցուածք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ոստիկանութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Աւստրիոյ բոլոր ապահովական վարչութիւնները կ'իյնան Աւստրիոյ ներքին նախարարութեան լիազօրութեան տակ: Վիեննա նահանգի ոստիկանութեան տնօրէնութեան նիստը կը գտնուի ներքին քաղաքի մէջ Շօթընռինկ 7-9: Վիեննա կան 98 ոստիկանատուներ, 4000 ոստիկաններ, 630 ինքնաշարժներ եւ 11 շարժանաւակներ:

Յատկապէս վտանգաւոր գործողութիւններու համար կան ՎԷԿԱ-ի եւ Կոբրայի յատուկ միաւորները:

Ոստիկաններու շտապ թիւը՝ 133:

Հրշէջներու կեդրոնը՝ Ամ Հօֆ

Հրշէջներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի հրշէջներու միութիւնը հիմնուած է 1686-ին, ըլլալով աշխարհի ամենէ հինը: Անոնք կը պատկանին 68-րդ քաղաքային խորհուրդի բաժանմունքին եւ իրենց կեդրոնը կը գտնուի Ներքին քաղաքի մէջ, Ամ Հօֆ 7-10: Քաղաքը բաժնուած է 9 հրշէջներու բաժանմունքներու, եւ ամեն մէկ բաժանմունք ունի իր յատուկ պարտականութիւնները եւ հագուստները: Կան 22 հրշէջներու կայարաններ, որոնք քաղաքին շուրջ այդպէս մը տարածուած են, որ գործողութեան վայր մը 5 վայրկեան միջինով կարելի ըլլայ հասնիլը: 2019-ին Վիեննայի մէջ կը գործէին 1610 հրշէջներ:[30]

Հրշեջներու շտապ թիւը՝ 122:

Կրթութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Շթիֆթկասէի Նախակրդարան, Նոիպաու

Դպրոցներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի մէջ կան՝

  • 350 Մանկապարտէզներ[31]
  • 283 Նախակրդարաններ (1-4 դասարան, 217 հանրային)
  • 120 Երկրորդական վարժարաններ (որոնցմէ 96 հանրային)
  • 46 մասնայատուկ վարժարաններ (որոնցմէ 40 հանրային)
  • 95 բարցրագոյն վարժարաններ (9-12րդ դասարան. 67 հանրային)
  • 28 գործի մասնագիտական դպրոցներ (որոնցմէ 25 հանրային), օրինակ ելեկտրականութեան կամ զբօսաշրջիկութեան ճիւղերուն մէջ:

Նաեւ կան միջազգային վարժարաններ՝

  • Տանուպ միջազգային դպրոց
  • Ֆրանսական երկրորդական վարժարան Վիեննա
  • Ձայնի չափագիտութեան գոլէճ Վիեննա (SAE Vienna)
  • Լաուտըր Տնտեսական դպրոց
  • Վիեննա Քրիստոնէական դպրոց
  • Ամերիկեան միջազգային դպրոց
  • Վիեննայի Ճափոնական դպրոց
  • Ամատէուս միջազգային դպրոց
Վիեննայի Համալսարան

Համալսարաններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վիեննայի մէջ 2019/2020 տարեշրջանին մէջ կ'ուսանէին մոտ 190.000 ուսանողներ, գերմանախօս երկրներու մէջ ամենէ շատը:[32][33] Վիեննայի մէջ կան հետեւեալ համալսարանները՝

  • Վիեննայի Համալսարան
  • Գեղարուեստից ճեմարան Վիեննա
  • Կեդրոնական Եւրոպայի Համալսարան
  • Վիեննայի Դիւանագիտական ճեմարան
  • Վիեննայի Բուժական Համալսարան
  • PEF Անձնական Տեսչութեան Համալսարան Վիեննա
  • Կիրարական Գիտութեան «Քամբուս» Համալսարան Վիեննա
  • Կիրարական Գիտութեան «Դեխնիքում» Համալսարան Վիեննա
  • Կիրարական Արուեստներու Համալսարան Վիեննա
  • Երաժշտութեան եւ Հանդիսական Արուեստներու Համալսարան Վիեննա
  • Անասնաբուժական Համալսարան Վիեանն
  • Վիեննա Տնտեսութեան եւ Առեւտուրի Համալսարան
  • Բնական Հարստութիւններու եւ Կեանքի Գիտութիւններու Համալսարան Վիեննա
  • Արուեստագիտութեան Համալսարան Վիեննա
  • Ուէմսթըր Համալսարան Վիեաննա
  • Սիկմունտ Ֆրօյտ Համալսարան Վիեննա

Պատկերասրահ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Վիեննա - Wien
  • Wien-Volksgarten-16-Stauden-Burgtheater-2008-gje.jpg
  • Wien-Zentralfriedhof-Karl-Borromaeus-Kirche-10-russische Soldatengraeber-2008-gje.jpg
  • Wien-Zentralfriedhof-Karl-Borromaeus-Kirche-42-unten-2008-gje.jpg
  • Wien-Skodagasse-44-Eckhaus-2007-gje.jpg
  • Wien-Himmelpfortgasse-06-Winterpalais Prinz Eugen-2013-gje.jpg
  • Wien-Jerusalemstiege-02-2009-gje.jpg
  • Wien-Hoher Markt-06-Vermaehlungsbrunnen-2009-gje.jpg
  • Wien-Volksgarten-10-Theseus-Tempel-2008-gje.jpg

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. Վիեննա քաղաքի պաշտօնական էջ

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. ↑ archINFORM — 1994.
  2. ↑ 2,0 2,1 Bevölkerung zu Jahres-/Quartalsanfang — Statistik Austria.
  3. ↑ 3,0 3,1 https://www.post.at/downloads/PLZ_Verzeichnis_JAN16.xls — 1999.
  4. ↑ Յովհաննէս Բարսեղեան (2006)։ «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում»։ Տերմինաբանական եւ ուղղագրական տեղեկատու։ Երեւան: 9-րդ հրաշալիք։ էջ 48։ ISBN 99941-56-03-9 
  5. ↑ «Internationale Organisationen mit Sitz in Wien und Umgebung – BMEIA, Außenministerium Österreich»։ www.bmeia.gv.at։ արտագրուած է՝ 2021-05-18 
  6. ↑ «Woher hat die Stadt Wien ihren Namen? – Sandra Blum Tours»։ www.safu.at։ արտագրուած է՝ 2021-05-06 
  7. ↑ «Wiener Stadtgebiet 2019 Geografische Eckdaten - Offizielle Statistik der Stadt Wien»։ www.wien.gv.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-05-21 
  8. ↑ «Die zehn heftigsten Wetterextreme in Österreich»։ Wüstenrot Mein Leben (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-06-12 
  9. ↑ «Klima Wien: Wetter, Klimatabelle & Klimadiagramm für Wien»։ de.climate-data.org։ արտագրուած է՝ 2021-06-12 
  10. ↑ «Die grünste Stadt der Welt»։ WIEN – Jetzt. Für immer (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-06-12 
  11. ↑ «Straßenbäume nach Baumgattungen und Altersgruppen 2019 - Offizielle Statistik der Stadt Wien»։ www.wien.gv.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-06-12 
  12. ↑ 12,0 12,1 Stadtgebiet nach Nutzungsklassen und Bezirken 2020, abgerufen am 12. Oktober 2020.
  13. ↑ 13,0 13,1 Stand: Կաղապար:EWD, Quelle: Կաղապար:EWQ
  14. ↑ 14,0 14,1 Personen mit ausländischer Herkunft sind im Ausland geboren und/oder besitzen eine ausländische Staatsangehörigkeit Կաղապար:Internetquelle
  15. ↑ 15,0 15,1 ktv_fbiechele։ «Wachsende Stadt - Offizielle Statistiken der Stadt Wien»։ www.wien.gv.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-05-24 
  16. ↑ Bevölkerung am 1.1.2020 nach detaillierter Staatsangehörigkeit und Bundesland — Ավստրիայի վիճակագրության բյուրո.
  17. ↑ ktv_fbiechele։ «Statistische Bezirksdaten der Wiener Bezirke von A bis Z - Reihe "Wien in Zahlen"»։ www.wien.gv.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-05-24 
  18. ↑ «Wien - Religionszugehörigkeit 2019»։ Statista (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-06-12 
  19. ↑ «Erster Weltkrieg»։ www.geschichtewiki.wien.gv.at (de-formal)։ արտագրուած է՝ 2021-05-14 
  20. ↑ «Gemeinderatswahlen 2020, Ergebnisse der Wiener Wahlbehörden»։ www.wien.gv.at։ արտագրուած է՝ 2021-05-25 
  21. ↑ «Wiener Linien: 2020 um 40 Prozent weniger Fahrgäste in den Öffis»։ meinbezirk.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-06-24 
  22. ↑ red wien ORF at/Agenturen (2021-03-01)։ «Lobau-Schnellstraße: Protest vor Gericht»։ wien.ORF.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-06-25 
  23. ↑ [1]
  24. ↑ «Zählstellen: Radverkehr nahm im Jahr 2020 um 12 Prozent zu.»։ Fahrrad Wien (de-DE)։ արտագրուած է՝ 2021-07-13 
  25. ↑ ktv_aimrek։ «Wiener Radverkehrsnetz - Zahlen zu Radwegen und Abstellanlagen»։ www.wien.gv.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-06-24 
  26. ↑ «120 Stationen in Betrieb! - Citybike Wien»։ www.citybikewien.at։ արտագրուած է՝ 2021-07-13 
  27. ↑ «Tarife - Citybike Wien»։ www.citybikewien.at։ արտագրուած է՝ 2021-07-13 
  28. ↑ «Flughafen Wien - Presseaussendungen & News»։ www.viennaairport.com (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-07-13 
  29. ↑ «Flughafen Wien - Anzahl der Flugpassagiere 2020»։ Statista (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-07-13 
  30. ↑ «Feuerwehreinsätze und Einsatzpersonal nach Geschlecht in Wien seit 2007 - Offizielle Statistik der Stadt Wien»։ www.wien.gv.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-07-24 
  31. ↑ ktv_itroy։ [https://www.wien.gv.at/bildung/kindergarten/staedtisches-angebot/fakten.html «St�dtische Kinderg�rten - Kosten, Zeiten, Besuchsmodelle, Gruppen»]։ www.wien.gv.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-08-01 
  32. ↑ «Wien - Studierende 2019/2020»։ Statista (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-08-01 
  33. ↑ «Wien ist die größte Uni-Stadt im deutschen Sprachraum»։ OTS.at (գերմաներեն)։ արտագրուած է՝ 2021-08-01 
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ եւ հանրագիտարաններ
Չափորոշիչային վերահսկողութիւն
BNE: XX451150 · BNF: 118808983 · GND: 4066009-6 · ISNI: 0000 0001 2186 5140 · LCCN: n79018895 · NDL: 00628254 · NKC: ge131380 · SUDOC: 026590697 · VIAF: 155870729 · LAC: 0053F1558
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Վիեննա&oldid=208348» էջէն