Կարօ Գէորգեան

Կարօ Գէորգեան
Ծնած է 1895
Ծննդավայր Քոմոթինի, Արեւմտեան Թրակիա, Յունաստան
Մահացած է 11 Նոյեմբեր 1975
Ազգութիւն Հայ
Մասնագիտութիւն յօդուածագիր, հրապարակագիր
Ստորագրութիւն

Կարօ Գէորգեան (1895, Քոմոթինի, Արեւմտեան Թրակիա, Յունաստան Կիւմիւլճինա, թրք․անունով - 11 Նոյեմբեր 1975, Պէյրութ, Լիբանան), հրապարակագիր (նկարը [1]

Արկածալից, հետաքրքրական ու ստեղծագործ կեանք մը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նախնական կրթութիւնը կը ստանայ Քոմոթինի, ապա յաջորդաբար Պարտիզակի հայկական եւ Ամերիկեան վարժարաններուն մէջ։ Պոլիս՝ կ՛աւարտէ համալսարանի իրաւագիտութեան բաժինը։

Ա․ Համաշխարհային պատերազմ․ զինծառայութիւն ու թարգման[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Պալքանեան պատերազմի աւարտին, 1913 Օգոստոս 10-ին Պուքրէշի դաշնագրով, Արեւմտեան Թրակիան Օսմանեան լուծէն կ՛անցնի Պուլկարիոյ տիրապետութեան։ Ա․Համաշխարհային պատերազմին, Պուլկարիան Գերմանիոյ եւ Թուրքիոյ կողքին կը գտնուի։ Պուլկար բանակի ընդհանուր զօրակոչին հետ, Կարօ Գէորգեան 19 տարեկանին, 1916 Մարտին իբրեւ Քոմոթինիի 39-րդ գունդին զինուորագրեալ, ռազմաճակատ կը ղրկուի՝ Սքոփիա։ «Դժոխք անծանօթ ռազմագծերու վրայ, ուր կրակ կը տեղար երկինքէն առանց դադարի․․» այսպէս կը նկարագրէ ինք պատերազմի այդ օրերը,(Ամէնուն Տարեգիրք 1967-1968), իր ինքնաներկայացման գրութեան մէջ՝ «Թափառական կեանք մը» խորագրով։ Ու՝ «աստուածային հրաշքի» կը վերագրէ իր փրկութիւնը 2 Նոյեմբեր 1916-ին, երբ գերի կ՛իյնայ սերպ զինուորներուն ձեռքը։

Ռազմագերութեան շրջանն ու փախուստը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1917 Փետրուարին, պուլկար ռազմագերիներուն հետ կը փոխադրուին Մակետոնական ճակատին թիկունքը։ Հմուտ թրքագէտ ու անգլիագէտ, զայն կը նշանակեն թարգման սերպ գնդապետին մօտ, ուր ենթակայ չէր որեւէ հսկումի։ Հետը՝ յոյն եւ հրեայ գերիներ, առաջինը ֆրանսերէնի թարգման եւ միւսը՝ հիւանդապահ։ Սակայն, երբ իրենց կեանքը կը վտանգուի սերպ զինուորներուն նախանձէն, կ՛որոշեն փախչիլ։ Հինգ օրէն կը հասնին յունական շրջան, Թեսալիայի Լարիսա քաղաքը։ Կ․Գէորգեան անոր մերձակայքի Վոլօ քաղաքը կ՛երթայ գործ գտնելու յոյսով։ Կը հանդիպի Եգիպտոսի Մելքոնեան ծխախոտի հաստատութեան ներկայացուցիչ Կարապետ Մոմզէրեանին․ վերջինը, քանի Կարօ Գէորգեանը յունարէն չի գիտեր, կը թելադրէ կամաւոր կամ թարգման գրուի ու երթայ Մերձաւոր Արեւելք։

Աթէնք ու վերադարձ Սելանիկ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Շաբաթ մը ետք կը փոխադրուի Աթէնք։ Կ՛այցելէ Հայոց եկեղեցին։ Յունարէն չգիտնալուն եւ արհեստ չունենալուն պատճառով, փողոցները կը թափառի թուզ, չամիչ կամ պիստակ ծախելով։ Ժամանակ մըն ալ գիշերապահութիւն կ՛ընէ մեծահարուստի մը ապարանքին շուրջը։ 1918-ի Օգոստոսի կէսերուն, Սելանիկ կը հասնի։ Կը հետեւի համայնքին տիրական դէմքերէն Լեւոն Շիրինի թելադրանքին, կը հրաժարի կամաւորագրուիլ Հայկական Լէգէոնին եւ որպէս թարգմանիչ անգլիական իշխանութիւններուն մօտ, կ՛ուղղուի դէպի Պաղեստինեան ճակատը։

Մեկնում դէպի Փորթ Սայիտ, Ռամլէ, Երուսաղէմ եւ Ռամալլա[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բեռնատար շոգենաւով Փորթ Սայիտ կը հասնի։ Անկէ Քանթարա ու՝ Ռամլէ։ Իսկ Օգոստոսի վերջաւորութեան՝ Երուսաղէմ։ Սեպտեմբեր 12-ին կը ստանձնէ թարգմանի պարտականութիւնները՝ Ռամալլա։ Սեպտեմբեր 24-ին, երբ հազարաւոր գերիներ կը հասնին շրջանը, 30-ի մօտ հայ գերիներու կարգին, կը ծանօթանայ Պոլսոյ Ժամանակ թերթի խմբագիրներէն Հրանդ Սամուէլեանին։ Նաեւ, Հայ Լեգէոնականներու հետ կը հաստատէ ծանօթութիւններ ու մտերմութիւններ, որոնք հիմք կը ծառայեն հետագայ տասնամեակներու իր գործունէութեան։

Հրանդ Սամուէլ(եան), Մարաշցի․ Եղած էր Հա­յաս­տա­նի առա­ջին հան­րա­պետու­թեան պա­տուի­րակու­թեան ան­դամ։ 1930-ին, Փարիզ, կը հիմնէ «Հ․ Սամուէլեան (Librairie Orientale) Արեւելեան գրատուն»ը։ Մօ­տիկ գոր­ծա­կիցը եղաւ Շա­ւարշ Մի­սաքեանին, յատ­կա­պէս պատ­մա­կան նիւ­թե­րով իր խմբագ­րա­կան­նե­րով։ Ու անոր մա­հէն ետք, աղջկան՝ Ար­փիկ Մի­սաքեանի գլխա­ւոր զօ­րավիգ­նե­րէն մէ­կը եղաւ ու իր խմբագ­րա­կան­նե­րը «Յա­ռաջ»ի մէջ լոյս տե­սան մին­չեւ իր մա­հը՝ 1977[2]։

Զինադադար․ Պէյրութ, Գահիրէ, Փորթ Սայիտ, Սելանիկ եւ հոնկէ՝ տուն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Մուտրոսի զինադադարի դաշինքով՝ 30-10-1918 (արեւելահայերէն), թրքական ճակատներուն վրայ պատերազմը կը լրանայ ու ինք ազատ թարգմանի պարտականութենէն, կը գտնուի Պէյրութի ճամբով՝ Գահիրէ, Սելանիկ մեկնելու միտումով։ Հոն, կը հանդիպի ուսուցիչ Վարդան Գէորգեանին․ ըստ իր վկայութեան, կը սկսի անկեղծ բարեկամութիւն մը։ Նոյն տարուան Նոյեմբեր 26-ին, Փորթ Սայիտէն Սելանիկ կը հասնի ու անկէ տուն՝ Քոմոթինի։

Վարդան Գէորգեան․ ուսուցիչ, հեղինակ շարք մը գիրքերու։ Զինադադարէն ետք, Պոլսէն կայք հաստատեց Պուքրէշ, հոնկէ Պէյրութ եւ ի վերջոյ՝ Պուէյնոս Այրէս, Արժանթին[3]։

Ծառայութիւնը հայ մամուլին․ լրագրութիւն եւ հրապարակագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Մինչեւ 1937[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

11-րդ տարին, 1921, Ապրիլ 24

1921-ին կ՛ընդառաջէ Պոլիս տեղափոխուելու եւ «Ազատամարտ»ի ժառանգորդ «ճակատամարտ»ի խմբագրութեան մաս կազմելու հրաւէրին 1921 Սեպտեմբերէն – 1922 Հոկտեմբերի սկիզբը։[4] թիւ՝ 294

Փոքր Ասիոյ մէջ յունական բանակին պարտութեամբ եւ Զմիւռնիոյ ողբերգութենէն ետք, Յունաստան կը տեղափոխուի յոյն եւ հայ գաղթականութեան մեծ ալիքին հետ։

Կարօ Գէորգեան կը հաստատուի Թեսաղոնիկէ (Սելանիկ), ուր աւելի քան 15 տարի բեղուն գործունէութիւն կը ծաւալէ իբրեւ ազգային-հանրային տարբեր պատասխանատուութիւններու գործիչ, հրապարակագիր եւ յօդուածագիր զանազան թերթերու՝

  • «Ալիք» օրաթերթ, Սելանիկ, 18/6/1925 – 13/3/1927[4]թիւ՝ 22
  • «Հորիզոն» օրաթերթ, («Ալիք»ի շարունակութիւնը), անհատական ձեռնարկ, իր խմբագրութեամբ եւ Խոսրով Ներսէսեանի օժանդակութեամբ, 16/10/1927 – 8/9/1937․[4] թիւ՝ 282
  • «Կսմիթ» Երգիծական շաբաթաթերթի խմբագիր, խմբագրական կազմի անդամ 24/4/1927 – 2/10/1927[4]թիւ՝ 222
  • Աթէնքի «Նոր Օր» օրաթերթի աշխատակից, մինչեւ Բ․ Համաշխ․ պատերազմի նախօրէին։[4]թիւ՝ 386

1937էն մինչեւ 1952․ Սոֆիա, Շթութկարտ, Փարիզ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կը շրջի երկրէ երկիր․ կը մաշեցնէ առողջութիւնը ի սպաս հայ մամուլին։

  • 1942 Օգոստ․ - 1944-ի սկիզբը․ խմբագիր «Ռազմիկ» եռօրեայ օրկանին, ՍոֆիաՊուլկարիա։
  • 1946․ «Տարագիր» շաբաթաթերթ․ խմբական հրատարակութիւն իր խմբագրութեամբ, Շթութկարտ – Գերմանիա։[4]թիւ՝449
  • 2/9/1948 – 29/10/1949, «Բանբեր» շաբաթաթերթ․ հրատարակութիւն Ազգ․ Կեդր․ Կոմիտէի եւ Հայկական Ճամբարի․ իր խմբագրութեամբ եւ Խոսրով Ներսէսեանի օժանդակութեամբ, Շթութկարտ – Գերմանիա։[4]թիւ՝116
  • 15/8/1950 – 10/8/1951, «Յառաջ» օրաթերթ․ անդամ՝ խմբագրական կազմին․ ՓարիզՖրանսա։[4]թիւ՝339
  • 25/8/1951 – 31/7/1952, «Յուսաբեր» օրաթերթ․ անդամ՝ խմբագրական կազմին, ԳահիրէԵգիպտոս։[4]թիւ՝352
  • Աշխատակից Պոսթընի «Հայրենիք» եւ Պէյրութի «Ազդակ» օրաթերթերուն։[4]թիւ՝270,13

19521975[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կը շարունակէ աշխատակցիլ Պոսթընի «Հայրենիք» եւ Պէյրութի «Ազդակ» օրաթերթերուն, առաւել Նայիրի Archived 2017-04-28 at the Wayback Machine. 1952-՛54 եւ Ազդարար Archived 2017-08-31 at the Wayback Machine. 1952-՛53 շաբաթաթերթերուն, Պէյրութ։[4]թիւ՝355,18

1952թ․ ամրան, Կարօ Գէորգեան Պէյրութ կը հաստատուի ու կը ձեռնարկէ անհատական վերջին, սակայն հսկայ գործին՝ Ամէնուն Տարեգիրքը․ 14 հատորներու շարք, 19541968։[4]թիւ՝36

Այս այնքան կարեւոր հրատարակութեան համար, ան կը շրջի ամերիկեան, եւրոպական ու միջին-արեւելեան հայօճախները․ մօտէն կը ծանօթանայ անոնց։ Անոր էջէրէն, սերունդներ եւ սերունդներ ճանչցան ու կը ճանչնան համայնքները, անոնց կազմաւորումն ու զարգացումը․ ազգային ու միջազգային, գրական, գիտական, գեղարուեստական իրարադարձութիւնները, հայ թէ օտար անձնաւորութիւններ։

11 Նոյեմբեր 1975-ին, երկարամեայ հիւանդութենէ ետք, Կարօ Գէորգեանը աչքերը կը փակէ․ վերջապէս կը հանգչի։

Իր գրութիւնները կը ստորագրէր անուն-մականունովը, իսկ խմբագրութրւններուն տակը՝ Կ․Գ․ սկզբնատառերով։ Գործածած է կարճ ժամանակով, Սուրէն, Հ․Անտունի եւ երկար տարիներով՝ Տէթէքթիվ գրչանունները․ այս վերջինը «Զիկզակ Նօթեր» մնայուն ենթախորագիրը կրող զուարթ եւ քաշքշուկներու նիւթ ծառայող գրութիւններուն տակ։ Ոտանաւորներ ստորագրած է նաեւ Ֆիկարօ գրչանունով։

Հատուածներ՝ Կարօ Գէորգեանի «ԹԱՓԱՌԱԿԱՆ ԿԵԱՆՔ ՄԸ» խորագրով ինքնաներկայացումէն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Առաջին էջ՝

Լրիւ յիսնամեակի մը հետ կապուած անցեալ մը պիտի քրքրեմ՝ շատ համառօտի արձանագրելով առաջին աշխարհամարտի ընթացքին բոլորած ակամայօրէն արկածախնդրական, կամ, աւելի թեթեւ բնորոշումով, թափառական եւ անակնկալներով լեցուն կեանքս․․․


Վերջին էջ՝

Այս կարգի իրողութեանց իմ կողմէ արձանագրութիւնն ալ թող նկատուի ինքնաներկայացման եղանակ մը, անհրաժեշտ այլ շատ համառօտ մանրամասնութիւններովը քառասունեւհնգամեայ այն վաստակին, որուն տէրն է այս տողերը ստորագրողը։

Այսքանը իմ խօսքն է։ Մնացածն ու վերջնականը պիտի ըսէ հայ մամուլի պատմութիւնը ապագային,․․․


Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Տե՛ս նաեւ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Սելանիկ

Աթէնք

Յունաստան

Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Ամէնուն Տարեգիրքը 1967-1968, էջ 264-287,«ԹԱՓԱՌԱԿԱՆ ԿԵԱՆՔ ՄԸ» գրեց ԿԱՐՕ ԳԷՈՐԳԵԱՆ (ինքնաներկայացում)

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]