Փաքսի (կղզի)

Փաքսի (յոգնակի իմաստով) եւ Անդիփաքսի (յոգնակի իմաստով) Παξοί, Αντίπαξοι Paxi կամ՝ Paxoi ու Antipaxoi կամ՝ Antipaxos. Յոնիական կղզիներ, Յունաստան։

Փաքսի (յոգ․ իմաստով) կղզեխումբը, պզտիկ կզիներու եւ ժայռակղզիակներու խումբ մըն է, որոնցմէ ամենամեծերը Փաքսի եւ Անդիփաքսի կղզիներն են։ Անոնք կը գտնուին Քերքիրա կղզիէն 7 մղոն դէպի հարաւ, իսկ Յունաստանի հիւսիս արեւմտեան ափերէն՝ 8 մղոն։ Երկու կղզիներուն ձեւը մողէզի կը նմանի։ Փաքսիներուն մայրաքաղաքն է Ղէա։

Աշխարհագրութիւն

Երկու կղզինրուն տարածութիւնն է՝ 19 քառ․ քլմ․։ Փաքսի՝ 16 ք․քմ․ եւ Անդիփաքի՝ 3 ք․ք․մ․։

Փաքսի կղզեխումբը կանանչապատ է։ Փաքսիները ձիթենիներու պարտէզ մըն են, իսկ Անդիփաքսիներնը՝ որթատունկի։

Փաքսիներուն արեւմտեան ցից ափերուն կը կազմուին քարայրներ, կամարներ, ուղղահայեաց գահաւանդներ:

Մայրաքաղաք Ղէա, բնական գեղեցկութեամբ ծովեզերիայ գիւղ մըն է, որ կը պաշտպանուի երկու կղզիակներէ՝ Այիօ Նիքոլաօ եւ Փանաղիա։

Փաքսիին հիւսիսային կողմը կը գտնուի ծովեզերիայ Լաքա գիւղը, համանուն խորշիկին մէջ, իսկ արեւելեան ափին՝ գեղեցիկ Լոկօ գիւղը։ քարտէս՝^[1]

Կղզին ունի 2․300 մնայուն բնակիչ։ Ամառները կ՛ընդունի 200․000-է աւելի զբօսաշրջիկներ։

Բնապահպանում

Փաքսիները մաս կը կազմեն Յունաստանի ծովային բնապահպանման շրջաններուն ցանկին ՆԱԹՈՒՐԱ 2000 Natura 2000 («Νήσοι Παξοί και Αντίπαξοι») GR2230004 արձանագրութեամբ։

Նոյնպէս, Փաքսիին Ղէա մայրաքաղաքը եւ Օզիա խորշիկը մաս կը կազմեն Յունաստանի Պետութեան կողմէ «Գեղագիտական գեղեցկութեամբ օժտուած շրջաններ» կազմուած բնապահպանման ցանկին։

Դիցաբանութիւն

Ըստ յունական դիցաբանութեան, կղզին կը ստեղծուի երբ Փոսիտոնաս աստուածը եռաժանիով Քերքիրան կը հարուածէ․ կղզիին հարաւային ծայրամասը կը կտրուի եւ Փաքսիները կը ստեղծուին։ Հոն Փոսիտոնան կ՛իջեւանէ իր սիրածին՝ Ամֆիթրիթի, հետ։ Սակայն, ան եռաժանին կը կորսնցնէ։ Փաքսիին բնակիչները կը գտնեն եւ իրենց խորհրդանիշը կը դարձնեն։

Պատմութիւն

Փաքսի անունը առաջին անգամ Հոմերոսը կը նշէ։ Բնակիչները Իփիրոս շրջանէն յունալեզու ցեղեր են։ Առաջին գաղթաբնակիչները Փիւնիկեցիները կ՛ըլլան։

Թուքիտիտիս իր Գիրք Ա․ գլուխ 47-ին մէջ, կը ներկայացնէ Փաքսիներուն բացերը (կղզիրերը կը յիշուին իբրեւ «Սիվոթօ կղզիներ») յոյներուն միջեւ տեղի ունեցած առաջին մեծ ծովամարտը Ք․ա․ 432 գարնան՝ Աթենացիներուն եւ Կորնթոսցիներուն միջեւ։ Աթենացիներուն դաշնակիցներն են Քերքիրացիները, իսկ Կորնթոսցիներուն՝ Իլիացիները (Պեղոպոնեղի հիւսիս արեւմտուտք), Մեղարացիները, Լեֆքատացիները եւ Ամվրաքեցիները։ Կը մասնակցին 270 ցռկանաւեր (եռակարգ թիերով նաւեր) τριήρης/εις։ Կ՛ ընկղմին 100 ցռկանաւեր՝ 70-ը Քերքիրացիներուն եւ 30-ը Կորնթոսցիներուն։

Փաքսի կղզիներուն պատմութիւնը վեր ի վարոյ կը հետեւի Յոնիական կղզիներու պատմութեան, սակայն հարկ է նշուին երկու ծովամարտեր․-

Ք․Ա․229-ին տեղի կ՛ունենայ Փաքսօն ծովամարտը, Իլլիրեցի ծովահէններու եւ Քերքիրացիներուն միջեւ։ Այս ծովամարտը Հռոմէացիներուն շարժառիթն է, որպէսզի միջամտեն․ կը յաղթեն Իլլիրիցիներուն, ետ կ՛առնեն անոնց կողմէն գրաւուած հողերը եւ տուրքեր կը գանձեն։

Ք․Ա․ 37-ին դէպի Փաքսի կղզիներուն բացերը կը շարժին Հռոմի Օքթավիանոս կայսրին եւ Անտոնիոս ու Կղէօպատրա Եգիպտոսի թագուհիին նաւատորմիղները եւ կը յանգին Աքթիոնի ծովամարտին։

Բիւզանդական եւ Միջնադարի ժամանակաշրջաններուն, կղզիները ենթակայ են ծովահէններու յաճախակի յարձակումներու։ 14-րդ դարավերջին կղզիները կ՛անցնին Վենետիկի Հանրապետութեան իշխանութեան ձեռքը։

Փաքսիները յաջորդաբար կը գրաւեն՝ 1797-ին Նափոլէոն Պոնափարթը, 21-3-1800 մինչեւ 8-6-1807 ռուս – օսմանեան դաշնութիւնը, 1807-1809 ֆրանսացիները, 1809 թուականին Անգլիացիները։

1815-1864 Յոնիական կղզիները (ե՛ւ Փաքսիները) Անգլիոյ հովանաւորութեան տակ կը գտնուին՝ «Յոնիական կղզիներու միացեալ Պետութիւն» անունին տակ։ Հակառակ անգլիական խիստ վարչակառքին, Փաքսիին բնակիչները ամէն ձեւով ներդրում կ՛ունենան Յունաստանի Ազատագրական Պայքարին։ Յյիշատակման արժանի է Փաքսի կղզիներուն բնակիչներէն 23 տարեկան Ղիորղոս Անեմողիաննիս, որ կեանքը կը զոհէ երբ Նաֆփաքթօի ծովամարտին կը փորձէ կրակի տալ թրքական նաւատորմիղը 6-4-1821։ Փաքսիները Յունաստանին կը միանան 21 Մայիս 1864 թուականին Անգլիոյ, Ֆրանսայի, Ռուսիոյ եւ Յունաստանի միջեւ ստորագրուած դաշինքով։

1939 – 1940 իտալական ֆաշիստ իշխանութիւնը շարունակ կղզիները կը ռմբակոծէ եւ իտալական բանակը ցամաք կ՛ելլէ։ 1943-ին իտալացիները ետ կը քաշուին, գերմանացիները կղզին կը գրաւեն եւ բնակիչներէն կը պարպեն։ Երբ գերմանացիները պարտուած կղզիներէն կը մեկնին, բնակիչները կը վերադառնան, իրենց բնակարանները կը վերականգնեն եւ կեանքը խաղաղութեամբ կը շարունակուի։

Տնտեսութիւն

1960 թուականէն սկսեալ, բնակիչներուն բուն զբաղութեան առարկայ են զբօսաշրջիկութիւնը, ձկնորսութիւնը, ձէթի եւ գինիի արտադրութիւնը։

Փաքսի կղզիներուն օտարազգի բնակիչները

Փաքսի կղզիները մեջազգային համբաւի տիրացած են։ Բ․ Համաշխարհային Պատերազմին յաջորդող տասնամեակներուն շատ օտարներ՝ ծանօթ թէ անծանօթ, հոն բնակութիւն կը հաստատեն. Peter Bull ամերիկացի դերասան եւ գրագետ (It Isn't All Greek to Me) վէպը, Susannah York անգլիացի դերասանուհին, իտալացի Անյելի գործարարներու՝ «Fiat» ինքնաշարժներ արտարող ընտանիքը եւ շատ ուրիշներ։

Նաեւ Փաքսիները մաս կը կազմեն «Եւրոպայի Մշակոյթի Գիւղ» օղահիւսքին։ Ամէն տարի Լոկոս ծովեզերիայ գիւղը կը հիւրասիրէ դասական երաժշտութեան փառատօնը, ուր հանդէս կու գան եւրոպայի երիտասարդ արուեստագէտներ։

Փոխադրութիւն

Դէպի կղզիները երթեւուկութիւնը կը կատարուի նաւերով։ Յունաստանի մայր ցամաքամասէն՝ Իղումենիցա (1․5 ժամ տեւողութեամբ), Քերքիրա կղզիէն՝ (1-2 ժամ), նաեւ Իտալիոյ Պարի եւ Պրինտեզի նաւահանգիստներէն (4 ժամ ճամբորդութիւն) եւ փոխադարձ։

Բարբառ

Փաքսի կղզիներուն բնակիչներու ամենօրիայ բանաւոր արտայայտութեան մէջ կը գործածուի իրենց բարբառը, որ զարգացած է Վենետիկեան իշխանութեան ժամանակաշրջանին, ազդուելով լատիներէն եւ իտալերէն լեզուներէն։

Տեսարժան կառոյցներ

Եկեղեցիներ

Փաքսիները ունին 60 եկեղեցիներ, որոնցմէ գլլխաւորներն են՝ Անալիփսի, Այիա Թրիատա, Այի Ափոսթոլի։

Այիոս Նիքոլաոսի Բերդը․ Ղէա խորշիկին մէջ կայ Այիոս Նիքոլաոս կղզիակը, ուր կը գտնուի համանուն Բերդը․ կառուցուած է 1423-ին։

Թանգարան

1996 թուականէն Ղէա մայրաքաղաքին մէջ կը գործէ Փաքսօն Թանգարանը։

Պատկերասրահ

Փաքսիներուն Արեւելեան ափերը
Ղէա․ Փաքսօն թանգարանը
Անդիփաքսի․ Natura 2000 («Νήσοι Παξοί και Αντίπαξοι») GR2230004 արձանագրութեամբ պահպանուած վայր
Փաքսի․ արեւմտեան ափեր
Փաքսի․ Լաքա ծովեզերք
Լոկօ նաւահանգիստը
Անդիփաքսի