Անթոն Չեխով
| Անթոն Չեխով ռուս.՝ Антон Павлович Чехов | |
|---|---|
 | |
| Ծննդեան անուն | ռուս.՝ Антонъ Павловичъ Чеховъ |
| Նաեւ յայտնի է իբրեւ | Брат моего брата, Человек без селизёнки եւ Антоша Чехонте |
| Ծնած է | 17 կամ 29 Յունուար 1860 |
| Ծննդավայր | Թականրոկ |
| Մահացած է | 2 կամ 15 Յուլիս 1904 |
| Մահուան վայր | Բադենվայլեր, Բադենի Մեծ Դքսություն, Գերմանական Կայսրութիւն[1][2][3] |
| Քաղաքացիութիւն | Ռուսական Կայսրութիւն |
| Ազգութիւն | ռուս |
| Ուսումնավայր | Մոսկուայի Պետական Համալսարան եւ Չեխովի Կրթարան |
| Ազդուած է | Հենրիք Իպսեն, Ալեքսանդր Օստրովսկի?, Իւան Թուրկենեւ, Գյուստավ Ֆլոբեր?, Նիկոլայ Գոգոլ?, Էմիլ Զոլա, Ալեքսանդր Պուշկին?, Լեւ Թոլսթոյ, Գի դը Մոպասան?, Օնորէ Տը Պալզաք եւ Փիոթր Տոսթոյեւսքի |
| Երկեր/Գլխաւոր գործ | Ճայը?, Բալենու այգի?, Քեռի Վանյա?, Վանկա?, Երեք քույր? եւ Հաստլիկն ու նիհարը? |
| Տեսակ | Իրապաշտ Ուղղութիւն, վիպակ, թատերախաղ եւ պատմուածք |
| Կարողութիւն | գրող, թատերագիր |
| Մասնագիտութիւն | Բժշկութիւն |
| Ամուսին | Օլգա Կնիպպեր-Չեխովա?[1] |
| Ծնողներ | հայր՝ Պավել Չեխով?, մայր՝ Եվգենյա Չեխովա? |
Ստորագրութիւն | |
Անթոն Փաւլովիչ Չեխով (ռուս.՝ Антон Павлович Чехов, 17 (29) Յունուար 1860, Թականրոկ — 2 (15) Յուլիս 1904, Պատենվայլըր), ռուս գրող եւ թատերագիր, մասնագիտութեամբ՝ բժիշկ։ Ստեղծագործական տարիներու ընթացքին գրած է շուրջ 900 ստեղծագործութիւններ՝ բազմաթիւ պատմուածքներ, վիպակներ, կտորներ։ Անոր «Ճայը», «Քեռի Վանեան», «Երեք քոյր» եւ «Բալի այգին» գործերը ճանչցուած են որպէս համաշխարհային թատերագրութեան դասական ստեղծագործութիւններ։ Պատմուածքներէն աչքի կ'իյնան «Կաշտանկան», «Շնիկով տիկինը» եւ այլն։ Չեխովի բոլոր հիմնական երկերը թարգմանուած են հայերէնի[4]։
Անթոն Չեխովի անունը կը կրէ Երեւանի դպրոցներէն մէկը։
Կենսագրութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Անթոն Չեխովը ծնած է 1860-ին, Թականրոկի մէջ։ Անթոնի հայրը գիւղացիի զաւակ էր։ Փաւել Չեխովը յայտնի էր որպէս կրօնական-պահպանողական աւանդներուն հաւատարիմ քաղքենի առեւտրական։ Ան իր որդիներուն կը պարտադրէր յաճախել եկեղեցի եւ ճշդութեամբ կատարել կրօնական բոլոր ծիսակատարութիւնները, ինչպէս նաեւ կը ստիպէր անոնց կատարել խանութի գործակատարի պարտականութիւնները։
Մանկութեան այդ ծանր տարիներէն կը սկսի Անթոնի այնքան իւրայատուկ եւ բացայայտ ատելութիւնը՝ քարացած աւանդութիւններու, կրօնի եւ եկեղեցւոյ նկատմամբ։ Երբ անոր հայրը կը սնանկանայ, բացի Անթոնէն ընտանիքի մնացած անդամները կը տեղափոխուին Մոսկուա։ Ան ստիպուած էր հոգալ իր կեանքի ապահովութիւնը եւ միաժամանակ՝ շարունակէր ուսումը Տականրոկի կրթարանին մէջ, ուր պարտադիր կարգով կը դասաւանդէին հին յունարէն եւ հին լատիներէն։ Այնտեղ ան կ'ուսանի տասնմէկ տարի։ Կրթարանին մէջ ուսանած տարիներուն ան աչքի կ'իյնար արտասովոր ընթերցասիրութեամբ։
Պատանեկութեան տարիներուն Չեխովի սիրելի հեղինակներէն մէկը եղած է Վիքթոր Հիւկօն։ Շատ բարձր գնահատելով Շէյքսփիրի արուեստը, 1876-ին եղբօրը գրած նամակին մէջ անոր խորհուրդ կու տայ կարդալ Տուրգենեւի յայտնի յօդուած-ակնարկը՝ Շէյքսփիրի եւ Սերվանթէսի մասին։
Տականրոկի թատրոնը շատ խեղճուկ վիճակի մէջ էր, սակայն Չեխով, բեմադրելով Կրիբոյեդովի «Խելքէն պատուհաս»ը կամ Լերմոնտովի «Դիմակահանդէս»ը, Կոկոլի «Ամուսնութիւն»ը, «Ռեւիզոր»ը եւ Օստրովսկիի գործերը, աշակերտները կը կապէր արուեստի եւ գրականութեան յառաջատար ներկայացուցիչներուն հետ։ Չեխովը յաճախ ինքն ալ կը մասնակցէր աշակերտական բեմադրութիւններուն եւ նոյնիսկ կը գրէր կտորներ։
Կրթարանը աւարտելէ ետք, Չեխով կ'ուղեւորուի Մոսկուա՝ Պետական համալսարանի բժշկական բաժանմունքին մէջ ուսանելու համար։ Քանի որ անոնց ընտանիքը դեռ ծանր կացութեան մէջ էր, ուստի Անթոնը կրկին ստիպուած էր ե՛ւ ուսանիլ, ե՛ւ աշխատանք փնտռել։ Հետեւելով աւագ եղբօրը խորհուրդին, ան կ'որոշէ աշխատակցիլ ռուսական երգիծաբանական պարբերականներուն եւ կը կարողանայ կարճ ժամանակի ընթացքին բաւական ամուր կապեր ստեղծել ատոնց խմբագիրներուն հետ։ Սկիզբը ան կը կազմէր թռուցիկ ակնարկներ կամ թեթեւ երգիծաբանական պատմուածքներ։ Ուսանողական տարիներուն ան աւելի յաճախ հանդէս եկած է Անթոշա Չեխոնտէ կեղծանունով։ Սկզբնական շրջանին ան կը գրէր շատ հապճեպ կերպով՝ ջանալով շուտ յանձնել անհրաժեշտ նիւթերը եւ ժամանակին ստանալ վարձատրութիւնը։ Յաճախ կը նկարագրէր աննշան եւ առօրեայ դէպքեր, կը նկարագրէր կեանքի զաւեշտալի կողմերը։ Այդ չափազանցական գրական աշխատանքը չմնաց անհետեւանք։ Չեխովը հետզհետէ կը մշակէ կեանքի իւրայատուկ երեւոյթները դիտելու, ուսումնասիրելու եւ արձանագրելու արտասովոր ընդունակութիւնը։ Ան կ'իւրացնէ հակիրճ գրելու դժուարին արուեստը։ Այս նոր ժամանակաշրջանին, Չեխով կը սկսի աւելի մեծ ուշադրութեամբ դիտել շրջապատի ծանր իրականութիւնը եւ աւելի լաւ տեսնել իրական կեանքի հակասական երանգներն ու բարդ ելեւէջները։ Դարձեալ ան գրի կ'առնէր զաւեշտալի դէպքերը ու կ'աշխատէր կատակներով գրաւել իր ընթերցողներուն ուշադրութիւնը։ Սակայն այժմ արդէն չէր կրնար սառնասիրտ մնալ եւ ծածկել իր յոյզերը եւ խեղդել հոգիի խորքին մէջ պահուած ապրումներն ու մտորումները։ Որպէս բժիշկ եւ գիտնական-գրող՝ Չեխով միշտ շատ ուշադիր կը մօտենար իր պատմուածքներու թեմաներուն մշակման, առանձին նիւթերու ընտրութեան եւ միշտ կը ձգտէր արտացոլել իրականութիւնը։ Այդ էր պատճառը, որ ան անվերջ կը գրէր, կը մշակէր, կը վերամշակէր՝ աւելի դիպուկ խօսքեր գտնելու եւ աւելի ազդու գոյներ ընտրելու համար։
Մոսկուայի համալսարանը աւարտելէ ետք Չեխով կ'անցնի չափազանցական ստեղծագործական աշխատանքի։ Երբ լոյս կը տեսնէ Չեխովի ակնարկներու եւ պատմուածքներու առաջին ժողովածուները, քանի մը ռուս գրականագէտներ, ողջունելով նոր հեղինակը, միաժամանակ կը յայտնեն իրենց տարակուսանքները։ Չեխով առաւօտէն մինչեւ երեկոյ կ'ըլլար հիւանդանոցին մէջ եւ տոկուն աշխատանք կը տանէր։ Համբերութեամբ կը լսէր բազմաթիւ հիւանդներու գանգատները, կ'ուսումնասիրէր անոնց կենցաղային պայմանները, կը գտնէր իւրաքանչիւր հիւանդի համար սփոփանքի ջերմագին խօսքեր։
Սախալին
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ուշագրաւ է, որ պարբերաբար կրկնուող սուր դիտողութիւնները, իշխող կարգերու դէմ նետուած քննադատական ակնարկները աւելի բացորոշ եւ կտրուկ կը դառնան սախալին ճամբորդութենէն ետք։ Իր թէզին համար Չեխով կրնար անհրաժեշտ նիւթեր գտնել եւ ուսումնասիրել աւելի դիւրին կերպով Մոսկուայի մէջ, բայց անոր հիմնական նպատակն էր ուսումնասիրել սախալինեան աքսորականներու կեանքը, քննել իրականութիւնը, պարզել ճշմարտութիւնը։ Ան կը սկսի ուսումնասիրել Սախալինի մասին հրատարակուած նիւթերն ու հետազօտութիւնները։ Ուսանողները Չեխովի համար պրպտումներ կը կատարեն հանրային գրադարանին մէջ եւ կը հաւաքեն կարեւորագոյն հրատարակութիւնները։ Չեխով կը կարդայ նաեւ քրէական իրաւունքի, քաղաքականութեան, դատավարութեան, բնագիտութեան մասին հրատարակուած գիրքեր։ Նախապատրաստական այդ մեծ աշխատանքը աւարտելէ ետք, Չեխով փորձ կ'ընէ ձեռք բերել սախալինի վարչական մարմիններուն ուղղուած անհրաժեշտ գրութիւններ։ Այդպիսի պաշտօնական գրութիւն մը կը յանձնէ անոր գլխաւոր բանտային վարչութեան կառավարիչը, որուն յայտարարութեան համաձայն, Չեխովին հնարաւորութիւն պէտք է տրուէր ուսումնասիրել աքսորավայրերու բոլոր բնակիչներուն կեանքը։ Հաստատուած է, որ պաշտօնեան Չեխովին յանձնելով այդ գրութիւնը, միաժամանակ սախալինեան աքսորավայրի պետին ուղղուած առանձին գաղտնի գրութեամբ կ'առաջարկէր հնարաւորութիւն չտալ, որ Չեխովը հանդիպի քաղաքական աքսորականներու հետ։ Այդ գաղտնի գրութիւնը յայտնաբերուած է միայն յեղափոխութենէն ետք, գլխաւոր բանտային վարչութեան արխիւային վաւերագիրները ուսումնասիրողներուն շնորհիւ։
Յաղթահարելով բազմաթիւ խոչընդոտներ, Չեխովը Սախալին հասնելուն պէս անմիջապէս կ'անցնի աշխատանքի։ Ան կը շրջի կղզիին վրայ, անձամբ կը տեսնէ աքսորականները, կ'ուսումնասիրէ աքսորավայրերը, գրի կ'առնէ արտառոց եւ սոսկալի փաստեր։ Յետագային, Չեխով իր հաւաքած նիւթերուն հիման վրայ կը կազմէ ակնարկներ եւ ապա կը հրատարակէ Սախալինի մասին գրած լայնածաւալ իր գիտական աշխատանքը։
Հետաքրքիր Փաստեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Յայտնի ռուս գրողը շատ պահանջկոտ եղած է։ Օրինակ՝ ան շատ կոկիկ եւ մաքրասէր էր։
|
Մարդուն մէջ ամէն ինչը պէտք է գեղեցիկ ըլլայ՝ ե՛ւ դէմքը, ե՛ւ հագուստը, ե՛ւ հոգին, ե՛ւ միտքերը։ | 
|
Ան մանրակրկիտ կը հետեւէր իր արտաքին տեսքին։ Հակառակ ծանր հիւանդութեան՝ ան ո՛չ մէկ անգամ հիւրերը օրուան զգեստով չէ դիմաւորած։ Իր աշխատանքին մէջ ան նոյնպէս լուրջ կը վերաբերէր. Չեխով կ'աշխատէր տօնական հագուստով։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,0 1,1 Паперный З. С. Чехов Антон // Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 8.
- ↑ http://www.laphamsquarterly.org/death/miscellany/its-been-long-time-ive-had-champagne
- ↑ http://encyclopedia.kids.net.au/page/an/Anton_Chekhov
- ↑ Երկեր։ 5 հ. / Ա. Չեխով; Կազմ.՝ Ս. Պայազատ; Խմբ.՝ Խ. Հրաչեան; Առաջաբ. հեղ.՝ Ս. Արեշեան. - Երեւան։ Հայպետհրատ, 1960. - 5 հ. ; 22 սմ. - Հ. 1 (1960. 458 էջ։ 1 թ. դիմանկ.) ։ Պատմուածքներ (1883-1886), Հ. 2 (1961. 566 էջ) ։ Պատմուածքներ (1886-1887), Հ.3 (1961. 566 էջ։ Պատմուածքներ (1888-1894), Հ. 4 (1962. 433 էջ) : Պատմուածքներ (1895-1903), Հ. 5 (1962. 498 էջ)։ Տրամատիկական երկեր Պայազատ, Սերգո Արատաշէսի, 1909-1971 կազմ. Հրաչեան, Խաչիկ Թադէոսի, 1912-1989 խմբ. Արեշեան, Սալոմէ Գրիգորի, 1913-1966 առաջաբ.
Արտաքին յղումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Անթոն Չեխովը գրապահարանին մէջ Archived 2016-10-08 at the Wayback Machine.
- Անթոն Չեխովի ստեղծագործութիւնները[permanent dead link]
- Անթոն Չեխովը հայկական հանրագիտարանին մէջ Archived 2021-10-26 at the Wayback Machine.
| ||||||||||
