Արմէն Արմէնեան
| Արմէն Արմէնեան | |
|---|---|
| Ծնած է | 10 (22) Սեպտեմբեր 1871[1][2] |
| Ծննդավայր | Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն[2][3] |
| Մահացած է | 20 Յուլիս 1965[2] (93 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Լենինական, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[2] |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Օսմանեան Կայսրութիւն Խորհրդային Միութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[2] |
| Ուսումնավայր | Ազգային Կեդրոնական Վարժարան[2] |
| Մասնագիտութիւն | դերասան, բեմադրիչ |
| Աշխատավայր |
Աբելյան-Արմենյան թատերախումբ? Գիւմրիի Վարդան Աճեմեանի անուան պետական թատրոն |
| Ամուսին | Եկատերինա Դուրեան-Արմէնեան |
Արմէն Արմէնեան (Արմէն Իփէկեան, 10 (22) Սեպտեմբեր 1871[1][2], Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն[2][3] - 20 Յուլիս 1965[2], Լենինական, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[2]), հայ դերասան եւ բեմադրիչ։ Խորհրդային Հայաստանի ժողովրդական արուեստագէտ։
Թատերական եւ հանրային գործիչ՝ Գասպար Իփէկեանի (1883-1952) աւագ եղբայրը։
Կենսագրական գիծեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ծնած է Կ. Պոլիս։ Ուսումը ստացած ծննդավայրի տարբեր դպրոցներու մէջ՝ Բերայի տարրական դպրոցը, Բրայի գերմանական դպրոցը, Գատըքէօյի Մխիթարեան միաբանութեան գիշերօթիկ դպրոցը, Օրթագիւղի դպրոցը եւ, վերջապէս, նորաբաց Կեդրոնական վարժարանը։
Թատերական գործունէութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Պետրոս Ադամեանի տաղանդը զինք հիացուցած է 1889-1890-ին եի դարձած է անոր երկրպագուն։ Պայքարած է ընտանիքին դէմ, որ դէմ էր անոր թատերական ու դերասանական հետաքրքրութիւններուն, եւ ի վերջոյ, անոնց հաւանութիւնը ստացած՝ ընտանեկան անունը չգործածելու պայմանով։ Այսպէս ծնած է Արմէն Արմէնեան անունը, եւ նորաբողբոջ դերասանը իր առաջին դերը ստանձնած է Ալեքսանդր Տիւմա որդիի «Կամելիազարդ տիկինը»ի մէջ։
Հայրը զինք ղրկած է Համպուրկ (Գերմանիա), 1894-ին, որպէսզի ընտանիքի առեւտրական գործերով զբաղի։ Միջոցին, ան նաեւ դիտած է իտալացի հռչակաւոր դերասանուհի Էլէոնորա Տիւզէի, իսկ աւելի ուշ՝ ֆրանսացի ուրիշ համբաւաւոր դերասանուհիի մը՝ Սառա Պեռնարի խաղը։
Փարիզ փոխադրելով, մտած է Սառա Պեռնարի թատրոնը, ուր անխօս դերեր կատարած է եւ ապա՝ թեքնիք բեմադրիչի օգնականը եղած է, հետեւելով Պեռնարի, Մունէ-Սիւլիի եւ Փօլ Մունէի արուեստին, այլ դերասաններու շարքին։
1895-1897ին, Փօլ Մունէի արուեստանոցին մէջ հետեւած է առոգանութեան, դասական ողբերգութեան եւ դասական կատակերգութեան դասերու։ Աւելի ուշ, իբրեւ դերասան աշխատած է «Պուֆ տիւ Նոր» թատրոնին եւ «Քոմետի Ֆրանսէզ»ի մէջ։
1902-ին հրաւիրուած է Թիֆլիս, ուր բեմադրած է ֆրանսական թատերախաղեր, միաժամանակ դերեր վերցնելով։ Այնուհետեւ, Պաքու անցած է՝ ղեկավարելու տեղական հայկական թատերախումբը։ 1904-ին տեղափոխուսած է Նոր Նախիջեւան ու թատերախումբ մը կազմած, շրջապտոյտներ կատարելով Հիւդիդային Կովկասի եւ Ռուսաստանի հայ համայնքներուն մէջ։
Բեմադրիչ եւ դերասան
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]1908-ին, Արմէնեան դարձած էր լաւ ծանօթ բեմադրիչ ու դերասան մը, եւ միացած է Յովհաննէս Աբելեանի՝ «Աբելեան-Արմէնեան» թատերախումբը կազմելով, որ մեծ յաջողութիւն վայելեց իր հինգ տարուան գոյութեան ընթացքին՝ Օսմանեան կայսրութեան, Կովկասի եւ Ռուսաստանի մէջ բազմաթիւ ելոյթներով։ Արմէնեան, որ Լեւոն Շանթի «Հին աստուածներ»ու առաջին բեմադրիչը եղած էր, նաեւ նշանաւոր դերասան մըն էր Եակոյի ու Շայլոքի (Շէյքսփիրի «Օթելլօ» եւ «Վենետիկի վաճառականը»), Ֆրանցի (Ֆրիտրիխ Շիլլըրի «Աւազակները»), Հարփակոնի (Մոլիէռի «Երեւակայական հիւանդը») եւ այլ դերերով։
Արմէնեան շարունակած է իր թատերական գործունէութիւն, նախ՝ Կովկասի մէջ, 1914-1917-ին, եւ ապա՝ Իրանի մէջ, 1917-1921-ին։ Վերադարձած է Խորհրդային Միութիւն 1921-ին, աշխատելով Հիւսիսային Կովկասի, Պաքուի, Թիֆլիսի, Ալեքսանդրապոլի (այժմ՝ Գիւմրի) եւ այլ վայրերու մէջ։
Թատրոններ ղեկավարած է Ալեքսանդրապոլի եւ Սուխումիի մէջ։ 1935-էն աշխատած է Լենինականի (Գիւմրիի անունը՝ 1924-1991-ին) պետական թատրոնին մէջ, նոյն տարին արժանանալով Խորհրդային Հայաստանի ժողովրդական արուեստագէտի տիտղոսին։
Աւելի քան 100 թատերախաղեր բեմադրած է իր կեանքին ընթացքին, խաղալով շուրջ 150 դերեր։ 1954-ին հրատարակած է իր յուշերը՝ «Վաթսուն տարի հայ բեմին վրայ»[4][5]։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,0 1,1 Арменян, Армен Нуриджанович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 2,11 2,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 կենսագրական բառարան
- ↑ Գառնիկ Ստեփանեան (1973)։ Կենսագրական բառարան, Ա․ հատոր։ Երեւան: «Սովետական գրող»։ էջ 156։
- ↑ «Արմէն Արմէնեան»։ avproduction.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-12-04-ին։ արտագրուած է՝ 2022-07-28
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|