Ունսուրի
| Ունսուրի | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 980 կամ 970 |
| Ծննդավայր | Պալխ, Balkh, Աֆղանիստան |
| Մահացած է | 1039 |
| Մահուան վայր | Ղազնի, Աֆղանիստան |
| Քաղաքացիութիւն | Իրան |
| Մասնագիտութիւն | բանաստեղծ, գրագէտ |
Ունսուրի երբեմն ալ Օնսորի կամ ամբողջական անունը Ապուլ Քասէմ Հասան Ունսուրի Պալխի (Պարսկերէն՝ ابوالقاسم حسن عنصری بلخی)[1] (980 կամ 970, Պալխ, Balkh, Աֆղանիստան - 1039, Ղազնի, Աֆղանիստան)։ Անոր մասին կցկտուր տեղեկութիւններ հասած են մեզի։ Բոլոր աղբիւրներուն մէջ կը նշուի, թէ ան եղած է Սուլթան Մահմուտ Ղազնաուիի (Պարսկական հնչիւնով Ղազնաւի, այսինքն Ղազնեցի) արքունիքի բանաստեղծը։ Բազում անգամներ մասնակցած է Ղազնաուիի կատարած արշաւանքներուն, իր բանաստեղծութիւններուն մէջ փառաբանած ու սրբագործած է անոր աւերիշ արշաւանքները[2], որոնք տեղի կ՛ունէնային Շիա Իսմաիլականներուն (Արաբերէն՝ الشيعة الإسماعيليّة) կամ Հնդկաստանի Հինտուներուն դէմ։[2] Կ՛ըսուի թէ իր ոտանաւորներու ժողովածոյին (Դիւանին) մէջ կայ 30,000 երկտող, որոնցմէ միայն 2500-ը կը գտնենք այսօր։ Անոր մէջ կը հանդիպինք «Վամէք Ու Ատրա» դիւցազներգութեան (Պարսկերէն՝ وامق وعذرا, Յունական Μητίοχος καὶ Παρθενόπη, «Միթիօխօս Քէ Փարթէնօփի»-ի Պարսկերէն տարբերակը)։[1]
Կ՛ըսուի թէ Ունսուրին ծնած է այժմու Աֆղանիստանի Պալխ քաղաքին մէջ (այս պատճառով կը կոչուի Պալխի այսինքն Պալխեցի):[1] Եւ կ՛ենթադրուի թէ անիկա արքունիքին մէջ իր տեղը զիջած է նորելուկ բանաստեղծի մը, այդ պատճառով իր կեանքի վերջին տարիներուն մասին չկայ շատ տեղեկութիւն։
Նկարին մէջ պատկերուած են բանաստեղծներ՝ Ունսուրին, Ֆիրտօուսին եւ Ասճատին։
Ունսուրիին Բանաստեղծական Այլատեսակները[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ունսուրին գրած բանաստեղծական տարբեր ոճերով, անոնցմէ կարելի է յիշել․
- Գեղօններ (Արաբերէն՝ قصيدة, Քասիտա) (Պարսկերէն قصيدة, Ղասիտա),
- Քիթաա-ներ (կամ Պարսկական հնչիւնով՝ Ղըթաա) (Արաբերէն՝ قطعة). սիրային ոտանաւրներու՝ Ղազալ-ի տեսակ մը, մտքի շարունակականութիւն ունեցող երկտողերու շարք,
- Երկպատիկներ (Արաբերէն شعر مزدوج, Շիիր Մուզտաուաճ) (Պարսկերէն՝ مثنوي, Մասնաւի),
- Քառեակներ, 68 հատ (Արաբերէն եւ Պարսկերէն՝ رباعيّة, Ռուպաիիա)[2]
Թարգմանութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Իրաճ Պաշիրին կարգ մը իր գործերէն թարգմանած է անգլերէնի ինչպէս «Արծիւն ու ագրաւը, երկխօսութիւն» (Անգլերէն՝ The Eagle and The Crow: A Dialogue, Iraj Bashiri)։
Արմանոյշ Կոզմոեանը զանազան Պարսիկ բանաստեղծներու մասին իր «Մարգարտաշար» (1990) գիրքին մէջ (իր Յառաջաբանով եւ ծանօթագրականով) ներկայացուցած է տարբեր պարսիկ բանաստեղծներու, որոնցմէ էր Ունսուրին (Օնսորի), գեղանիօրէն թարգմանուած քերթուածքները: Ստորեւ տուները Արեւմտահայերէնի փոփոխուած են իր Արեւելահայերէն թարգմանութենէն[3]․
Ջուրն ու կրակը իրար հետ ու նոյն դէմքին՝ ո՞վ տեսած է,
Մութ գիշէրը հիւսուած լոյսին ու ցերեկին՝ ո՞վ տեսած է,
Անմեղութիւնը ընդելուզուած կուպրով մեղքի՝ ո՞վ տեսած է,
Հաւատացեալն ու անհաւատը իրար կողքի՝ ո՞վ տեսած է։
֍ ֍ ֍
Ըսի թէ՝ ինչու՞ այսպէս մթնած եմ ես՝ ամպի պէս,
Որովհետեւ, ըսաւ, դիմացդ եմ ես բացուած վարդի մը պէս,
Ըսի թէ՝ ես առանց քեզի ինչու՞ միշտ վշտահար եմ,
Որովհետեւ, ըսաւ, դուն սոսկ մարմին ես, իսկ հոգին՝ ես։
֍ ֍ ֍
Երբ որ ունիմ բարի անուն, վատին հետ ի՞նչ գործ ունիմ,
Երբ ձիրգ ունիմ, ալ Աստուծոյ դատին հետ ի՞նչ գործ ունիմ,
Երբ տգեղն ալ լաւ կը թուի, ինչու՞ տենչամ գեղեցիկին,
Երբ որ քիչն ալ հերիք է ինծի, շատի հետ ի՞նչ գործ ունիմ։
֍ ֍ ֍
Թէ արծաթէ մարմին ունիս, թէ ալ մազեր ալ մշկաբոյր,
Թէ դէմք ունիս մեղմ ու բարի, թէ ալ անուն մը մաքուր․
Շուրթդ՝ գինի, խոպոպներդ որոգայթ է նրբացանց,
Խմեցի քու շուրթիդ գինին, ինկայ ցանցդ սեւաթոյր։
֍ ֍ ֍
Ես քեզ լուսին չեմ անուաներ, պաշտելիս,
Լուսինը քու լոյսէդ կ՛առնէ, պաշտելիս,
Ես աշխարհի տէրն եմ, իմ տէրը դու՛ն,
Հրամանովդ կեանքս կ՛ընթանայ, պաշտելիս։
֍ ֍ ֍
Ըսի՝ քեզ կը փնտրեմ ամէն տեղ,
Ըսաւ՝ քու տարտին իմ համբոյրը դեղ,
Ըսի՝ ճամբադ դժուար է եւ նեղ,
Ըսաւ՝ անտե՜ղ են փերիները անմեղ։
֍ ֍ ֍
Քու համբոյրէն մեռածը ողջ կը դառնայ,
Քու բոյրերէն հիւանդը առողջ կը դառնայ,
Քու հայեացքէն ծիլը բողբոջ կը դառնայ,
Քու հմայքէն վհուկը ո՛չ կը դառնայ։
֍ ֍ ֍
Ես քեզ հուրի չեմ անուաներ, ք՛եզի վնաս է, յիշէ,
Հուրին քովդ չերեւիր՝ ո՜ւր ալ երթաս, յիշէ,
Դուն, որ այդքան գեղեցիկ ես եւ հեզանազ, յիշէ,
Ճիշդ կ՛ըլլայ, որ քեզի արժանի եար ունենաս, յիշէ։
֍ ֍ ֍
Քու երեսին վարդ ու լալայի այդքան վառ ներկը ո՞վ տուած է,
Սեւ խոպոպը սիրահարի՝ նուռի ծաղիկը ո՞վ տուած է,
Քու լոյս դէմքը՝ սեւ մազերդ գիշերուայ ձեռքը ո՞վ տուած է,
Սիրահարը այդ արժանի՝ սիրածի գիրկը ո՞վ տուած է։
Տե՛ս նաեւ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Հաֆէզի Ժողովածոն։
- Հնդկաստանի Սերտումը։
- Փաֆնութիոս Խստակեաց։
- Սուրբ Ոնոփրիոս։
- Իրանագիտութիւն։
- Արեւելագիտութիւն։
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Cf. Thomas Hägg, 'The Oriental Reception of Greek Novels: A Survey with Some Preliminary Considerations', Symbolae Osloenses, 61 (1986), 99–131 (p. 106), DOI: 10.1080/00397678608590800 .
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Մարգարտաշար, Ռուպայիաթ, Երեւան, «Խորհրդային Գրող» (1990), Արմանոյշ Կոզմոեան էջ 192
- ↑ Մարգարտաշար, Ռուպայիաթ, Երեւան, «Խորհրդային Գրող» (1990), Արմանոյշ Կոզմոեան էջեր 38-էն 44
Աղբիւներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Մարգարտաշար, Ռուպայիաթ, Երեւան, «Խորհրդային Գրող» (1990), Արմանուշ Կոզմոեան։