Արտա Վիրազ Նամակ
Արտա Վիրազ Նամակ (Միջին-Պարսկերէնով - Պահլաւերէն՝ Արտա Վիրազ Նամակ), (Արդի-Պարսկերէն՝ اردا ویراف نامه), բառացի կը նշանակէ՝ «Առաքինի Վրիազի Գիրքը»: Զրադաշտական գրուածք մըն է, որ կը նկարագրէ երկիւղած եւ բարեկրօն Զրադաշտի մը (Վիրազ-ին) երազային–արշաւը դէպ ի անդէնական աշխարհը։ Գիրքը կը կազմուած է 8,800 բառերէ։ Կը կարծուի թէ բնագիրը հասած է վերջնական տեսքին Թ․– Ժ․ դարերուն (9-րդ – 10-րդ) շարք մը խմբագրութիւններէ ետք։[1]
Վերնագիրը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Աւեստերէն «Արտա» կամ «Աշա» կամ «Արթա» (𐬀𐬴𐬀) բառը, որ համանման է Սանսքրիթ «ռթա»-ին (ऋत), մակդիր-ածական մըն է «Վիրազ»-ին, եւ մօտաւորապէս կը թարգմանուի (թէ Սանսքրիթէն եւ թէ Պահլաւերէնէն՝ Միջին-Պարսկերէնէն) Ճշմարտասէր, արդար, առաքինի․․․[1]
«Վիրազ»-ը հաւանաբար համասեռ է Նախա-Հնդ-Եւրոպական Անգլերէն՝ «Ուհիրո» բառին, եւ Աւեստերէն՝ Վիրա բառին։[2] Հաշուի առնելով Պահլաւերէնի Այբուբենին բնորոշ կարգ մը բաղաձայններու հնչիւնները երկդիմօրէն (նոյն տառը մէկ հնչիւնէ աւելի կ՚արտայատէ) ներկայացնելը, այս գրուածքին նախագուսանին գլխաւոր հերոս անուն՝ «Վիրազ»-ը կը տառափոխուի ու կը գրադարձուի (Անգլերէն՝ Transliterate, չշփոթել Տառադարձութեան հետ, Անգլերէն՝ Transcription) Վիրաֆ (Լատինատառ՝ Wiraf, Viraf)։ Սակայն Աւեստական ձեւը յստակօրէն «Վիրազա»-ն է, ինչը կը թելադրէ թէ ճշգրիտ հնչիւնը զ-ն է։[3][2]
«Նամակ» Պահլաւերէնով (Արդի Արեւմտահայերէնի տառադարձութեամբ կը հնչուի՝ Փահլաւելրէն) կը նշանակէ գիրք։ Հայերէն ՆԱՄԱԿ բառին արմատը Պարսկերէն է (Պահլաւերէն՝ 𐭭𐭠𐭬𐭡[4],Նամակ, Արդի Պարսկերէն՝ نامه, Նամէ), որ կը նշանակէ գրուածք, գիրք կամ նամակ։[5]
Տե՛ս Նաեւ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Արմանոյշ Կոզմոեան։
- Հաֆէզ Շիրազեցի։
- Հաֆէզի Ժողովածոն։
- Ունսուրի։
- Հաֆէզի Ժողովածոն։
- Իրանագիտութիւն։
- Արեւելագիտութիւն։
- Երեւանի Պետական Համալսարան, Արեւելագիիտութեան Բաժանմունք։
- Հնդկաստանի Սերտումը։
- Սաատի Շիրազեցի։
- Գոլեստան (Սաատի Շիրազեցի)։
- Պուսթան (Սաատի Շիրազեցի)։
- Մօրղէ-Սահար (Ոտանաւոր, երգ)։
- Գուրգէն Մէլիքեան (Արեւելագէտ)։
- Արմանոյշ Կոզմոեան (Արեւելագէտ)։
- Էհսան Եարշաթէր (Իրանագէտ)։
- Յակոբ Գէորգեան։
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 Foundation Encyclopaedia Iranica։ «Welcome to Encyclopaedia Iranica»։ iranicaonline.org (en-US)։ արտագրուած է՝ 2023-06-07
- ↑ 2,0 2,1 “Arda Wiraz”, Encyclopaedia Iranica, 1987, Volume II, Routledge & Kegan Paul: London & New York․
- ↑ Gippert, Jost. "TITUS Texts: Arda Viraz (Pahlavi): Frame". titus.uni-frankfurt.de.
- ↑ A CONCISE PAHLAVI DICTIONARYD. N. MAcKENZIE Professor ofIranian Studies at the University of GottingenԼONDON OXFORD UNIVERSITY PRESS NEW YORK TORONTO 1971,1986․ Էջեր՝ xi եւ 57։ (անգլերէն)
- ↑ Աճառեան, Հրաչեայ։ Հայերէն արմատական բառարան։ Երեւանի Համալսարանի Հրատարակչութիւն, Երեւան, 1926։ Տպագիր Հատոր 3, Էջ 425 - Նայիրի Առցանց Բառարան[permanent dead link]