Արշալոյս Արշարունի

Արշալոյս Արշարունի
Ծնած է	17 (29) Նոյեմբեր 1896
Ծննդեան վայր	Կաղզուան, Կարսի մարզ, Կովկասեան երկրամաս, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	20 Հոկտեմբեր 1985 (88 տարեկանին)
Մահուան վայր	Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն
Բնակութեան վայր	Տոն Ռոսթոֆ; Մոսկուա
Կեղծանուն	Аршаруни
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Գործունէութեան ոլորտ	գրականագիտություն?, Գրական Քննադատութիւն, Արեւելագիտութիւն եւ կրոնագիտություն?
Գործատու	Urals Վարչագիտութեան համալսարան; Մոսկուայի Փիլիսոփայութեան, Գրականութեան եւ Պատմութեան Հիմնարկ; Մոսկուայի պետական համալսարան; Կոմունիստական ակադեմիա?; Վոստոկկինո?
Կրթութիւն	Նոր Նախիջևանի թեմական դպրոց?; Վարշավայի համալսարանի պատմության ֆակուլտետ?; Մոսկվայի կարմիր պրոֆեսուրայի ինստիտուտ?
Կոչում	փրոֆէսոր
Ազգութիւն	Հայ
Տիրապետած լեզուներ	հայերէն, ռուսերէն, թյուրքական լեզվախումբ?, Արաբերէն եւ հին պարսկերէն
Անդամակցութիւն	Խորհրդային Հայաստանի Գրողներու Միութիւն
Պարգեւներ եւ; մրցանակներ	Հայկական ԽՍՀ արուեստի վաստակաւոր գործիչ Ժողովուրդներու Բարեկամութեան շքանշան
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն

Արշալոյս Միքայէլ Արշարունի (17 (29) Նոյեմբեր 1896^[1]^[2], Կաղզուան, Կարսի մարզ, Կովկասեան երկրամաս, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2] - 20 Հոկտեմբեր 1985(1985-10-20)^[2], Մոսկուա, Խորհրդային Միութիւն^[2]), հայ խորհրդային գրականագէտ, բանասէր, ուսուցչապետ, ԽՍՀՄ արուեստի վաստակաւոր գործիչ։

Կեանգ եւ գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Արեւմտեան Հայաստանի Կարսի մարզի Կաղզուան քաղաքը։ 1904-ին ընտանիքով տեղափոխոիած է Տոնի Ռոստով քաղաքը։ Յաճախած է Նոր Նախիջեւանի թեմական դպրոցը։ Այստեղ իր ուսուցիչները եղածն են Երուանդ Շահազիզ, Գէորգ Չորեքչեան, Աբրահամ Զամինեան, Հրաչեայ Աճառեան։ Թեմական դպրոցը աւարտած է 1916-ին։ Նոյն թուականին զինք զինուորագրած են։ Սակայն մի քանի ամիս ետք ան զօրացրուած է եւ ուսուցչութեամբ զբաղած է Եալթայի, Ղարասու բազարի եւ Չալթըրի մէջ։ Այդ տարիներուն ռազմական գործողութււններու պատճառով Վարշաւայի համալսարանը տեղափոխուած է Տոնի Ռոստով։ Արշարունին ընդունուած է այս համալսարանի պատմաբանասիրական բաժանմունքը, սակայն չէ աւարտած։

Գրական վաստակ

Խմբագրած է «Օրակարգ» (1920-1921) եւ «Պրոլետար» (1921) պոլշեւիկեան պարբերականները Ալեքսանդրապոլի մէջ։

Մասնակցած է ռուս առաջին «Գրական հանրագիտարան»-ի հիմնադրմանն ու խմբագրմանը՝ Ա․ Լունաչարսկիի, Վ․ Ֆրիչէի, Ն․ Մառի հետ։ Մոսկուայի պետական համալսարանին ու այլ համալսարաններում մէջ դասաւանդած եւ այդ բաժիններու վարիչ եղած է (1928 թուականէն), դասախօսած է Երեւանի թատերական հիմնարկին մէջ։

Գրած է «Մոսկուայի համալսարանը ու հայ առաջաւոր ինտելիգենցիան» (1955), «Հայ թատերագիտական մտքի պատմութենէն» (1956), «Հայ ժողովրդական թատերախաղեր» (1961) ուսումնասիրութիւնները։ Ռուսերէնի թարգմանած է Գաբրիէլ Սունդուկեանի, Ալ․ Շիրվանզադէի, Նար-Դոսի, Հրաչեայ Քոչարի շարք մը երկերը։

Զբաղած է նաեւ խորհրդային Արեւելքի ժողովուրդներու գրականութեան եւ ժողովուրդներու բանահիւսութեան հարցերով։ Ուսումնասիրութիւններ գրած է Արեւելքի կրօնական շարժումներու մասին («Բեխաիզմ», 1930, ռուս․, «Բաբիզմ», 1931, ռուս, եւ այլն)։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 2. — է. 109.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_1974._—_հատոր&nbsp;2._—_է.&nbsp;109.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 2. — է. 109.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_1990._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q856638_citetype_Q1982918_citetype_Q36524"_data-entity-id="Q13550863">''(unspecified_title)''<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 (unspecified title)
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13550863"></a>

[1]

[2]

[3]