Թիֆլիս

Թիֆլիս
Քաղաք
	Թիֆլիս
	վրաց.՝ თბილისი
	Դրօշակ
Երկիր	Վրաստան
Ներքին բաժանում	10 շրջաններ
	Կախա Կալաձե?
Հիմնադրուած է՝	455
Առաջին յիշատակում	4 դար
Տարածութիւն	720 քմ²
Պաշտօնական լեզու	Վրացերէն
Բնակչութիւն	1 118 035 մարդ (2014)
Ազգային կազմ	վրացիներ, հայեր, ազերիներ, եզիտիներ, ռուսեր, ուքրանացիներ
Ժամային գօտի	UTC+4։00
Հեռախօսային ցուցանիշ	(32)
Փոստային ցուցանիշ	0100–0199
Պաշտօնական կայքէջ	Lua–ի սխալ՝ expandTemplate: template "ref-ka" does not exist։

Թիֆլիս^[3] (վրաց.՝ თბილისი, հին հայկական անուանումը՝ Տփղիս, ռուսական եւ խորհրդային իրականութեան մեջ ծանօթ է եղել իբրեւ Թիֆլիս), Վրաստանի մայրաքաղաքը, ինչպէս նաեւ՝ պետութեան մեծագոյն քաղաքը^[4]։ Կը գտնուի երկիրին կեդրոնական մասին մէջ՝ Կուր գետի երկու ափերուն^[4]։ Կը համարուի աշխարհի հնագոյն քաղաքներէն մէկը^[5], որ հիմնուած է Ե. դարուն՝ Վիրքի թագաւոր Վախթանգ Գորգասալի կողմէն^[6]։ Դարավերջին, Վախթանգի որդին եւ յաջորդը՝ Տաչի արքան, մայրաքաղաքը Մցխեթէն կը տեղափոխէ Թիֆլիս։ Ռուսական տիրապետութեան տարիներուն Թիֆլիս եղած է Կովկասեան տարածաշրջանի քաղաքական եւ մշակութային կեդրոնը։ Դարեր շարունակ հայերը եղած են Թիֆլիսի քաղաքային կեանքին անբաժանելի մէկ մասը։ Մինչեւ այսօր Հավլաբար թաղամասին բնակչութեան մեծ մասը հայեր են։ Խորհրդանշական է, որ ԺԲ. դարէն մինչեւ Հոկտեմբերեան յեղափոխութիւն Թիֆլիսի թիւով 47 քաղաքապետներէն 45-ը եղած են ազգությամբ հայեր^[7]։ Մինչեւ ԽՍՀՄ կազմաւորման սկզբնական շրջան, հայերը կազմած են նաեւ Թիֆլիսի բնակչութեան մեծամասնութիւնը՝ թիւով գերազանցելով վրացիներուն եւ միւս ցեղախումբերուն։ Եւրոպայի եւ Ասիոյ խաչմերուկներուն՝ պատմական տարբեր ժամանակահատուածներուն Թիֆլիս դարձած է առեւտրային կարեւոր հանգոյց մը։ Թիֆլիսի հազարամեայ պատմութիւնը կ'արտացոլայճարտարապետութեան մեջ^[8]։ Անիկա դասական, մերձաւոր արեւելեան, ռուսական եւ ժամանակակից ճարտարապետութիւններու համադրութիւն մըն է^[9]։ Պատմականօրէն Թիֆլիս եղած է տարբեր մշակութային, ժողովրդական եւ կրօնական ծագում ունեցող մարդոց գործունէութեան հարթակ մը։

Ըստ 2017-ի մարդահամարի տուեալներուն՝ Թիֆլիսի բնակչութեան թիւը կը հասնի 1,108, 717-ի։ Բնակչութեան ճնշող մեծամասնութիւնը քրիստոնեայ է^[10]․ գլխաւորաբար անոնք վրաց ուղղափառ եկեղեցւոյ հետեւորդներ են։ Թիֆլիսի ամէնէն մեծ ազգային փոքրամասնութիւնները հայերն են, որոնք կը կազմեն ամբողջ քաղաքին բնակչութեան 4.8 %-ը (աւելի քան 53 հազար հոգի)։ Կան նաեւ ռուսեր, ազերիներ, եզիտիներ, ուքրանացիներ եւ այլ ազգութիւններ^[11]։

Թիֆլիսի հիմնական տեսարժան վայրերն են Ս. Երրորդութեան մայր տաճարը^[12], Սիոնի տաճարը^[13], Ազատութեան հրապարակը^[14], Ռուսթաւելի պողոտան</ref>, Նարիղալան^[15], Թիֆլիսի օփերայի եւ պալէի թատրոնը եւ Վրաստանի ազգային թանգարանը։

Քաղաքի տեսարաններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Թիֆլիսի գարունը

Բաղնիքներու թաղ, Թիֆլիսի հնագոյն շինութիւններէն
Աբանոթուբանի
Թատրոնի շէնք
Կեդրոնական շատրուաններ
«Ռուսթաւելի» թատրոն

Թիֆլիսի Ս. Երրորդութիւն մայր տաճարին համայնապատկերը

Նշանաւոր Թիֆլիսահայեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նշանաւոր թիֆլիսահայեր՝ միասնական լուսանկարի մը մէջ՝ մինչեւ 1917

Արամ Խաչատուրեան - Երաժշտահան, ժողովրդական ազգային մասնագէտ նախկին ԽՍՀՄ-ի մէջ։
Յակոբ Յակոբեան – բանաստեղծ։
Նար-Դոս, գրող։
Սայեաթ-Նովա - նոր շրջանի բանաստեղծ-աշուղ։
Սերգէյ Փարաջանով - Ի. դարու մեծագոյն բեմադրիչ, նկարահան ՀՀ ժողովրդական մասնագէտ (1990), Ուքրանիոյ ժողովրդական մասնագէտ (1990):
Վիքթոր Համբարձումեան - աստղագէտ, տեսական աստղագիտութեան հիմնադիրներէն մէկը։
Տիգրան Պետրոսեան - աշխարհի ճատրակի նախկին ախոյեան։
Ակիմ Թամիրով – թատրոնի եւ շարժապատկերի ազգութեամբ հայ ամերիկացի դերասան։
Միքայէլ Թարիվերդիեւ - սովետական երգահան, Ռուսիոյ ժողովրդական մասնագէտ, ֆիլմերու երաժշտութեան հեղինակ։
Իսահակ Ալիխանեեան - դերասան, ՀԽՍՀ ժողովրդական մասնագէտ (1923), ՎԽՍՀ ժողովրդական մասնագէտ (1941)։