«Յակոբ Մարթայեան» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Յակոբ Մարթաեան;
Ծննդեան անուն	Յակոբ Մարթաեան
Ծնած է	22 Մայիս 1895
Ծննդավայր	Կ.Պոլիս
Մահացած է	12 Սեպտեմբեր 1979
Մահուան վայր	Պոլիս, Թուրքիա
Քաղաքացիութիւն	Թուրքիա Թուրքիա
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Ռոպերթ Գոլէճ; Անգարայի Համալսարան
Մասնագիտութիւն	թուրքագետ, համալսարանի դասախօս, լեզուաբան, լրագրող
Աշխատավայր	Լույս; Ռոպերթ Գոլէճ; Անգարայի Համալսարան; Սոֆիայի համալսարան?; Թուրքական լեզնաբանական ընկերություն?; Ռահվիրա?
Անդամութիւն	թուրքական լեզուաբանական ընկերակցութիւն
Ծնողներ	Վահան Մարթայեան եւ Էօժէնի Մարթայեան

Դիտել պատմությունը

← Նախորդ խմբագրում Յաջորդ խմբագրում →

Content deleted Content added

ՏեսողականԵլատեքստ

Գծային

02:17, 8 Օգոստոս 2024-ի տարբերակ

Յակոբ Մարթաեան (22 Մայիս 1895(1895-05-22)^[1], Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն^[1] - 12 Սեպտեմբեր 1979(1979-09-12)^[1], Պոլիս, Թուրքիա^[1]), հռչակաւոր լեզուաբան, բանասէր եւ ուսուցիչ: Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթիւրք զինք տուած է «Տիլաչար» մականունը^[2]^[3]:

Կեանք եւ գործունէութիւն

Պոլսահայ հռչակաւոր լեզուաբան եւ բանասէր Յակոբ Մարթաեան ծնած է Պիւյիւքտերէ 22 Մայիս 1895-ին: Հայրը՝ Վահան Մարթաեան իսկ մայրը՝ Էօժէնի Մարթաեան (ծնեալ Սարաֆեան): Մանկութիւնը անցուցած է Կէտիկփաշայի մէջ։ Չորս տարեկանին սկսած է յաճախել տեղւոյն ամերիկեան մանկապարտէզը, ուր միայն անգլերէն սորված է։ Միջնակարգի ուսումը ստացած է ամերիկեան վարժարանի մը մէջ։ 1907-ին խմբագրած է վարժարանին շաբաթաթերթը՝ «Սքուլ Նիուզ»: 1910 թուականին յաճախել սկսած է Ռոպէրթ Գոլէճ, ուր իր սորված լեզուներուն աւելցուցած է գերմաներէն, լատիներէն եւ դասական յունարէն: Իր ընկերներէն սորված է նաեւ ռուսերէն, լեհերէն եւ պուլկարերէն: Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի պահուն Կովկասի ռազմաճակատին մէջ պաշտoն ստացած է որպէս պահեստի սպայ: 1918-ին գաղթած է Պէյրութ, ուր կարգուած է Սուրբ Նշան ազգային վարժարանի տնօրէնը^[4]: Լիբանանի մէջ հիմնած էհայերէն «Լոյս» շաբաթաթերթը:

1919-ին վերադարձած է Պոլիս եւ ուսուցչութիւն ըրած՝ Ռոպէրթ Գոլէճի մէջ։ 1922-ին ամուսնացած է Մելինէ անուն օրիորդի մը հետ, որմէ ետք մեկնած է Պուլկարիա: Հոն հրատարակած է «Մշակոյթ» շաբաթաթերթը եւ «Ռահվիրայ» ամսաթերթը։ Սոֆիայի համալսարանին մէջ սկսած է դասաւանդել դասական թրքերէն: Թրքերէն լեզուի մասին Պոլսոյ «Արեւելք» թերթին մէջ իր հրատարակած մէկ յօդուածին թարգմանութիւնը Մուսթաֆա Քէմալ Աթաթիւրքի ուշադրութիւնը կը գրաւէ եւ Մուսթաֆա Քէմալ Մարթաեանը կը հրաւիրէ Թուրքիա, որպէսզի դասախօսէ լեզուի, պատմութեան եւ աշխարհագրութեան կաճառներուն մէջ:

Պաշտօնավարած է Թուրք Լեզուի Հաստատութեան քարտուղարութեան մէջ: 1934 թուականին մականունի օրէնքով, թրքերէնի մասին կատարած աշխատութիւններուն փոխարէն, Մուսթաֆա Քեմալ իրեն «Տիլաչար» մականունը (Թրքերէնի մէջ «տիլաչար» կը նշանակէ լեզու բացող) տուած է: Թուրքիոյ Խորհրդարանին առաջարկած է Մուսթաֆա Քեմալին «Աթաթիւրք» մականունը տրուիլը:

Մամուլի աշխատակից

Աշխատակցած է նաեւ Պոլսահայ մամուլին, մանաւանդ «Մարմարա» օրաթերթին:

Հրատարակութիւններ

Հայերէնով հրատարակած է երկու գրքոյկներ՝ «1500-ամեակի Խոհեր» (1951) եւ «Աստուածաշունչը եւ աշխարհաբարը» (1956): 1977-ին «Մարմարա» թերթի ձեռնարկութեամբ նշուած է Յակոբ Մարթաեանի գործունեութեան 70 ամեակը:

Ունի անտիպ բազմաթիւ ստեղծագործական լեզուագիտական եւ թարգմանական աշխատասիրութիւններ՝ «Սալին Վրայ» (գրական փորձեր),« Խոնջած Երազներ» (բանաստեղծութիւններ), «Ցայգաթիթեռ» (թատրերգութիւն), «Լեւոն Շանթ՝ Իր Փիլիսոփայութիւնը եւ Գեղարուեստը» (մենագրութիւն), «Հայ Դիւցազնավէպը Բաղդատական Հիմի Վրայ:

Մահ

1979-ին Մարթաեան մահացած է Պոլսոյ մէջ, իր ետին ձգելով պարբերաթերթերու մէջ ցրուած անհամար յօդուածներ: Իր մահազդը «ԹէՐէԹէ-ի (թրք.՝ TRT) կողմէ ծանուցուեցաւ որպէս «Ատիլ Աչար»: Այս կացութեան հանդերձ իր Յակոբ անունը չյայտարարուեցաւ, միայն «Ա. Տիլաչար» ձեւով սխալը շտկեցին:

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան — Երևան: 1981. — հատոր 7. — է. 315.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123625363"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ «‘Cumhuriyet’in iyi çocuğu’ Hagop Martayan ya da A. Dilaçar | Agos»։ Agos (tr-TR)
↑ «Ս. ՅԱԿՈԲ ԵՒ ՄԻՒՍ ՅԱԿՈԲՆԵՐԸ - kantsasar weekly NEWS»։ kantsasar weekly NEWS (en-US)։ 2015-12-12 ^{[permanent dead link]}
↑ LLC Revolvy,։ «"Agop Dilâçar" on Revolvy.com»։ www.revolvy.com (Անգլերէն)

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1238720"_data-entity-id="Q123625363">[[:hy:s:Ինդեքս:Հայկական_Սովետական_Հանրագիտարան_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_7.djvu|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_1981._—_հատոր&nbsp;7._—_է.&nbsp;315.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123625363"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 Հայկական սովետական հանրագիտարան — Երևան: 1981. — հատոր 7. — է. 315.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q123625363"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[2] «‘Cumhuriyet’in iyi çocuğu’ Hagop Martayan ya da A. Dilaçar | Agos»։ Agos (tr-TR)

[3] «Ս. ՅԱԿՈԲ ԵՒ ՄԻՒՍ ՅԱԿՈԲՆԵՐԸ - kantsasar weekly NEWS»։ kantsasar weekly NEWS (en-US)։ 2015-12-12 ^{[permanent dead link]}

[4] LLC Revolvy,։ «"Agop Dilâçar" on Revolvy.com»։ www.revolvy.com (Անգլերէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
 {{Տեղեկաքարտ Անձ
-| անուն ազգանուն = Յակոբ Մարթայեան
+| անուն ազգանուն = Յակոբ Մարթաեան
 | բնագիր ԱԱՀ = Hagop Martayan
 | պատկեր = Agop Dilaçar.jpg
@@ Տող 27. / Տող 27. @@
 | ստորագրութիւն =
 |անդամութիւն=թուրքական լեզուաբանական ընկերակցութիւն}}
-'''Յակոբ Մարթայեան''' ({{ԱԾ}}), հռչակաւոր լեզուաբան, բանասէր եւ ուսուցիչ: [[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթիւրք]] զինք տուած է «'''Տիլաչար'''» մականունը<ref>{{Cite news|url=http://www.agos.com.tr/tr/yazi/2527/cumhuriyetin-iyi-cocugu-hagop-martayan-ya-da-a-dilacar|title=‘Cumhuriyet’in iyi çocuğu’ Hagop Martayan ya da A. Dilaçar {{!}} Agos|last=|first=|date=|work=|newspaper=Agos|language=tr-TR|via=}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.kantsasar.com/news/2015/12/12/%D5%BD-%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2-%D5%A5%D6%82-%D5%B4%D5%AB%D6%82%D5%BD-%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/|title=Ս. ՅԱԿՈԲ ԵՒ ՄԻՒՍ ՅԱԿՈԲՆԵՐԸ - kantsasar weekly NEWS|last=|first=|date=2015-12-12|work=|newspaper=kantsasar weekly NEWS|language=en-US|via=}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>:
+'''Յակոբ Մարթաեան''' ({{ԱԾ}}), հռչակաւոր լեզուաբան, բանասէր եւ ուսուցիչ: [[Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթուրք|Մուսթաֆա Քեմալ Աթաթիւրք]] զինք տուած է «'''Տիլաչար'''» մականունը<ref>{{Cite news|url=http://www.agos.com.tr/tr/yazi/2527/cumhuriyetin-iyi-cocugu-hagop-martayan-ya-da-a-dilacar|title=‘Cumhuriyet’in iyi çocuğu’ Hagop Martayan ya da A. Dilaçar {{!}} Agos|last=|first=|date=|work=|newspaper=Agos|language=tr-TR|via=}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.kantsasar.com/news/2015/12/12/%D5%BD-%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2-%D5%A5%D6%82-%D5%B4%D5%AB%D6%82%D5%BD-%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/|title=Ս. ՅԱԿՈԲ ԵՒ ՄԻՒՍ ՅԱԿՈԲՆԵՐԸ - kantsasar weekly NEWS|last=|first=|date=2015-12-12|work=|newspaper=kantsasar weekly NEWS|language=en-US|via=}}{{Dead link|date=October 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>:
 == Կեանք եւ գործունէութիւն ==
-Պոլսահայ հռչակաւոր լեզուաբան եւ բանասէր Յակոբ Մարթայեան ծնած է Պիւյիւքտերէ [[22 Մայիս]] [[1895 թուական|1895-ին]]: Հայրը՝ Վահան Մարթայեան իսկ մայրը՝ Էօժէնի Մարթայեան (ծնեալ Սարաֆեան): Մանկութիւնը անցուցած է Կէտիկփաշայի մէջ։ Չորս տարեկանին սկսած է յաճախել տեղւոյն ամերիկեան մանկապարտէզը, ուր միայն [[անգլերէն]] սորված է։ Միջնակարգի ուսումը ստացած է ամերիկեան վարժարանի մը մէջ։ [[1907 թուական|1907-ին]] խմբագրած է վարժարանին շաբաթաթերթը՝ «Սքուլ Նիուզ»: [[1910 թուական]]ին յաճախել սկսած է Ռոպէրթ Գոլէճ, ուր իր սորված լեզուներուն աւելցուցած է գերմաներէն, լատիներէն եւ դասական յունարէն: Իր ընկերներէն սորված է նաեւ ռուսերէն, լեհերէն եւ պուլկարերէն: [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի]] պահուն [[Կովկաս]]ի [[ռազմաճակատ]]ին մէջ պաշտoն ստացած է որպէս պահեստի սպայ: [[1918 թուական|1918-ին]] գաղթած է [[Պէյրութ]], ուր կարգուած է Սուրբ Նշան ազգային վարժարանի տնօրէնը<ref>{{Cite web|url=https://www.revolvy.com/page/Agop-Dil%C3%A2%C3%A7ar|title="Agop Dilâçar" on Revolvy.com|last=LLC|first=Revolvy,|date=|website=www.revolvy.com|publisher=|language=Անգլերէն|accessdate=}}</ref>: [[Լիբանան]]ի մէջ հիմնած է[[ հայերէն]] «Լոյս» շաբաթաթերթը:
+Պոլսահայ հռչակաւոր լեզուաբան եւ բանասէր Յակոբ Մարթաեան ծնած է Պիւյիւքտերէ [[22 Մայիս]] [[1895 թուական|1895-ին]]: Հայրը՝ Վահան Մարթաեան իսկ մայրը՝ Էօժէնի Մարթաեան (ծնեալ Սարաֆեան): Մանկութիւնը անցուցած է Կէտիկփաշայի մէջ։ Չորս տարեկանին սկսած է յաճախել տեղւոյն ամերիկեան մանկապարտէզը, ուր միայն [[անգլերէն]] սորված է։ Միջնակարգի ուսումը ստացած է ամերիկեան վարժարանի մը մէջ։ [[1907 թուական|1907-ին]] խմբագրած է վարժարանին շաբաթաթերթը՝ «Սքուլ Նիուզ»: [[1910 թուական]]ին յաճախել սկսած է Ռոպէրթ Գոլէճ, ուր իր սորված լեզուներուն աւելցուցած է գերմաներէն, լատիներէն եւ դասական յունարէն: Իր ընկերներէն սորված է նաեւ ռուսերէն, լեհերէն եւ պուլկարերէն: [[Համաշխարհային Առաջին Պատերազմ|Առաջին Համաշխարհային Պատերազմի]] պահուն [[Կովկաս]]ի [[ռազմաճակատ]]ին մէջ պաշտoն ստացած է որպէս պահեստի սպայ: [[1918 թուական|1918-ին]] գաղթած է [[Պէյրութ]], ուր կարգուած է Սուրբ Նշան ազգային վարժարանի տնօրէնը<ref>{{Cite web|url=https://www.revolvy.com/page/Agop-Dil%C3%A2%C3%A7ar|title="Agop Dilâçar" on Revolvy.com|last=LLC|first=Revolvy,|date=|website=www.revolvy.com|publisher=|language=Անգլերէն|accessdate=}}</ref>: [[Լիբանան]]ի մէջ հիմնած է[[ հայերէն]] «Լոյս» շաբաթաթերթը:
-[[1919 թուական|1919-ին]] վերադարձած է [[Պոլիս]] եւ ուսուցչութիւն ըրած՝ Ռոպէրթ Գոլէճի մէջ։ [[1922 թուական|1922-ին]] ամուսնացած է Մելինէ անուն օրիորդի մը հետ, որմէ ետք մեկնած է [[Պուլկարիա]]: Հոն հրատարակած է «Մշակոյթ» շաբաթաթերթը եւ «Ռահվիրայ» ամսաթերթը։ Սոֆիայի համալսարանին մէջ սկսած է դասաւանդել դասական թրքերէն: Թրքերէն լեզուի մասին Պոլսոյ «Արեւելք» թերթին մէջ իր հրատարակած մէկ յօդուածին թարգմանութիւնը Մուսթաֆա Քէմալ Աթաթիւրքի ուշադրութիւնը կը գրաւէ եւ Մուսթաֆա Քէմալ Մարթայեանը կը հրաւիրէ [[Թուրքիա]], որպէսզի դասախօսէ լեզուի, [[Պատմութիւն|պատմութեան]] եւ [[աշխարհագրութիւն|աշխարհագրութեան]] կաճառներուն մէջ:
+[[1919 թուական|1919-ին]] վերադարձած է [[Պոլիս]] եւ ուսուցչութիւն ըրած՝ Ռոպէրթ Գոլէճի մէջ։ [[1922 թուական|1922-ին]] ամուսնացած է Մելինէ անուն օրիորդի մը հետ, որմէ ետք մեկնած է [[Պուլկարիա]]: Հոն հրատարակած է «Մշակոյթ» շաբաթաթերթը եւ «Ռահվիրայ» ամսաթերթը։ Սոֆիայի համալսարանին մէջ սկսած է դասաւանդել դասական թրքերէն: Թրքերէն լեզուի մասին Պոլսոյ «Արեւելք» թերթին մէջ իր հրատարակած մէկ յօդուածին թարգմանութիւնը Մուսթաֆա Քէմալ Աթաթիւրքի ուշադրութիւնը կը գրաւէ եւ Մուսթաֆա Քէմալ Մարթաեանը կը հրաւիրէ [[Թուրքիա]], որպէսզի դասախօսէ լեզուի, [[Պատմութիւն|պատմութեան]] եւ [[աշխարհագրութիւն|աշխարհագրութեան]] կաճառներուն մէջ:
 Պաշտօնավարած է Թուրք Լեզուի Հաստատութեան քարտուղարութեան մէջ: [[1934 թուական]]ին մականունի օրէնքով, թրքերէնի մասին կատարած աշխատութիւններուն փոխարէն, Մուսթաֆա Քեմալ իրեն «Տիլաչար» մականունը (Թրքերէնի մէջ «տիլաչար» կը նշանակէ լեզու բացող) տուած է: [[Թուրքիա|Թուրքիոյ]] [[Խորհրդարան]]ին առաջարկած է Մուսթաֆա Քեմալին «Աթաթիւրք» մականունը տրուիլը:
@@ Տող 40. / Տող 40. @@
 === Հրատարակութիւններ ===
-[[Հայերէն]]ով հրատարակած է երկու գրքոյկներ՝ «1500-ամեակի Խոհեր» ([[1951]]) եւ «Աստուածաշունչը եւ աշխարհաբարը» ([[1956 թուական|1956]]): [[1977 թուական|1977-ին]] «Մարմարա» թերթի ձեռնարկութեամբ նշուած է Յակոբ Մարթայեանի գործունեութեան 70 ամեակը:
+[[Հայերէն]]ով հրատարակած է երկու գրքոյկներ՝ «1500-ամեակի Խոհեր» ([[1951]]) եւ «Աստուածաշունչը եւ աշխարհաբարը» ([[1956 թուական|1956]]): [[1977 թուական|1977-ին]] «Մարմարա» թերթի ձեռնարկութեամբ նշուած է Յակոբ Մարթաեանի գործունեութեան 70 ամեակը:
 Ունի անտիպ բազմաթիւ ստեղծագործական լեզուագիտական եւ թարգմանական աշխատասիրութիւններ՝ «''Սալին Վրայ»'' (գրական փորձեր),« ''Խոնջած Երազներ»'' (բանաստեղծութիւններ), «''Ցայգաթիթեռ»'' (թատրերգութիւն), «''Լեւոն Շանթ՝ Իր Փիլիսոփայութիւնը եւ Գեղարուեստը»'' (մենագրութիւն), «''Հայ Դիւցազնավէպը Բաղդատական Հիմի Վրայ'':
 == Մահ ==
-[[1979 թուական|1979-ին]] Մարթայեան մահացած է Պոլսոյ մէջ, իր ետին ձգելով պարբերաթերթերու մէջ ցրուած անհամար յօդուածներ: Իր մահազդը «ԹէՐէԹէ-ի ({{lang-tr|TRT}}) կողմէ ծանուցուեցաւ որպէս «Ատիլ Աչար»: Այս կացութեան հանդերձ իր Յակոբ անունը չյայտարարուեցաւ, միայն «Ա. Տիլաչար» ձեւով սխալը շտկեցին:
+[[1979 թուական|1979-ին]] Մարթաեան մահացած է Պոլսոյ մէջ, իր ետին ձգելով պարբերաթերթերու մէջ ցրուած անհամար յօդուածներ: Իր մահազդը «ԹէՐէԹէ-ի ({{lang-tr|TRT}}) կողմէ ծանուցուեցաւ որպէս «Ատիլ Աչար»: Այս կացութեան հանդերձ իր Յակոբ անունը չյայտարարուեցաւ, միայն «Ա. Տիլաչար» ձեւով սխալը շտկեցին:
 == Ծանօթագրութիւններ ==