Ներսէս Շնորհալի (Ներսէս Դ․ Կլայեցի)

Ներսէս Շնորհալի
Ծնած է 4 Յունիս 1102[1][2]
Ծննդավայր Միջագետք Հայոց
Մահացած է 13 Օգոստոս 1173[1][2] (71 տարեկանին)
Մահուան վայր Հռոմկլա, Կիլիկիոյ Հայկական Թագաւորութիւն
Տեսակ narrative poetry?
Մասնագիտութիւն քահանայ, բանաստեղծ, երգահան
Վարած պաշտօններ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս
Ծնողներ հայր՝ Ապիրատ Պահլաւունի

Ս. Ներսէս Շնորհալի (Ներսէս Դ. (Կլայեցի, Երգեցող)) (1102-Օգոստոս 13, 1173), հայ եկեղեցական գործիչ, աստուածաբան, բանաստեղծ, երաժշտագէտ, երգահան, պատմիչ, 1166-էն՝ Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս։ Իր բազմատաղանդութեան շնորհիւ ժամանակակիցներուն կողմէ կոչուած է Շնորհալի։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Հայոց Միջագետքի Տլուք գաւառի Ծովք_(բերդ) դղեակին մէջ, հօր՝ իշխան Ապիրատ Պահլաւունի ազնուական ընտանիքին մէջ։ Ներսէս Շնորհալի Գրիգոր Մագիստրոս Պահլաւունիի ծոռն է եւ Գրիգոր Գ. (Փոքր Վկայասէր) Պահլաւունիի կրտսեր եղբայրը։ Իր ժամանակի ամենակիրթ մարդոցմէ մէկը եղած է։ Նախնական կրթութիւնը ստացած է Կարմիր վանքի դպրոցին մէջ՝ եպիսկոպոս Ստեփանոս Մանուկի քով։

1166-էն Ամենայն Հայոց Կաթողիկոս։ Վախճանած է 13 Օգոստոս 1173-ին, Հռոմկլայի մէջ։

Վախճանած է 1173-ին եւ թաղոած Հռոմկլա ամրոցին մէջ։ Հայ եկեղեցին զինք դասած է սուրբերու շարքին եւ անոր յիշատակը կը նշէ ամէն տարի Թարգմանչաց տօնին։

Գրական ժառանգութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Շնորհալիի պատկերը Մոսկուայի Ս. Պայծառակերպութիւն մայր տաճարի պատին:

Ներսէս Շնորհալի ձգած է հարուստ գրական եւ երաժշտական ժառանգութիւն մը (վիպերգեր, երգեր, հանելուկներ՝ հիմնուած հայ բանահիւսութեան շարժառիթներու եւ պատմական փաստերու վրայ)։ 1166-ին գրած է «Վանքային ուղերձ» դիմումը ժողովուրդին, որ կը պարունակէ շարք մը կրօնական հարցերու բացատրութիւններ, ամէնօրեայ կեանքի ուսուցումներ։

Հայ միջնադարեան մտածողութեան վրայ մեծ ազդեցութիւն ձգած է 1166-ին Շնորհալիի գրած «Թուղթ ընդհանրական»[3] արձակ գործը։

Ներսէս Շնորհալի մշակած եւ լրացուցած է Շարակնոցը, Պատարագամատոյցը, կանոնաւորած է հայկական եկեղեցական երգերու տարուան իրադարձութիւնները՝ ամբողջացնելով իր սեփական ստեղծագործութիւններով։ Յատկապէս երաժշտական ասպարէզին մէջ ունեցած յաջողութիւններուն համար Ներսէսին շնորհուած է Երգեցող պատուանունը, որուն հազուագիւտ գործիչներ արժանացած են։

Շնորհալիի կը պատկանի նաեւ Աստուածաշունչի թեմաներու վրայ հիմնուած «Յիսուս որդի» (1152) վիթխարի բանաստեղծութիւնը, «Վիպասանութիւն»[4], «Ողբ Եդեսիոյ»[5] 1145-46)՝ հայ միջնադարեան բանաստեղծութիւններու լաւագոյն նմոյշներէն մէկը, հոգեւոր երգեր, շուրջ 300 հանելուկներ[6]՝ բանաստեղծութեան ձեւով, վերցուած բանահիւսութենէն։ «Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա»[7] տիեզերագիտական բանաստեղծութիւնը ստեղծուած է Մխիթար Հերացիի խնդրանքով։

Անոր շարականներուն, տաղերուն[8] եւ գանձերուն[9] թիւը կ'անցնի 100-ը։ Անոր լաւագոյն շարականներէն մէկ կը սկսի «Առաւօտ լուսոյ» տողով։ Շնորհալի գրած է պարզ ու մատչելի լեզուով, որպէսզի հասկնալի ըլլայ բոլորին։ Այս տեսակէտէն կարեւոր են նաեւ անոր հանելուկները, որոնց թիւը կը հասնի 300-ի։

Մեծ սիրով եւ յարգանքով կը գրէ Շնորհալին հայ ազգային հերոսներու, հայրենասէր թագաւորներու մասին. անոր ստեղծագործութեան միջուկը կը հանդիսանան հայրենասիրական մղումները եւ գաղափարները, իսկ հայրենիքի ազատումը՝ առաջնահերթ խնդիրը։

Երկերու մատենագիտութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ս. Ներսէս Շնորհալի
  • Յիսուս որդի, Ամսթերտամ, 1661, 616 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, 44 էջ:
  • Յիսուս որդի, Կ. Պոլիս, 1746, 432 էջ:
  • Յիսուս որդի, Կ. Պոլիս, 1746, 484 էջ:
  • Յիսուս որդի, Ս. Փեթերսպուրկ, 1785, 440 էջ:
  • Ընդհանրական, Ս. Փեթերսպուրկ, 1788, 336 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Վենետիկ, 1815, 172 էջ:
  • Գիրք, որ կոչի Յիսուս որդի, Կ. Պոլիս, 1824, 108 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Կ. Պոլիս, 1825, 233 էջ:
  • Մեկնութիւն Ս. Աւետարանին, որ ըստ Մատթէոսի, Կ. Պոլիս, 1825, 658 էջ:
  • Ողբ Եդեսիոյ, Փարիզ, 1827, 112 էջ:
  • Ողբ Եդեսիոյ, Տփղիս, 1829, 112 էջ:
  • Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1830, 621 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Վենետիկ, 1830, 84 էջ:
  • Հռչակաւոր աղօթք, Մոսկուա, 1830, 112 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Կ. Պոլիս, 1833, 597 էջ:
  • Նամականի, Վենետիկ, 1838, 332 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Կ. Պոլիս, 1849, 649 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Վաղարշապատ, 1853, 452 էջ:
  • Ընդհանրական թուղթք, Կ. Պոլիս, 1853, 152 էջ:
  • Սրբոյն Ներսէս Շնորհալւոյ պատմութիւն վարուց, Վենետիկ, 1854, 88 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Կ. Պոլիս, 1856, 649 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Կ. Պոլիս, 1861, 652 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Էջմիածին, 1865, 498 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Երուսաղէմ, 1871, 336 էջ:
  • Թուղթք, Վենետիկ, 1873, 332 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Երուսաղէմ, 1881, 680 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Վաղարշապատ, 1892, 792 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Վենետիկ, 1923, 52 էջ:
  • Բանք չափաւ, Վենետիկ, 1928, 676 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Երուսաղէմ, 1955, 736 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Հալէպ, 1961, 32 էջ:
  • Յաղագս երկնի եւ զարդուց նորա (Հանելուկներ, Ողբ Եդեսիոյ), Երեւան, 1968, 112 էջ:
  • Ընդհանրական թուղթք, Իսթանպուլ, 1973, 93 էջ:
  • Ողբ Եդեսիոյ, Երեւան, 1973, 168 էջ:
  • Յիսուս որդի, ա. տ., 1974, 80 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Անթիլիաս, 1977, 132 էջ:
  • Յօդուածների ժողովածու, Երեւան, 1977, 228 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Պէյրութ, 1979, 32 էջ:
  • Վիպասանութիւն (պոեմ), Երեւան, 1981, 164 էջ:
  • Եդեսիոյ ողբը, Տաղեր, Երեւան, 1982, 216 էջ:
  • Առաւօտ լուսոյ, Նիւ Եորք, 1983, 92 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Թորոնթօ, 1985, 48 էջ:
  • Ժամագիրք Հայաստանեայց եկեղեցւոյ, Նիւ Եորք, 1986, 736 էջ:
  • Տաղեր եւ գանձեր, Երեւան, 1987, 448 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Երեւան, 1991, 126 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Նիւ Եորք, 1991, 24 էջ:
  • Յիսուս որդի, Երեւան, 1991, 224 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Երեւան, 1995, 176 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Թեհրան, 2000, 33 էջ:
  • Հաւատով խոստովանում եմ, Երեւան, 2003, 32 էջ:
  • Տաղեր եւ շարականներ, Երեւան, 2003, 44 էջ:
  • Առաւօտ լուսոյ (շարականներ), Երեւան, 2007, 74 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Իսթանպուլ, 2008, 144 էջ:
  • Մեկնութիւն Մատթէոսի Աւետարանի, Էջմիածին, 2008, 300 էջ:
  • Թուղթ ընդհանրական, Երեւան, 2009, 224 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Անթիլիաս, 2009, 550 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Էջմիածին, 2009, 56 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Բրբանք, 2011, 64 էջ:
  • Նամականի, Էջմիածին, 2011, 320 էջ:
  • Ժամերգեր, Երեւան, 2012, 252 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Անթիլիաս, 2012, 24 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Երեւան, 2012, 32 էջ:
  • Հաւատով խոստովանում եմ, Երեւան, 2012, 608 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Երեւան, 2013, 598 էջ:
  • Յիսուս որդի, Երեւան, 2013, 220 էջ:
  • Հաւատով խոստովանիմ, Էջմիածին, 2015, 55 էջ:

Գրականութիւն Ներսէս Շնորհալի եւ անոր գործունէութեան մասին[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]