Սաատի

Սաատի
պարս․՝ سعدی شیرازی
Նաեւ յայտնի է իբրեւ سعدی
Ծնած է 1210[1]
Ծննդավայր Շիրազ, Ֆարս, Խորեզմի թագավորություն[2][3]
Մահացած է 9 Դեկտեմբեր 1292[4][5]
Մահուան վայր Շիրազ, Իրան[5]
Մայրենի լեզու Պարսկերէն
Կրօնք Սիւննի
Ուսումնավայր Նիզամիյա?[6][7]
Երկեր/Գլխաւոր գործ Կիւլիստան եւ Պուսթան
Տեսակ Գազել?
Մասնագիտութիւն բանաստեղծ, գրագէտ

Սաատի (պարսկերէն՝ ابو محمد مُصلِح‌ الدین بن عَبدُ الله سعد شیرازی, 1210[1], Շիրազ, Ֆարս, Խորեզմի թագավորություն[2][3] - 9 Դեկտեմբեր 1292[4][5], Շիրազ, Իրան[5]), ամբողջական անունը Ապու Ապտալլահ Մօսլէհ Ուտ Տին Սաատի[8], երբեմն ալ Սաատի Շիրազեցի (Պարսկերէն՝ سعدي شيرازي, Սաատի Շիրազի) պարսիկ բանաստեղծ եւ արձակագիր[9][10]։

Կենսագրական գիծեր եւ գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է 13-րդ դարուն, Շիրազի մէջ (Պարսկաստան): Իր ուսման ընթացքը աւարտած է 30 տարեկանին: Ուսման համար ճամբորդած է Պաղտատ, որ այն ատեն մտաւորական զարգացման համբաւին գագաթնակէտին հասած էր: Հոն հարուստ ազնուականի մը առատաձեռնութեան շնորհիւ յաջողած է «Նիզամիյյէ» հանրայայտ անձնական վարժարանը մտնել: Պաղտատի ժամանակակից Նիզամիյյէ ճեմարանին ուսուցիչներէն Շեմսէտտինին ձօնած է իր բանաստեղծութիւններէն քանի մը հատը, որոնցմէ այնքան շատ գոհ մնացած ուսուցիչը, որ Սաատիին ամսաթոշակ յատկացուցած է իր քսակէն:

Սաատի շատ աստուածավախ եւ բարեպաշտ եղած է։ Իր գործերը իմաստալից բարոյական խրատներով լեցուն են: Ճամբորդած է Թուրքիա եւ Սուրիա, իր ճամբորդութեան միջոցին ունեցած տպաւորութիւնները գրած է իր գիրքերուն մէջ:

Երկեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ան 22 գիրք գրած է պարսկերէն լեզուով, նաեւ գրած է Արաբերէնով (ոտանաւորներ), երբեմն Պարսկերէնին հետ խառնելով, երբեմն ալ զուտ Արաբերէն: Սաատիին հռչակաւոր գործերն են`

  • «Վարդենիք» (Կիւլիստան), հանքաւորուած արձակի առաջին նմոյշը։[8]
  • «Բուրաստան» (Պուսթան) եւ այլն։ Զոր կը համարուի Սաատիի ժամանակներուն ընկերային յարաբերութեանց հայելին։[8]

Քնարական բանաստեղծութեանց մէջ, Սաատին փայլած է իր հանճարի ողջ հմայքով, կատարելութեան հասցուցած է Ղազալը (Պարսկերէն՝ غزل, սիրային ոտանաւորներ)։ Անոնց թիւը 184 է, ունին սիրային երբեմն նաեւ բարոյախրատական եւ իմաստասիրական (փիլիսոփայական) բնոյթ։

Իր բանաստեղծութիւնները օտար լեզուներու թարգմանուած են[11]:

Սաատիի երկերու լիակատար ժողովածոյի՝ Քոլլիյյաթ (Պարսկերէն՝ كلّيات) քննական բնագիրը ՌՋԽԹ (1949) թուականին լոյս տեսած է Թէհրանի մէջ։ Անուանի գրականագէտ Մոհամմատ Ալի Ֆորուղիի աշխատասիրութեամբ։[8]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Encyclopædia Iranica / N. Sims-Williams, A. Ashraf, H. Borjian et al. — USA: Columbia University, 1982. — ISSN 2330-4804
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 https://archive.org/details/essaisurlepote00massuoft — է. 6.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Gershevitch I., Yarshater E., Frye R. N. et al. The Cambridge History of Iran — Cambridge University Press, 1968. — Vol. 5. — P. 595.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Gershevitch I., Yarshater E., Frye R. N. et al. The Cambridge History of Iran — Cambridge University Press, 1968. — Vol. 5. — P. 597.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 AA.VV. Encyclopaedia of Islam, Encyclopédie de l’Islam — 1913. — Vol. 8. — P. 719.
  6. ↑ https://archive.org/details/essaisurlepote00massuoft — է. 13 ; 37.
  7. ↑ Bell A. Encyclopædia Britannica — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Մարգարտաշար, Ռուպայիաթ, Երեւան, «Խորհրդային Գրող» (1990), Արմանոյշ Կոզմոեան էջեր 38-էն 44
  9. ↑ Encyclopedia Iranica "SAʿDI, Abu Moḥammad Mošarref-al-Din Moṣleḥ b. ʿAbd-Allāh b. Mošarref Širāzi, Persian poet and prose writer (b. Shiraz, ca. 1210; d. Shiraz, d. 1291 or 1292), widely recognized as one of the greatest masters of the classical literary tradition."
  10. ↑ Encyclopaedia Britannica "Saʿdī, also spelled Saadi, byname of Musharrif al-Dīn ibn Muṣlih al-Dīn, (born c. 1213, Shīrāz, Iran—died Dec. 9, 1291, Shīrāz), Persian poet, one of the greatest figures in classical Persian literature."
  11. ↑ «Հայ Որբը Եւ Սաատի, Պարսիկ Բանաստեղծը»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2015-05-25։ արտագրուած է՝ 2021-11-03 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Սաատի&oldid=209574» էջէն