Հոմերոս

Հոմերոս հին յուն․՝ Ὅμηρος
Ծննդեան անուն	հին յուն․՝ Ὅμηρος
Ծնած է	ՔԱ 9-րդ դար
Ծննդավայր	Խիոս
Մահացած է	ՔԱ 8-րդ դար
Մահուան վայր	Իոս, Եգէական ծովուն հարաւը գտնուող քաղաքապետարան
Քաղաքացիութիւն	Իոնական Միություն
Ազգութիւն	Յոյն
Մայրենի լեզու	Հին Յունարէն
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Իլիական, Ոդիսական եւ Homeric epics?
Տեսակ	Դիւցազներգութիւն եւ Դիւցազներգական բանաստեղծութիւն
Մասնագիտութիւն	բանաստեղծ, հեղինակ, գրագէտ

Հոմերոս (հին յունարէն՝ Ὅμηρος), հին յոյն դիւցազներգակ բանաստեղծ։ Ըստ աւանդութեան՝ կոյր երգիչ։

Հոմերոսի գրիչին կը վերագրուի հին գրականութեան առաջին եւ գլուխ գործոցներէն՝ «Իլիական»ն ու «Ոդիսական»ը։ «Իլիականը» գրուած է Տրոյական պատերազմի ատեն, երբ յունական երկիրներուն կողմէ Տրոյա քաղաքը տասը տարի շարունակ պաշարուած էր։ Անիկա հիմնուած է Ագամեմնոն թագաւորին եւ զինուոր Աքիլլեսի վէճին վրայ, որ պատերազմի վերջին տարին տեւած է քանի մը շաբաթ։ «Ոդիսականը» հիմնուած է Իթաքայի արքայ Ոդիսեւսի՝ Տրոյայի անկումէն ետք, հայրենի երկիր վերադառնալուն վրայ։

Հոմերոսի կեանքին մասին բազմաթիւ պատմութիւններ տարածուած են դասական հնագոյն ժամանակաշրջանին։ Ամէնէն տարածուածը այն է, թէ ան կոյր երգիչ մը եղած է, որ ապրած է Հոնիոյ մէջ, որ կը գտնուի Անատոլիոյ կեդրոնական մասին մէջ՝ ներկայիս Թուրքիոյ տարածքին։

Ե՛րբ, ո՛ւր եւ ի՛նչ պայմաններու մէջ ստեղծուած են «Իլիական»ն ու «Ոդիսականը», դեռ կը շարունակուի քննարկուիլ։ Ընդհանուր առմամբ, ժամանակակից գիտական կարծիքները կը բաժնուին երկու խումբի։ Մէկ մասը կը կարծէ, որ «Իլլիականը» (որոշ տուեալներու համաձայն՝ նաեւ «Ոդիսականը») հանճարեղ գրողի մը ձեռքին գործն է։ Ուրիշներ կ'ըսեն, թէ Հոմերոսի ստեղծագործութիւնները բազմաթիւ ներդրողներու աշխատանքներու արդիւնք է, եւ որ «Հոմերոսը» բոլոր աւանդութիւններուն պիտակն է։ Ընդունուած է, որ Հոմերոսի ստեղծագործութիւնները գրուած են Ք.Ա. 8-րդ դարու վերջին կամ 7-րդ դարու սկիզբին։ Հոմերոսի բանաստեղծութիւնները գրուած են հոմերական յունարէնով, որ ծանօթ է նաեւ «դիւցազներգակ յունարէն» անունով։ Անիկա գրական լեզու մըն է, որ տարբեր դարերու ընթացքին արտացոլած է հոնիական եւ էոլիթական բարբառներու առանձնայատկութիւնները․ կը գերակշռէ Արեւելեան Հոնիոյ ազդեցութիւնը։ Բազմաթիւ հետազօտողներ այն կարծիքի են, թէ բանաստեղծութիւնները սկզբնական շրջանին փոխանցուած են բանաւոր կերպով։

Հին ժամանակներէն մինչեւ օրս, Հոմերական դիւցազներգութեան ազդեցութիւնը Արեւմտեան քաղաքակրթութեան վրայ մեծ է, որուն իբրեւ արդիւնք՝ գրականութեան, երաժշտութեան, արուեստի եւ շարժապատկերի ոլորտներուն մէջ կան բազմաթիւ գործեր։ Հոմերական դիւցազներգութիւնները մեծ ազդեցութիւն ձգած են հին յունական մշակոյթին եւ կրթութեան վրայ․ Պղատոնի համար Հոմերոսը ան էր, որ «Յունաստանի սորվեցուցած է»՝ տասը Hellada pepaideuken։

Գրականութիւն

• Յարութիւն Սուրխաթեան, Հոմերոս. Շէյքսփիր, Երեւան, Պետհրատ, 1935, 583 էջ։
• Demetrius Chalcondyles editio princeps, Florence, 1488
• the Aldine editions (1504 and 1517)
• 1st ed. with comments, Micyllus and Camerarius, Basel, 1535, 1541 (improved text), 1551 (incl. the Batrachomyomachia)
• Th. Ridel, Strasbourg, c. 1572, 1588 and 1592.
• Wolf (Halle, 1794–1795; Leipzig, 1804 1807)
• Spitzner (Gotha, 1832–1836)
• Bekker (Berlin, 1843; Bonn, 1858)
• La Roche (Odyssey, 1867–1868; Iliad, 1873–1876, both at Leipzig)
• Ludwich (Odyssey, Leipzig, 1889–1891; Iliad, 2 vols., 1901 and 1907)
• W. Leaf (Iliad, London, 1886–1888; 2nd ed. 1900–1902)
• William Walter Merry and James Riddell (Odyssey i–xii., 2nd ed., Oxford, 1886)
• Monro (Odyssey xiii–xxiv. with appendices, Oxford, 1901)
• Monro and Allen (Iliad), and Allen (Odyssey, 1908, Oxford).
• D.B. Monro and T.W. Allen 1917–1920, Homeri Opera (5 volumes: Iliad = 3rd edition, Odyssey = 2nd edition), Oxford. 0-19-814528-4, 0-19-814529-2, 0-19-814531-4, 0-19-814532-2, 0-19-814534-9
• H. van Thiel 1991, Homeri Odyssea, Hildesheim. 3-487-09458-4, 1996, Homeri Ilias, Hildesheim. 3-487-09459-2
• M.L. West 1998–2000, Homeri Ilias (2 volumes), Munich/Leipzig. 3-598-71431-9, 3-598-71435-1
• P. von der Mühll 1993, Homeri Odyssea, Munich/Leipzig. 3-598-71432-7
• Carlier Pierre (1999)։ Homère (French)։ Paris: Les éditions Fayard։ ISBN 978-2-213-60381-0 
• de Romilly Jacqueline (2005)։ Homère (5th հրտրկթն․)։ Paris: Presses Universitaires de France։ ISBN 978-2-13-054830-0 
• Fowler Robert, խմբգր․ (2004)։ The Cambridge Companion to Homer։ Cambridge: Cambridge University Press։ ISBN 978-0-521-01246-1 
• Latacz J., Windle Kevin, Tr., Ireland Rosh, Tr. (2004)։ Troy and Homer: Towards a Solution of an Old Mystery։ Oxford: Oxford University Press։ ISBN 978-0-19-926308-0  In German, 5th updated and expanded edition, Leipzig, 2005. In Spanish, 2003, 84-233-3487-2. In modern Greek, 2005, 960-16-1557-1.
• Monro David Binning (1911)։ «Homer»։ Encyclopædia Britannica 12 (11th հրտրկթն․)։ էջեր 626–39 
• Morris Ian, Powell Barry B., խմբգրնր․ (1997)։ A New Companion to Homer։ Leiden: Brill։ ISBN 978-90-04-09989-0 
• Powell Barry B. (2007)։ Homer (2nd հրտրկթն․)։ Malden, MA; Oxford, UK; Carlton, Victoria: Wiley-Blackwell։ ISBN 978-1-4051-5325-6 
• Vidal-Naquet Pierre (2000)։ Le monde d'Homère (French)։ Paris: Perrin։ ISBN 978-2-262-01181-9 
• Wace A.J.B., F.H. Stubbings (1962)։ A Companion to Homer։ London: Macmillan։ ISBN 978-0-333-07113-7 
• Auerbach Erich (1953)։ «Chapter 1»։ Mimesis: The Representation of Reality in Western Literature։ Princeton: Princeton University Press։ ISBN 978-0-691-11336-4  (orig. publ. in German, 1946, Bern)
• de Jong Irene J.F. (2004)։ Narrators and Focalizers: the Presentation of the Story in the Iliad (2nd հրտրկթն․)։ London: Bristol Classical Press։ ISBN 978-1-85399-658-0 
• Edwards Mark W. (1987)։ Homer, Poet of the Iliad։ Baltimore: Johns Hopkins University Press։ ISBN 978-0-8018-3329-8 
• Fenik Bernard (1974)։ Studies in the Odyssey։ Hermes, Einzelschriften 30։ Wiesbaden: Steiner 
• Finley Moses (2002)։ The World of Odysseus։ New York: New York Review of Books։ ISBN 978-1-59017-017-5 
• Nagy Gregory (1979)։ The Best of the Achaeans: Concepts of the Hero in Archaic Greek Poetry։ Baltimore; London: Johns Hopkins University Press 
• Nagy Gregory (2010)։ Homer: the Preclassic։ Berkeley: University of California Press։ ISBN 978-0-520-95024-5 
• Iliad:
  • P.V. Jones (ed.) 2003, Homer's Iliad. A Commentary on Three Translations, London. 1-85399-657-2
  • G. S. Kirk (gen. ed.) 1985–1993, The Iliad: A Commentary (6 volumes), Cambridge. 0-521-28171-7, 0-521-28172-5, 0-521-28173-3, 0-521-28174-1, 0-521-31208-6, 0-521-31209-4
  • J. Latacz (gen. ed.) 2002 Homers Ilias. Gesamtkommentar. Auf der Grundlage der Ausgabe von Ameis-Hentze-Cauer (1868–1913) (6 volumes published so far, of an estimated 15), Munich/Leipzig. 3-598-74307-6, 3-598-74304-1
  • N. Postlethwaite (ed.) 2000, Homer's Iliad: A Commentary on the Translation of Richmond Lattimore, Exeter. 0-85989-684-6
  • M.W. Willcock (ed.) 1976, A Companion to the Iliad, Chicago. 0-226-89855-5
• Odyssey:
  • A. Heubeck (gen. ed.) 1990–1993, A Commentary on Homer's Odyssey (3 volumes; orig. publ. 1981–1987 in Italian), Oxford. 0-19-814747-3, 0-19-872144-7, 0-19-814953-0
  • P. Jones (ed.) 1988, Homer's Odyssey: A Commentary based on the English Translation of Richmond Lattimore, Bristol. 1-85399-038-8
  • I.J.F. de Jong (ed.) 2001, A Narratological Commentary on the Odyssey, Cambridge. 0-521-46844-2
• Janko Richard (1982)։ Homer, Hesiod and the Hymns: Diachronic Development in Epic Diction։ Cambridge Classical Studies։ Cambridge: Cambridge University Press։ ISBN 978-0-521-23869-4 

• Buck Carl Darling (1928)։ The Greek Dialects։ Chicago: University of Chicago Press 
• Evelyn-White Hugh Gerard (tr.) (1914)։ Hesiod, the Homeric hymns and Homerica։ The Loeb Classical Library։ London; New York: Heinemann; MacMillen 
• Ford Andrew (1992)։ Homer : the poetry of the past։ Ithaca, NY: Cornell University Press։ ISBN 978-0-8014-2700-8 
• Graziosi Barbara (2002)։ Inventing Homer: The Early Perception of Epic։ Cambridge Classical Studies։ Cambridge: Cambridge University Press 
• Kirk G.S. (1962)։ The Songs of Homer։ Cambridge: Cambridge University Press 
• Liddell Henry George, Scott Robert (1940)։ A Greek-English Lexicon (Revised հրտրկթն․)։ Oxford: Clarendon Press; Perseus Digital Library 
• Murray Gilbert (1960)։ The Rise of the Greek Epic (Galaxy Books հրտրկթն․)։ New York: Oxford University Press 
• Schein Seth L. (1984)։ The mortal hero : an introduction to Homer's Iliad։ Berkeley: University of California Press։ ISBN 978-0-520-05128-7 
• Silk Michael (1987)։ Homer: The Iliad։ Cambridge: Cambridge University Press։ ISBN 978-0-521-83233-5 
• Smith William, խմբգր․ (1876)։ A Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology։ Vol. I, II & III։ London: John Murray