Սաատի
| Սաատի պարս․՝ سعدی شیرازی | |
|---|---|
| Նաեւ յայտնի է իբրեւ | سعدی |
| Ծնած է | 1210[1] |
| Ծննդավայր | Շիրազ, Ֆարս, Խորեզմի թագավորություն[2][3] |
| Մահացած է | 9 Դեկտեմբեր 1292[4][5] |
| Մահուան վայր | Շիրազ, Իրան[5] |
| Մայրենի լեզու | Պարսկերէն |
| Կրօնք | Սիւննի |
| Ուսումնավայր | Նիզամիյա?[6][7] |
| Երկեր/Գլխաւոր գործ | Կիւլիստան և Պուսթան |
| Տեսակ | Գազել? |
| Մասնագիտութիւն | բանաստեղծ և գրագէտ |
Սաատի (պարսկերէն՝ ابو محمد مُصلِح الدین بن عَبدُ الله سعد شیرازی, 1210[1], Շիրազ, Ֆարս, Խորեզմի թագավորություն[2][3] - 9 Դեկտեմբեր 1292[4][5], Շիրազ, Իրան[5]), ամբողջական անունը Ապու Ապտալլահ Մօսլէհ Ուտ Տին Սաատի[8], երբեմն ալ Սաատի Շիրազեցի (Պարսկերէն՝ سعدي شيرازي, Սաատի Շիրազի) պարսիկ բանաստեղծ եւ արձակագիր[9][10]։
Կենսագրական գիծեր եւ գործունէութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ծնած է 13-րդ դարուն, Շիրազի մէջ (Պարսկաստան): Իր ուսման ընթացքը աւարտած է 30 տարեկանին: Ուսման համար ճամբորդած է Պաղտատ, որ այն ատեն մտաւորական զարգացման համբաւին գագաթնակէտին հասած էր: Հոն հարուստ ազնուականի մը առատաձեռնութեան շնորհիւ յաջողած է «Նիզամիյյէ» հանրայայտ անձնական վարժարանը մտնել: Պաղտատի ժամանակակից Նիզամիյյէ ճեմարանին ուսուցիչներէն Շեմսէտտինին ձօնած է իր բանաստեղծութիւններէն քանի մը հատը, որոնցմէ այնքան շատ գոհ մնացած ուսուցիչը, որ Սաատիին ամսաթոշակ յատկացուցած է իր քսակէն:
Սաատի շատ աստուածավախ եւ բարեպաշտ եղած է։ Իր գործերը իմաստալից բարոյական խրատներով լեցուն են: Ճամբորդած է Թուրքիա եւ Սուրիա, իր ճամբորդութեան միջոցին ունեցած տպաւորութիւնները գրած է իր գիրքերուն մէջ:
Երկեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ան 22 գիրք գրած է պարսկերէն լեզուով, նաեւ գրած է Արաբերէնով (ոտանաւորներ), երբեմն Պարսկերէնին հետ խառնելով, երբեմն ալ զուտ Արաբերէն: Սաատիին հռչակաւոր գործերն են`
- «Վարդենիք» (Կիւլիստան), հանքաւորուած արձակի առաջին նմոյշը։[8]
- «Բուրաստան» (Պուսթան) եւ այլն։ Զոր կը համարուի Սաատիի ժամանակներուն ընկերային յարաբերութեանց հայելին։[8]
Քնարական բանաստեղծութեանց մէջ, Սաատին փայլած է իր հանճարի ողջ հմայքով, կատարելութեան հասցուցած է Ղազալը (Պարսկերէն՝ غزل, սիրային ոտանաւորներ)։ Անոնց թիւը 184 է, ունին սիրային երբեմն նաեւ բարոյախրատական եւ իմաստասիրական (փիլիսոփայական) բնոյթ։
Իր բանաստեղծութիւնները օտար լեզուներու թարգմանուած են[11]:
Սաատիի երկերու լիակատար ժողովածոյի՝ Քոլլիյյաթ (Պարսկերէն՝ كلّيات) քննական բնագիրը ՌՋԽԹ (1949) թուականին լոյս տեսած է Թէհրանի մէջ։ Անուանի գրականագէտ Մոհամմատ Ալի Ֆորուղիի աշխատասիրութեամբ։[8]
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,0 1,1 Encyclopædia Iranica / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian et al. — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Internet Archive — 1996. — է. 6.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Gershevitch I., Yarshater E., Frye R. N. et al. The Cambridge History of Iran — Cambridge University Press, 1968. — Vol. 5. — P. 595.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Gershevitch I., Yarshater E., Frye R. N. et al. The Cambridge History of Iran — Cambridge University Press, 1968. — Vol. 5. — P. 597.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 AA.VV. Encyclopaedia of Islam, Encyclopédie de l’Islam — 1913. — Vol. 8. — P. 719.
- ↑ Internet Archive — 1996. — է. 13 ; 37.
- ↑ Bell A. Encyclopædia Britannica — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Մարգարտաշար, Ռուպայիաթ, Երեւան, «Խորհրդային Գրող» (1990), Արմանոյշ Կոզմոեան էջեր 38-էն 44
- ↑ Encyclopedia Iranica "SAʿDI, Abu Moḥammad Mošarref-al-Din Moṣleḥ b. ʿAbd-Allāh b. Mošarref Širāzi, Persian poet and prose writer (b. Shiraz, ca. 1210; d. Shiraz, d. 1291 or 1292), widely recognized as one of the greatest masters of the classical literary tradition."
- ↑ Encyclopaedia Britannica "Saʿdī, also spelled Saadi, byname of Musharrif al-Dīn ibn Muṣlih al-Dīn, (born c. 1213, Shīrāz, Iran—died Dec. 9, 1291, Shīrāz), Persian poet, one of the greatest figures in classical Persian literature."
- ↑ «Հայ Որբը Եւ Սաատի, Պարսիկ Բանաստեղծը»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2015-05-25։ արտագրուած է՝ 2021-11-03