Jump to content

Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւն

Խմբագրել յղումները
ՄԱԿ-ի երկրորդ մեծ գրասենեակը՝ Ժընեւի մէջ, Նիւ Եորքի գլխաւոր գրասենեակէն ետք:

Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութիւն, ՄԱԿ (ֆրանսերէն՝ Organisation des Nations Unies, ONU, անգլերէն՝ United Nations, UN), միջկառավարական կազմակերպութիւն մը, որ ստեղծուած է միջազգային անվտանգութեան եւ խաղաղութեան պահպանման եւ երկիրներու միջեւ համագործակցութեան զարգացման համար։

Կառոյցին գործունէութեան հիմքերը եւ ծրագիրը մշակուած են Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներուն՝ հակահիթլերեան ուժերու միութեան յառաջատար անդամներու կողմէ։ «Միացեալ ազգեր» անուանումը առաջին անգամ օգտագործուած է 1 Յունուար 1942-ին եւ ստորագրուած՝ Միացեալ Ազգերու հռչակագիրին մէջ։

ՄԱԿ-ի կանոնադրութիւնը հաստատուած է Սան Ֆրանսիսքոյի ժողովի ընթացքին, որ տեւած է Ապրիլէն Յունիս 1945, եւ ստորագրուած է 26 Յունիս 1945-ին՝ 51 պետութիւններու ներկայացուցիչներու կողմէ։ Կանոնադրութեան ուժի մէջ մտնելու տարին (24 Հոկտեմբեր, 1945[1]) կը նշուի իբրեւ Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան օր։ Ներկայիս ՄԱԿ-ին կ'անդամակցի 193 երկիր։ Գլխաւոր գրասենեակը կը գտնուի Միացեալ Նահանգներու Նիւ Եորք քաղաքին մէջ[2]։

Պաշտoնական լեզուներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կառոյցը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
ՄԱԿ-ի Գլխաւոր Ժողով ՄԱԿ-ի Քարտուղարութիւն
 Միջազգային դատարան
UN General Assembly hall
Headquarters of the UN in New York City
International Court of Justice
Անվտանգութեան Խորհուրդ ՄԱԿ-ի Տնտեսական եւ ընկերային խորհուրդ ՄԱԿ-ի Խնամակալութեան խորհուրդ
UN security council
UN Economic and Social Council
UN Trusteeship Councils.

ՄԱԿ-ի կառոյցին մէջ կարեւորագոյն տեղը կը գրաւէ Անվտանգութեան խորհուրդը (ԱԽ)։ Անիկա կը կրէ միջազգային խաղաղութեան եւ անվտանգութեան պահպանման հիմնական պատասխանատուութիւնը։ ԱԽ-ն իրաւասու է որոշում ընդունելու միջազգային պատժամիջոցներու կիրարկման, խաղաղապահ ուժերու առաքման եւ ռազմական գործողութիւններու իրագործման վերաբերեալ։

Գլխաւոր Ժողովը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Կեդրոնական դիրք ունի, իբրեւ գլխաւոր խորհրդատուական, քաղաքական եւ ներկայացուցչական մարմին։ Գլխաւոր ժողովը կ'ուսումնասիրէ համագործակցութեան սկզբունքները միջազգային խաղաղութեան եւ անվտանգութեան շրջանին, կ'ընտրէ ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան Խորհուրդը, Տնտեսական եւ Ընկերային խորհուրդին ոչ մշտական անդամները: Անվտանգութեան Խորհուրդին առաջարկով կը նշանակէ ՄԱԿ-ի գլխաւոր քարտուղարը, Անվտանգութեան խորհուրդին հետ համատեղ կ'ընտրէ ՄԱԿ-ի միջազգային դատարանին անդամները, կը կազմակերպէ տնտեսական, ընկերային, մշակութային եւ մարդկային ոլորտներու միջազգային համագործակցութիւնը, կ'իրականացնէ ՄԱԿ-ի կանոնադրութեամբ նախատեսուած այլ լիազօրութիւններ։

Ժողովին տարեկան հերթական նստաշրջանը կը սկսի Սեպտեմբերի 3-րդ Երեքշաբթի օրը եւ կը գործէ Գլխաւոր Ժողովին նախագահին (կամ 21 տեղակալներէն մէկուն) ղեկավարութեամբ, լիակազմ նիստերու եւ գլխաւոր կոմիտէներու, մինչեւ օրակարգին ամբողջական սպառումը։

Գլխաւոր Ժողովը ըստ 17 Դեկտեմբեր 1993-ի որոշումին, իր կազմին մէջ կը ներառէ 6 կոմիտէ՝ Գլխաւոր կոմիտէ եւ լիազօրութիւններու ստուգման կոմիտէ՝

  • Գլխաւոր կոմիտէն խորհրդատուութիւն կը կազմէ Ժողովին համար կապուած օրակարգին հաստատման, օրակարգին կէտերու բաշխման եւ աշխատանքի կազմակերպման հետ։
  • Լիազօրութիւններու ստուգման կոմիտէն Ժողովին կը զեկուցէ ներկայացուցիչներու լիազօրութիւններուն մասին:
  • Միջազգային անվտանգութեան եւ զինաթափման հարցերով զբաղող կոմիտէ (առաջին կոմիտէ):
  • Տնտեսական եւ նիւթական հարցերով զբաղող կոմիտէ (երկրորդ կոմիտէ):
  • Ընկերային եւ մարդկային հարցերով, ինչպէս նաեւ մշակութային հարցերով զբաղող կոմիտէ (երրորդ կոմիտէ):
  • Յատուկ քաղաքական եւ ապագաղութացման հարցերով զբաղող կոմիտէի (չորրորդ կոմիտէ):
  • Վարչական եւ նիւթական հարցերով զբաղող կոմիտէ (հինգերորդ կոմիտէ):
  • Իրաւական հարցերով զբաղող կոմիտէ (վեցերորդ կոմիտէ):

Գլխաւոր կոմիտէի կազմին մէջ կը ներառուին Գլխաւոր Ժողովին նախագահը, նախագահին տեղակալները, գլխաւոր կոմիտէներու նախագահները, որոնք կ'ընտրուին հինգ ցամաքամասերէն՝ Ասիոյ, Ափրիկէի, Լատին Ամերիկայի, Քանատայի, Աւստրալիոյ եւ Նոր Զելանտայի, Արեւմտեան եւ Արեւելեան Եւրոպայի աշխարհագրական արդար ներկայացուցչութեան սկզբունքով։

ՄԱԿ-ի Գլխաւոր Ժողովին յատուկ նիստերը կրնան գումարուիլ տարբեր հարցերու շուրջ, ազգային անվտանգութեան խորհուրդին պահանջով, 15 օրուան ընթացքին։ Մինչեւ 2006 հրաւիրուած են շուրջ 30 յատուկ նստաշրջաններ, որոնց մեծ մասը կը վերաբերէին մարդու իրաւունքներուն, շրջակայ միջավայրի պաշտպանութեան, թմրանիւթերու դէմ պայքարի եւ այլ հարցերու։

Արտակարգ յատուկ նիստեր կրնան գումարուիլ ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան Խորհուրդին, ՄԱԿ-ի անդամ-պետութիւններու մեծամասնութեան եւ ՄԱԿ-ի Գլխաւոր քարտուղարին պահանջով՝ 24 ժամուան ընթացքին։

ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան Խորհուրդը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
ՄԱԿ-ի «լոկօ»ն

Պատասխանատուութիւնն է միջազգային խաղաղութիւնն ու անվտանգութիւնը։ Խորհուրդին որոշումներուն պարտաւոր են ենթարկուիլ ՄԱԿ-ի բոլոր անդամները։ Անվտանգութեան Խորհուրդը բաղկացած է 15 անդամներէ, որոնցմէ հինգ մշտական անդամները (Ռուսաստանի Դաշնութիւն, ԱՄՆ, Մեծն Բրիտանիա, Ֆրանսա եւ Չինաստան) ունին վեթոյի իրենց իրաւունքը օգտագործելու ուժ։ Մնացեալ տաս անդամները (կանոնադրութեան համաձայն «մշտական չեն») կ'ընտրուին յատուկ կարգով՝ ըստ կանոնադրութեան (յօդուած 23 կէտ 2)։

ՄԱԿ-ի քարտուղարութիւնը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Անիկա միջազգային անձնակազմ մըն է, որ կ'աշխատի աշխարհի բոլոր այն հաստատութիւններուն մէջ, որոնք կ'իրականացնեն Կազմակերպութեան կարգ մը ամէնօրեայ աշխատանքները։ Անիկա կը սպասարկէ Միացեալ Ազգերու Կազմակերպութեան գլխաւոր մարմիններուն եւ կ'իրականացնէ իրենց կողմէ ընդունուած ծրագիրները եւ քաղաքական դիրքորոշումները։ Քարտուղարութեան բաժինները կը գտնուին Նիւ Եորքի ՄԱԿ-ի կեդրոնական հաստատութիւններուն մէջ եւ այլ տեղեր, ուր կան ՄԱԿ-ի կեդրոնական հաստատութիւններ, որոնցմէ ամէնէն մեծերը տեղակայուած են Ժընեւի եւ Վիեննայի մէջ։

ՄԱԿ-ի Քարտուղարութիւնը կ'ապահովէ ՄԱԿ-ի մարմիններուն աշխատանքը, կ'իրականացնէ ՄԱԿ-ի նիւթերու հրապարակումը եւ տարածումը, արխիւներու պահպանումը, կ'իրականացնէ ՄԱԿ-ի անդամ պետութիւններու միջազգային պայմանագիրներու գրանցումը եւ հրատարակումը։

Քարտուղարութիւնը կը ղեկավարէ ՄԱԿ-ի Գլխաւոր քարտուղարը։

ՄԱԿ-ի գլխաւոր քարտուղարները

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
№ Անուն Նկար Երկիր Սկիզբ Վերջ
0 Կլատուին Ճեպ
(անգլերէն՝ Gladwyn Jebb, 1st Baron Gladwyn)		 Մեծն Բրիտանիա
 24 Հոկտեմբեր 1945 1 Փետրուար 1946
1 Տրիւկուէ Հալուտան Լի
(նորվ.՝ Trygve Halvdan Lie)		 Նորվեկիա
 2 Փետրուար 1946 10 Նոյեմբեր 1952
2 Տակ Համմարշոլտ
(շուէտ.՝ Dag Hammarskjöld)		 Զուիցերիա
 10 Ապրիլ 1953 18 Սեպտեմբեր 1961
3 Ու Թանթ Պուրմա
 30 Նոյեմբեր 1961 1 Յունուար 1972
4 Քուրթ Ուալտհայմ
(գերմաներէն՝ Kurt Waldheim)		 Աւստրիա
 1 Յունուար 1972 1 Յունուար 1982
5 Խավիէ Փերեզ տը Քուէար
(սպ.՝ Javier Pérez de Cuéllar Guerra)		 Փերու
 1 Յունուար 1982 1 Յունուար 1992
6 Պութրոս Պութրոս-Ղալի
(արաբերէն՝ بطرس بطرس غالي‎)		 Եգիպտոս
 1 Յունուար 1992 1 Յունուար 1997
7 Քոֆի Անան
(անգլերէն՝ Kofi Annan)		 Կանա
 1 Յունուար 1997 1 Յունուար 2007
8 Պան Քի Մուն
(քորէայերէն՝ 반기문)		 Հարաւային Քորէա
 1 Յունուար 2007 31 Դեկտեմբեր 2016
9 Անթոնիու Կուդեռեշ

(փորթ.՝ António Manuel de Oliveira Guterres)

  • Անտոնիու Գուտեռեշ
 Փորթուկալ 1 Յունուար 2017

Միջազգային դատարանը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

ՄԱԿ-ի շրջանակներուն մէջ կարեւորագոյն դեր ունի ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարանը, որ իր գործունէութիւնը սկսած է 1946-ին։

Դատարանը կը քննարկէ պետութիւններու միջեւ տարածքային, սահմանային եւ այլ բնոյթի վէճերը, ռազմական ուժի ապօրինի կիրարկման հարցերը, խորհուրդներ կու տայ ՄԱԿ-ի Անվտանգութեան խորհուրդին, Գլխաւոր ժողովին եւ ՄԱԿ-ի միւս մարմիններուն։ Դատական գործին կողմ կրնայ հանդիսանալ միայն պետութիւնը. ֆիզիքական եւ իրաւաբանական անձինք ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարան դիմելու իրաւունք չունին։ Իր գործունէութեան ընթացքին դատարանը ոչ միայն էական ներդրում կ'ունենայ շարք մը իրաւական սկզբունքներու զարգացման գործին մէջ, այլեւ կը նպաստէ տարբեր պետութիւններու միջեւ եղած սուր վիճաբանութիւններու կարգաւորման։

Տնտեսական եւ ընկերային խորհուրդը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

ՄԱԿ-ի կարեւորագոյն կառոյցներէն է տնտեսական եւ ընկերային խորհուրդը, որ կը համակարգէ համագործակցութիւնը տնտեսական եւ ընկերային ոլորտներուն մէջ։

ՄԱԿ-ի մէջ ստեղծուած են նաեւ տնտեսական կայունացման շարք մը կառոյցներ եւ հաստատութիւններ՝ Միջազգային արժութային հիմնադրամը եւ Վերակառուցման ու զարգացման միջազգային դրամատունը։

Միաժամանակ ՄԱԿ-ի կառոյցին մէջ էական դեր ունին մասնագիտացուած հաստատութիւնները։ Ասոնք կը ներառեն ինչպէս ՄԱԿ-ի կողմէ ստեղծուած ինքնուրոյն միջազգային կազմակերպութիւններն ու կառոյցները (ԵՈՒՆԵՍՔՕ, Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութիւն, Համաշխարհային առեւտուրի կազմակերպութիւն եւ այլն), այնպէս ալ առանձին ծրագիրներն ու հիմնադրամները։

ՄԱԿ-ի մասնագիտացած գործակալութիւններն ու կազմակերպութիւնները
No. Յապաւումը Գործակալութիւնը Գլխամասային գրասենեակը Ղեկավարը Հիմնադրման տարեթիւը
1 ՖԱՕ Սննդի եւ գիւղատնտեսութեան կազմակերպութիւն Հռոմ, Իտալիա Ժոզե Գրացիանօ դա Սիլվա 1945
2 ԻԱԵԱ Ադոմային էներգիայի միջազգային գործակալութիւն Վիեննա, Աւստրիա Եուկիա Ամանօ 1957
3 ԻԿԱՕ Քաղաքացիական ավիացիայի միջազգային կազմակերպութիւն Մոնրէալ, Քեպէք, Գանատա Ֆանգ Լիւ 1947
4 ԻՖԱԴ գիւղատնտեսական զարգացման միջազգային հիմնադրամ Հռոմ, Իտալիա Կանայօ Ֆ. Նվանզէ 1977
5 ԻԼՕ Աշխատանքի միջազգային կազմակերպութիւն Ժնեւ, Զուիցերիա Կայ Ռայտըր 1946 (1919)
6 ԻՄՕ Միջազգային ծովային կազմակերպութիւն Լոնդոն, Միացեալ Թագաւորութիւն Գիտագ Լիմ 1948
7 ԱՄՀ Արժոյթի միջազգային հիմնադրամ Ուաշինկթըն ԿՇ, Միացեալ Նահանգներ Քրիսթին Լակարտ 1945 (1944)
8 ԻՏՈՒ Հեռահաղորդակցութեան միջազգային միութիւն Ժնեւ, Զուիցերիա Հոուլին Չժաօ 1947 (1865)
9 ՅՈՒՆԵՍԿՕ Միացեալ ազգերու կրթական, գիտական եւ մշակութային կազմակերպութիւն Փարիզ, Ֆրանսա Օտրի Ազուլէ 1946
10 ՅՈՒՆԻԴՕ ՄԱԿ-ի Արդիւնաբերական զարգացման կազմակերպութիւն (UNIDO) Վիեննա, Աւստրիա Լի Եոնգ 1967
11 ՅՈՒՆԻՈՒՏՕ Զբօսաշրջութեան համաշխարհային կազմակերպութիւն Մադրիդ, Իսպանիա Թալեպ Ռիֆայի 1974
12 ՅՈՒՊՈՒ Համաշխարհային փոստային միութիւն Բեռն, Զուիցերիա Պիշար Ապտիրահման Հուսսեյն 1947 (1874)
13 ՈՒԲԻՋԻ Համաշխարհային դրամատան խումբ Ուաշինկթըն ԿՇ, Միացեալ Նահանգներ Ճիմ Յ. Կիմ 1945 (1944)
14 ՈՒԷՖՓԻ Համաշխարհային սնունդի ծրագիր Հռոմ, Իտալիա Էրթարին Քազըն 1963
15 ՈՒՀՕ Առողջապահութեան համաշխարհային կազմակերպութիւն Ժնեւ, Զուիցերիա Թետրոս Ատհանոմ 1948
16 ՈՒԻՊՕ Մտաւոր սեփականութեան համաշխարհային օր Ժնեւ, Զուիցերիա Ֆրենսիս Հարի 1974
17 ՈՒՄՕ Համաշխարհային օդերեւութաբանական կազմակերպութիւն Ժնեւ, Զուիցերիա Բեդդերի Դաալաս (Գլխաւոր քարտուղար)

Միշէլ Ժիրօ (Նախագահ)

1950 (1873)

Անդամակցութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

2011 թուականի Յուլիս 14-ին Հարավւային Սուտանի անդամակցութեամբ ՄԱԿ-ի անդամ երկիրներու թիւը դարձաւ 193՝ ներառեալ բոլոր անվիճելի, անկախ երկիրները՝ բացի Վատիկանէն։ ՄԱԿ-ի կանոնադրութիւնը անդամակցութեան կանոնները կը սահմանէ հետեւեալ ձեւով.

  1. Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան անդամակցութիւնը բաց է բոլոր խաղաղասէր երկիրներուն առջեւ, որոնք կ'ընդունին այս կանոնադրութեամբ սահմանուած պարտաւորութիւնները եւ Կազմակերպութեան որոշումով ի վիճակի են ու ցանկութիւն ունին այդ պարտաւորութիւնները կատարելու,
  2. Նման երկրի անդամակցութիւնը ՄԱԿ-ին կ'իրագործուի Գլխաւոր ասամպլեայի որոշմամբ՝ Անվտանգութեան խորհուրդի առաջարկով։ Գլուխ 2, յօդուած 4

Բացի այդ՝ կան ՄԱԿ-ի Գլխաւոր ասամպլեայի երկու ոչ անդամ դիտորդ երկիրները՝ Սուրբ Աթոռը (որ կը ղեկավարէ Վատիկան քաղաքը) եւ Պաղեստին պետութիւնը։ Կուկի կղզիները եւ Նիւէյը, որոնք երկուքն ալ Նոր Զելանտայի հետ ազատ ասոցացիայի մէջ են, ՄԱԿ-ի մասնագիտացուած տարբեր գործակալութիւններու լիակատար անդամներ են եւ ունին Քարտուղարութեան կողմէ ճանչցուած «լիարժեք պայմանագրային իրաւունքներ»։

77-ի խումբ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

77-ի խումբը ՄԱԿ-ի մէջ զարգացող երկիրներու ազատ գոալիցիա է, որու նպատակն է խթանել իր անդամներու հաւաքական տնտեսական շահերը եւ ՄԱԿ-ի մէջ ստեղծել զօրացուած համատեղ բանակցային կարողութիւն։ 77 երկիրներ ստեղծեցին այս միութիւնը, սակայն մինչեւ 2013 թուականի Նոյեմբեր ամիսը անդամներու թիվը հասավ 133-ի։ Խումբը հիմնուած է 1964 թուականի Յունիս 15-ի՝ «77 երկիրներու համատեղ հռչակագրով»՝ արձակուած ՄԱԿ-ի Առեւտուրի ու զարգացման համաժողովի ժամանակ։ Խումբի առաջին մեծ հանդիպումը տեղի ունեցաւ 1967 թուականին Ալճերիոյ մէջ, ուր ընդունուեցաւ Ալճերիոյ կանոնադրութիւնը եւ հիմք դրուեցաւ մշտական օրինական կառոյցներու։

Նպատակներ[3]

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Խաղաղութեան պահպանութիւն եւ անվտանգութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Պոլիվիական «Կապոյտ սաղաւարտը» Չիլիի մէջ զօրավարժութիւններու ժամանակ, 2002 թուական, Հոկտեմբեր 21:

Անվտանգութեան խորհուրդի հաստատումիցէն յետոյ ՄԱԿ-ը խաղաղապահ ուժեր կ'ուղարկէ այն շրջանները, ուր զինուած հակամարտութիւն սկսած է խաղաղութեան համաձայնութեան գալու եւ ռազմական գործողութիւնները դադրեցնելու նպատակով։ Խաղաղապահ ուժերը կամաւոր կերպով կը հաւաքուին անդամ երկիրներէն, քանի որ ՄԱԿ-ը չունի իր սեփական զօրքը։ Այս զինուորները երբեմն կը կոչուին «Կապոյտ սաղաւարտներ» իրենց տարբերուող հանդերձանքի համար։ Խաղաղապահ ուժերը որպէս ամբողջութիւն 1988 թուականին Խաղաղութեան Նոպէլեան մրցանակի արժանացած են[4]։

2013 թուականի Սեպտեմբերին ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերը 15 առաքելութիւն կը կատարէին։ Ամէնամեծը Գոնկոյի դէմոկրատական Հանրապետութեան մէջ ՄԱԿ-ի Կայունութեան առաքելութիւնն էր (MONUSCO), որուն կը մասնակցէր 20,688 համազգեստաւոր անձնակազմ։ Ամէնափոքրը ՄԱԿ-ի Ռազմական դիտորդներու խումբն էր Հնդկաստանի ու Փաքիստանի (UNMOGIP) մէջ՝ բաղկացած 42 համազգեստաւոր անձնակազմէ՝ պատասխանատու Ճամմու եւ Քաշմիրի զինադադարը մոնիթորինկ ընելու համար։ ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերը եւ ՄԱԿ-ի Զինադադարի վերահսկողութեան կազմակերպութիւնը (UNTSO) 1948 թուականէն տեղակայուած են Միջին Արեւելքի մէջ. ատիկա ամէնաերկար գործուն խաղաղապահ առաքելութիւնն է[5]։

RAND ընկերութեան 2005 թուականի ուսումնասիրութեան մը համաձայն՝ ՄԱԿ-ը յաջողութեան հասած է խաղաղապահ երեք առաքելութիւններու մէջ։ Անիկա պետականաշինութեանն ուղղուած ՄԱԿ-ի գործադրած ջանքերը համեմատած է Միացեալ Նահանգներուն հետ եւ գտած, որ ՄԱԿ-ի 8 դէպքերէն 7-ը խաղաղ են՝ ի տարբերութիւն ԱՄՆ-ի, որու 8 դէպքէն ընդամէնը 4-ը խաղաղ եղած են[6]։ Անոնցմէ բացի՝ 2005 թուականի Մարդու անվտանգութեան զեկոյցը արձանագրած է Պաղ պատերազմի աւարտէն ի վեր պատերազմներու, ցեղասպանութիւններու եւ մարդու իրաւունքներու խախտման թիւի նուազում եւ առարկայական ապացոյց կը ներկայացնէ, որ յատկապէս ՄԱԿ-ի կողմէ գլխաւորուած միջազգային գործունէութիւնն եղած է այդ շրջանին զինուած հակամարտութիւններու թիւի նուազման պատճառը[7]։ Կան դէպքեր, երբ ՄԱԿ-ը ոչ միայն խաղաղութիւն պահպանած է, այլ նաեւ միջամտած է, ինչպէս Քորէական պատերազմի (1950–1953 թուականներ) եւ Ծոցի ճգնաժամէն յետոյ (1990–1991 թուականներ) Իրաքի գործողութիւններուն միջամտելու թոյլտուութեան ժամանակ։

ՄԱԿ-ի Չեզոք գօտին Կիպրոսի մէջ հիմնուեցաւ 1974 թուականին՝ հետեւելով Թուրքիայի ներխուժման՝ Կիպրոս։

ՄԱԿ-ը նաեւ քննադատութեան արժանացած է ձախողուած դէպքերի համար։ Շատ պարագաներուն անդամ երկիրները ընդդիմացած են Անվտանգութեան խորհուրդի որոշումները ընդունելուն ու կատարելուն։ Ռազմական գործողութեան եւ միջամտութեան հարցի շուրջ Անվտանգութեան խորհուրդի մէջ անհամաձայնութիւնները համարուած են 1971 թուականի Պանկլատէշի, 1970-ականներու Գամպոճայի եւ 1994 թուականի Ռուանտայի ցեղասպանութիւնը կանխել չկարողանալու պատճառ։ Նոյն կերպ՝ ՄԱԿ-ի անգործութիւնը քննադատուած է 1995 թուականի Սրեպրենիցայի ջարդերը չկանխելու համար կամ 1992-1993 թուականներու Սոմալի քաղաքացիական պատերազմի ժամանակ խաղաղապահ առաքելութիւնը աւարտին չհասցնելու համար։ ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերը մեղադրուած են նաեւ Գոնկոյի դէմոկրատական Հանրապետութեան[8], Հայիթիի[9], Լիպերիայի[10], Սուտանիմէջ, որ ներկայիս Հարաւային Սուտանն է[11], Պուրունտիի եւ Գոդ տ'Իվուարի առաքելութիւններու ժամանակ կատարած մանկական բռնաբարութեան, մարմնավաճառներու հետ կապի եւ սեռական բռնութեան մէջ[12]։ Գիտնականները կը գտնեն, որ ՄԱԿ-ի՝ Նեպալէն եկած խաղաղապահ ուժերը 2010-2013 թուականներու Հայիթիի քոլերայի տարածման պատճառն են, որու հետեւանքով Հայիթիի 2010 թուականի երկրաշարժէն յետոյ շուրջ 8,000 մարդ մահացաւ[13]։

Բացի խաղաղապահպան գործողութիւններէն՝ ՄԱԿ-ը գործուն է նաեւ զինաթափումը խրախուսելու մէջ։ ՄԱԿ-ի 1945 թուականի կանոնադրութեան մէջ ներառուած է նաեւ սպառազինութեան կարգաւորման մասին օրէնքը, որ կը սահմանափակէ զէնքի ստեղծման համար օգտագործուող մարդկային եւ տնտեսական աղբիւրները[14]։ Միջուկային զէնքերու ի յայտ գալը կանոնադրութեան ընդունումէն քանի մը շաբաթ անց յանգեցուց Գլխաւոր ասամպբլեայի առաջին հաւաքի՝ «ազգային սպառազինութեան մէջ միջուկային զէնքերու եւ մասսայական ոչնչացման բոլոր տեսակի զէնքերու վերացման» մասին յատուկ առաջարկ ընդունելու նպատակով[15]։ ՄԱԿ-ը ներառուած եղած է սպառազինութիւնը սահմանափակող պայմանագրերուն մէջ, ինչպէս, օրինակ, Արտաքին տիեզերքի պայմանագիր (1967 թուական), Միջուկային զէնքի չտարածման պայմանագիր (1968 թուական), Ծովային զէնքի վերահսկման պայմանագիր (1971 թուական), Կենսաբանական զէնքի պայմանագրութիւն (1972 թուական), Քիմիական զէնքի պայմանագրութիւն (1992 թուական) եւ Օթաուայի պայմանագիր (1997 թուական), որ կ'արգիլէ մարդկային ներուժի շահագործումը հանքերու մէջ։ ՄԱԿ-ի երեք մարմիններ կը վերահսկեն զէնքի տարածման հարցերը. Աթոմային էներկիայի միջազգային գործակալութիւնը, Քիմիական զէնքի օգտագործումն արգիլող կազմակերպութիւնը եւ Միջուկային փորձարկումներու համապարփակ արգիլման պայմանագրի կազմակերպութեան պատրաստման յանձնաժողովը։

Մարդու իրաւունքներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

ՄԱԿ-ի գլխաւոր նպատակներէն մէկը «մարդու իրաւունքներու եւ հիմնարար ազատութիւններու խթանումն ու տարածումն է՝ առանց ռասայական, սեռական, լեզուական կամ կրօնական որեւէ խտրականութեան». անդամ երկիրները կը խոստանան ձեռնարկել «համատեղ եւ առանձին գործողութիւններ»՝ այդ իրաւունքները պաշտպանելու համար[16][17]։

Էլեոնոր Ռուզվելթը՝ Մարդու իրաւունքներու համընդհանուր հռչակագրի սպաներէն տարբերակով, 1949 թուական։

1948 թուականին Գլխաւոր ասամպլեան ընդունեց Մարդու իրաւունքներու համընդհանուր հռչակագիրը՝ ամերիկացի դիւանագէտ եւ հասարակական գործիչ Էլեոնոր Ռուզվելթի եւ ֆրանսացի իրաւաբան Ռենէ Կասենի կազմած թեքսթով։ Փաստաթուղթը կը սահմանէ հիմնական քաղաքացիական, քաղաքական եւ տնտեսական իրաւունքները՝ ընդհանուր բոլոր մարդոց համար, թէեւ այս նպատակին հասնելու արդիւնաւէտութիւնը կազմելու օրուընէն վիճարկելի է։ Հռչակագիրը կը ծառայէ որպէս «բոլոր ժողովուրդներու ու ազգերու համար նուաճման ընդհանուր չափանիշ», քան թէ իրաւական պարտադիր փաստաթուղթ, սակայն այն դարձած է երկու պարտադիր պայմանագրերու հիմք՝ 1966 թուականի Քաղաքացիական եւ քաղաքական իրաւունքներու միջազգային դաշնագրի եւ Տնտեսական, սոցիալական ու մշակութային իրաւունքներու դաշնագրի համար։ Իրականութեան մէջ ՄԱԿ-ն ի զօրու չէ առանց Անվտանգութեան խորհուրդի որոշման նշանակալից գործողութիւններ կատարել մարդու իրաւունքներու խախտման պարագային, թէեւ այն կը հետազօտէ եւ կը զեկուցէ իրաւախախտման դէպքերը։

1979 թուականին Գլխաւոր ասամպլեան ընդունեց Կանանց հանդէպ խտրականութեան բոլոր ձեւերու վերացման պայմանագրութիւնը, որուն յաջորդեց 1989 թուականի Երեխայի իրաւունքներու պայմանագրութիւնը։ Պաղ պատերազմի աւարտով մարդու իրաւունքներու խթանումը նոր ազդակներ ստացաւ։ 1993 թուականին միեւնոյն տարուայ Մարդու իրաւունքներու համաշխարհային համաժողովի առաջարկով հիմնուեցաւ ՄԱԿ-ի Մարդու իրաւունքներու յանձնախումբը՝ մարդու իրաւունքներու հարցերը կարգաւորելու համար։ Ժագ Ֆոմերանտը՝ ՄԱԿ-ի գիտնական, կազմակերպութեան մանդատը կը նկարագրէ որպէս «լայն ու անորոշ»՝ իր առաքելութիւնը կատարելու համար «անբաւարար» ռեսուրսներով։ 2006 թուականին յանձնախումբին փոխարինեց Մարդու իրաւունքներու խորհուրդը՝ բաղկացած 47 երկիրէ[18]։ Միեւնոյն 2006 թուականին Գլխաւոր ասամպլեան ընդունեց Տեղաբնիկներու մասին հռչակագիրը[19], իսկ 2011 թուականին այն ընդունեց ԼԿՊԴ մարդոց իրաւունքները ճանչցող առաջին բանաձեւը[20]։

ՄԱԿ-ի՝ կանանց իրաւունքներու համար պատասխանատու միւս մարմիններու կարգին են Կանանց կարգավիճակի մասին ՄԱԿ-ի յանձնաժողովը, 1946 թուականին հիմնուած Սոցիալ-տնտեսական խորհուրդը, ՄԱԿ-ի Կանանց զարգացման հիմնադրամը՝ ստեղծուած 1976 թուականին, ՄԱԿ-ի Կանանց զարգացման միջազգային հետազօտութեան ու վերապատրաստման ինստիտուտը՝ հիմնուած 1979 թուականին։ ՄԱԿ-ի Տեղաբնիկներու հարցերով մշտական ֆորումը՝ տեղաբնիկներու հետ կապուած հարցերը վերահսկելու իրաւունք ունեցող երեք մարմիններէն մէկը, իր առաջին հաւաքը կազմակերպեց 2002 թուականին[21]։

Տնտեսական զարգացում եւ մարդասիրական օգնութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հազարամեակի զարգացման նպատակներ[22]
  1. Վերացնել ծայրահեղ աղքատութիւնը եւ սովը
  2. Հասնիլ համընդհանուր տարրական կրթութեան
  3. Նպաստել սեռային հաւասարութեան եւ կանանց հզօրացման
  4. Նուազեցնել մանկական մահացութիւններու թիւը
  5. Բարելաւել մայրական առողջութիւնը
  6. Պայքարիլ ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի, մալարիայի եւ այլ հիւանդութիւններու դէմ
  7. Ապահովել բնապահպանական կայունութիւն
  8. Զարգացնել կլոպալ գործընկերութիւն զարգացման համար

ՄԱԿ-ի միւս կարեւոր նպատակներէն է «տնտեսական, սոցիալական, մշակութային կամ մարդասիրական բնոյթի միջազգային խնդիրներու լուծման համար միջազգային համագործակցութեան հասնիլը»[23]։ Բազմաթիւ մարմիններ ստեղծուած են այս նպատակին հասնելու համար՝ յատկապէս Գլխաւոր ասամպլեայի եւ Սոցիալ-տնտեսական խորհուրդի վերահսկողութեան ներքեւ։ 2000 թուականին ՄԱԿ-ի 192 անդամներ համաձայնութեան եկան մինչեւ 2015 թուականը Հազարամեակի զարգացման 8 նպատակի հասնելու շուրջ[24]։ 2015 թուականին սկիզբ դրուեցաւ Կայուն զարգացման ծրագրին՝ Հազարամեակի զարգացման նպատակներուն հասնելու համար։ Կայուն զարգացման նպատակներն ունին կից ֆինանսաւորող ծրագիր, որ կը կոչուի Ատիս Ապապայի գործողութեան օրակարգ։

ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը (ԵՈՒԷՆՏԻՓԻ)՝ 1945 թուականին հիմնուած դրամաշնորհային տեխնիկական օժանդակութեան կազմակերպութիւնը, միջազգային զարգացման ոլորտի առաջատար մարմիններուցէն է։ Անիկա կը հրատարակէ նաեւ ՄԱԿ-ի Մարդկային զարգացման ցուցանիշը, որն ըստ աղքատութեան, գրագիտութեան, կրթութեան, կեանքի տեւողութեան եւ այլ ցուցանիշներու կը դասակարգէ երկիրները։ Սնունդի եւ գիւղատնտեսութեան կազմակերպութիւնը (ՖԱՕ)՝ նոյնպէս հիմնուած 1945 թուականին, կը խթանէ գիւղատնտեսական զարգացում եւ սնունդի անվտանգութիւն։ ԵՈՒՆԻՍԵՖ-ը (ՄԱԿ-ի Երեխաներու հիմնադրամը) ստեղծուեցաւ 1946 թուականին՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմէն յետոյ եւրոպացի երեխաներուն օգնելու համար եւ ընդլայնեց իր առաքելութիւնը ամբողջ աշխարհով մէկ՝ Երեխաներու իրաւունքներու պայմանագրութեան հետեւելու նպատակով[25][26]։

Ծաղկի վերացման համաշխարհային ծրագրի երեք նախկին ղեկավարները կը կարդան լուրը, որ ծաղիկի հիւանդութիւնը վերացալ է ամբողջ աշխարհէն, 1980 թուական:

Համաշխարհային դրամատան խումբը եւ Արժոյթի միջազգային հիմնադրամը (ԱՄՀ) անկախ, մասնագիտացուած գործակալութիւններ ու դիտորդներ են ՄԱԿ-ի շրջանակներուն մէջ՝ ըստ 1947 թուականի համաձայնագրի մը։ Անոնք սկզբնապէս հիմնուած են ՄԱԿ-էն անկախ՝ 1944 թուականի Պրեդդոն Ուուտի համաձայնագրով[27]։ Համաշխարհային դրամատունը կը տրամադրէ միջազգային զարգացման վարկեր, մինչդեռ ԱՄՀ-ն կը խթանէ միջազգային տնտեսական համագործակցութիւն եւ շտապ վարկեր կը տրամադրէ պարտքեր ունեցող երկիրներուն։

Յորդանանի մէջ ՄԱՓԳՀ- պատասխանատու է Սուրիոյ ու Զաթարիի փախստականներու ճամբարի գծով:

Առողջապահութեան Համաշխարհային Կազմակերպութիւնը (ԱՀԿ), որ շեշտը կը դնէ համաշխարհային առողջապահական խնդիրներու եւ հիւանդութիւններու վերացման վրայ, ՄԱԿ-ի մէկ այլ մեծ գործակալութիւնն է։ 1980 թուականին ան յայտարարեց, որ ծաղիկի հիւանդութեան վերացումը աւարտին հասցուած է։ Յաջորդող տասնամեակներուն ԱՀԿ-ն լայնօրէն վերացուց պոլիոմիելիդ, օնխոցեռկոզ եւ բոր հիւանդութիւնները։ ՄԱԿ-ի համատեղ ծրագիրը ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի դէմ (UNAIDS) սկսաւ 1996 թուականին. ան կը համակարգէ կազմակերպութեան արձագանգը ՁԻԱՀ համաճարակի հանդէպ։ ՄԱԿ-ի Բնակչութեան հիմնադրամը, որ նոյնպէս իր ռեսուրսներուն մէկ մասը կը նուիրէ ՄԻԱՎ-ի դէմ պայքարին, վերականգնողական առողջութիւնը եւ ընտանիքի ծրագրաւորումը հովանաւորող ամէնամեծ հիմնադրամներէն է աշխարհի մէջ։

Կարմիր խաչի եւ կարմիր մահիկի միջազգային շարժման հետ ՄԱԿ-ը յաճախ առաջնորդող դեր կը ստանձնէ արտակարգ իրավիճակներու մէջ օգնութեան համակարգման գծով։ Պարենի համաշխարհային ծրագիրը (ՊՀԾ)՝ ստեղծուած 1961 թուականին, կ'ապահովէ պարենային օգնութիւն սովի, բնական աղէտներու ու զինուած հակամարտութիւններու ժամանակ։ Ըստ կազմակերպութեան զեկոյցի՝ ամէն տարի աշխարհի 80 երկիրներու 90 մլն մարդու սնունդ կը տրամադրուի[28]։ ՄԱԿ-ի Փախստականներու հարցերով գերագոյն յանձնակատարի գրասենեակը (ՄԱՓԳՀ)՝ հիմնուած 1950 թուականին, կ'աշխատի փախստականներու, կացարան փնտռողներու եւ քաղաքացիութիւն չունեցող անձանց իրաւունքները պաշտպանելու ուղղութեամբ[29]։ ՄԱՓԳՀ-ն եւ ՊՀԾ-ն կը հովանաւորուի կառավարութիւններու, ընկերութիւններու եւ անհատներու կամաւոր ներդրումներով, թէեւ ՄԱՓԳՀ-ի վարչական ծախսերը կը վճարուին ՄԱԿ-ի հիմնական պիւտճէէն։

Այլ նպատակներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

ՄԱԿ-ի հիմնադրութենէն ի վեր աւելի քան 80 գաղութներ անկախութիւն ստացան։ Գլխաւոր ասամպլեան 1960 թուականին ընդունեց Գաղութային պետութիւններու եւ ժողովուրդներու անկախութեան մասին հռչակագիրը՝ բոլոր գլխաւոր գաղութատէր պետութիւններու միաձայնութեամբ։ ՄԱԿ-ը կ'աշխատի ապագաղութացման ուղղութեամբ խումբերու միջոցով, որոնք ընդգրկուած են 1962 թուականին հիմնադրուած ՄԱԿ-ի Ապագաղութացման յանձնաժողովին[30] մէջ։ Յանձնաժողովը կ'առանձնացնէ թիւով տասնեօթ «ոչ ինքնավար տարածքներ», որոնցմէ ամէնամեծը տարածքի եւ բնակչութեան առումով Արեւմտեան Սահարան է[31]։

1972 թուականին Բնապահպանական ծրագրի հիմնումով ՄԱԿ-ը բնապահպանական հարցերը դարձուց իր օրակարգի կարեւոր բաղադրիչ։ Այս ոլորտին մէջ առաջին երկու տարիներու անյաջող փորձի հետեւանքով, 1992 թուականին Պրազիլի Ռիօ տը Ժանէյրոյի մէջ հրաւիրուեցաւ Երկրի գագաթաժողով, որ նոր ուղիներ կը փնտռէր ներդրուող ջանքերն արդիւնաւէտ դարձնելու համար։ 1988 թուականին Բնապահպանական ծրագիրը եւ Համաշխարհային օդերեւութաբանական կազմակերպութիւնը (ՈՒՄՕ) հիմնեցին Կլիմայի փոփոխութեան միջկառավարական խումբ, որ կը գնահատէ եւ կը զեկուցէ կլոպալ տաքացման հետազօտութիւններու վերաբերեալ[32]։ ՄԱԿ-ի կողմէ հովանաւորուող Գիոդոյի արձանագրութիւնը՝ ստորագրուած 1997 թուականին, սահմանեցին արտանետումներու նուազեցման պարտադիր կատարման նպատակներ։

ՄԱԿ-ը կը համակարգէ նաեւ միջազգային դիտորդութիւններ՝ ժամանակահատուած, երբ կը դիտարկուին միջազգային հետաքրքրութիւն կամ մտահոգութիւն արտայայտող հարցեր։ Օրինակ՝ Դուպերգուլյոզի համաշխարհային օր, Մոլորակի օր, Անապատներու եւ անտառահատման միջազգային տարի[33]։

ՄԱԿ-ը Հայաստանի մէջ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հայաստանի՝ 23 Յունուար 1992-ին պաշտօնական խնդրանքին ի պատասխան՝ Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան Անվտանգութեան խորհուրդը (ԱԽ) իր 3035-րդ նիստի ընթացքին կը քննարկէ Հայաստանի Հանրապետութեան դիմումը ՄԱԿ-ին անդամակցելու վերաբերեալ եւ խորհուրդ կու տայ «Գլխաւոր Ժողով»ին (ԳԺ) ընդունիլ Հայաստանի Հանրապետութիւնը իբրեւ ՄԱԿ-ի անդամ (ԱԽ 735-րդ բանաձեւ, 29 Յունուար 1992):

Ըստ ՀՀ 23 Յունուար 1992-ի Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան անդամակցելու դիմումին, ՄԱԿ-ի անվտանգութեան խորհուրդը իր 29 Յունուար 1992-ի 3035-րդ նիստին կ'ընդունի 735 (1992) բանաձեւը[34] եւ ՄԱԿ-ի Գլխաւոր ժողովին կը յանձնարարէ անդամագրել Հայաստանի Հանրապետութիւնը։ ՄԱԿ-ի Գլխաւոր Ժողովը իր 46-րդ նստաշրջանին, 2 Մարտ 1992-ի 46/227 որոշումով կը հաստատէ ՀՀ-ի անդամակցութիւնը։

17 Սեպտեմբեր 1992-ին Նիւ Եորքի մէջ պայմանագիր մը կը ստորագրուի Միացեալ ազգերու կազմակերպութեան եւ Հայաստանի Հանրապետութեան միջեւ։ Անոնք կը վաւերացնեն Ալեքսանտր Արզումանեանը՝ ՄԱԿ-ի մէջ Հայաստանի Հանրապետութեան առաջին մշտական ներկայացուցիչ ըլլալը եւ Ուիլիըմ Տրէյպըրին՝ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրին (ՄԱԶԾ) կառավարիչ ըլլալը։ Պայմանագիրը կը վերաբերէր Հայաստանի մէջ ՄԱԿ-ի միջանկեալ գրասենեակի հիմնադրման, նպատակ ունենալով աջակցիլ եւ լրացնել տնտեսական զարգացման կարեւոր խնդիրներու լուծումը, օժանդակել ընկերային յառաջընթացին եւ կենսամակարդակի բարելաւման ուղղութեամբ պետութեան ջանքերուն։ Հայաստանի պետութիւնը պարտաւոր է ապահովել անհրաժեշտ պայմաններ՝ գրասենեակի գործառոյթներու լիակատար եւ արդիւնաւէտ իրականացման համար (հատուած ՄԱԿ-ի եւ ՀՀ կառավարութեան միջեւ ստորագրուած պայմանագիրէն):

Դեկտեմբեր 1992-ին ՄԱԿ-ը Հայաստանի մէջ կը հիմնէ իր գրասենեակը (Հրազդան հիւրանոցին մէջ): Ըստ վերոնշեալ պայմանագիրի դրոյթներուն՝ Հայաստանի կառավարութիւնը կը ստանձնէ ՄԱԿ-ին համապատասխան գրասենեակով ապահովելու պարտաւորութիւնը (պայմանագիրի 13-րդ յօդուած)։ Հոկտեմբեր 1995-ին ՄԱԿ-ի գրասենեակը կը տեղափոխուի Երեւանի կեդրոնին մէջ գտնուող նոր շէնք՝ Պետրոս Ադամեան (նախկին Քառլ Լիպքնեխտի) 14 հասցէով։ 1998-ին ՄԱԿ-ի Հայաստանեան գրասենեակը ՄԱԿ-ի Գլխաւոր քարտուղարին կողմէ կը հաստատուի իբրեւ ՄԱԿ-ի շէնք։

1994-2000 ՄԱԿ-ի Հայաստանեան գրասենեակին մէջ կը գործէր ՄԱԿ-ի Մարդասիրական հարցերու վարչութիւնը, որ յետագային կը վերանուանուի Մարդասիրական հարցերու համակարգման գրասենեակ (ՄՀՀԳ/OCHA)։ Գրասենեակը կը փակուի Հայաստանի ճգնաժամային իրավիճակէն դուրս գալէն ետք։

2001-2006 ՄԱԿ-ի Հայաստանեան գրասենեակին մէջ կը գործէր Կանանց զարգացման հիմնադրամի (ՄԱԿԶՀ/UNIFEM) «Կանայք յանուն հակամարտութիւններու կանխարգիլման եւ խաղաղութեան ամրապնդման Հարաւային Կովկասի մէջ» ծրագիրը։

Այսօր ՄԱԿ-ի շէնքը համատեղ կ'օգտագործեն՝

  • ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագիրը (ՄԱԶԾ/UNDP),
  • ՄԱԿ-ի Հանրային տեղեկատուութեան վարչութիւնը (ՄԱԿ ՀՏՎ/UN DPI),
  • ՄԱԿ-ի փախստականներու հարցերով գերագոյն յանձնակատարի գրասենեակը (ՄԱՓԳՀԳ/UNHCR),
  • Պարենի համաշխարհային ծրագիրը (ՊՀԾ/WFP),
  • Մանկական հիմնադրամը (ՄԱՄՀ/UNICEF),
  • Բնակչութեան հիմնադրամը (ՄԱԲՀ/UNFPA),
  • ՄԱԿ-ի Արդիւնաբերական զարգացման կազմակերպութիւնը (ՄԱԱԶԳ/UNIDO)։

Վերոյիշեալ գործակալութիւններն ու ծրագիրները կը կիսեն միասնական ծառայութիւններու համակարգի գաղափարն ու համախմբուած են վերջինիս շուրջ՝ խնայուած միջոցները ուղղելով ծրագիրներու իրականացման։ Այս քաղաքականութիւնը լիովին կը համապատասխանէ Գլխաւոր քարտուղարի բարեփոխումներու նախաձեռնութեան, որուն նպատակն է հզօրացնել ՄԱԿ-ի համակարգը, իրականացնելով վարչական ծախսերու խնայողութիւն, յօգուտ իրականացուող ծրագիրներու։

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ ՄԱԿ
  2. ↑ ՄԱԿ-ի գլխաւոր գրասենեակը
  3. ↑ (հայերեն) Միավորված ազգերի կազմակերպություն, 2025-07-29, https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&oldid=10412269, վերցված է 2025-09-19 
  4. ↑ Nobel Prize։ «The Nobel Peace Prize 1988»։ արտագրուած է՝ 2011 թ․ ապրիլի 3 
  5. ↑ «United Nations Peacekeeping Operations»։ United Nations։ 2016 թ․ փետրվարի 29։ արտագրուած է՝ 2016 թ․ մարտի 24 
  6. ↑ «The UN's Role in Nation Building: From the Congo to Iraq» (PDF)։ RAND Corporation։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ դեկտեմբերի 30 
  7. ↑ «The Human Security Report 2005»։ Human Security Centre։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2009 թ․ հուլիսի 28-ին։ արտագրուած է՝ 2007 թ․ փետրվարի 8 
  8. ↑ Lynch Colum (2004 թ․ դեկտեմբերի 16)։ «U.N. Sexual Abuse Alleged in Congo»։ The Washington Post։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 21 
  9. ↑ «UN troops face child abuse claims»։ BBC News։ 2006 թ․ նոյեմբերի 30։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 21 
  10. ↑ «Aid workers in Liberia accused of sex abuse»։ The New York Times։ 2006 թ․ մայիսի 8։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 22 
  11. ↑ Holt Kate (2007 թ․ հունվարի 4)։ «UN staff accused of raping children in Sudan»։ The Daily Telegraph։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 21 
  12. ↑ «Peacekeepers 'abusing children'»։ BBC News։ 2007 թ․ մայիսի 28։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 21 
  13. ↑ Watson Ivan, Vaccarello Joe (2013 թ․ հոկտեմբերի 10)։ «U.N. sued for 'bringing cholera to Haiti,' causing outbreak that killed thousands»։ CNN։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 18 
  14. ↑ «United Nations Charter: Chapter V»։ United Nations։ 2015 թ․ հունիսի 17։ արտագրուած է՝ 2017 թ․ նոյեմբերի 2 
  15. ↑ «Resolutions Adopted by the General Assembly During its First Session»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2008 թ․ մարտի 24 
  16. ↑ «United Nations Charter: Chapter IX»։ United Nations։ 2015 թ․ հունիսի 17։ արտագրուած է՝ 2017 թ․ նոյեմբերի 2 
  17. ↑ «United Nations Charter: Chapter I»։ United Nations։ 2015 թ․ հունիսի 17։ արտագրուած է՝ 2017 թ․ նոյեմբերի 2 
  18. ↑ «UN creates new human rights body»։ BBC News։ 2006 թ․ մարտի 15։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 18 
  19. ↑ «Frequently Asked Questions: Declaration on the Rights of Indigenous Peoples»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 18 
  20. ↑ Jordans Frank (2011 թ․ հունիսի 17)։ «U.N. Gay Rights Protection Resolution Passes, Hailed As 'Historic Moment'»։ The Huffington Post։ Associated Press։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 18 
  21. ↑ «United Nations Permanent Forum on Indigenous Issues»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 18 
  22. ↑ «We Can End Poverty»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 18 
  23. ↑ «United Nations Charter: Chapter I»։ United Nations։ 2015 թ․ հունիսի 17։ արտագրուած է՝ 2017 թ․ նոյեմբերի 2 
  24. ↑ «The UN Millennium Development Goals»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2007 թ․ մայիսի 4 
  25. ↑ «About UNICEF: Who we are: Our History»։ UNICEF։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 21 
  26. ↑ «About UNICEF: Who We Are»։ UNICEF։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 21 
  27. ↑ «About Us–United Nations»։ The World Bank։ 2003 թ․ հունիսի 30։ արտագրուած է՝ 2007 թ․ օգոստոսի 2 
  28. ↑ «Our Work»։ World Food Programme։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 22 
  29. ↑ «About Us»։ Office of the United Nations High Commissioner for Refugees։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 22 
  30. ↑ «The United Nations and Decolonization»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 6 
  31. ↑ «Non-Self-Governing Territories»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2014 թ․ փետրվարի 7 
  32. ↑ «Organizations»։ Intergovernmental Panel on Climate Change։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 21 
  33. ↑ «United Nations Observances»։ United Nations։ արտագրուած է՝ 2013 թ․ նոյեմբերի 17 
  34. ↑ «ՄԱԿ-ը Հայաստանի մէջ»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2025-02-22-ին։ արտագրուած է՝ 2015-09-24 

Արտաքին յղումներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Միացեալ_Ազգերու_Կազմակերպութիւն&oldid=244519» էջէն