Հայաստանի Օգնութեան Կոմիտէ
Հայ Օգնութեան Կոմիտէ | |
---|---|
Տեսակ | Կազմակերպութիւն |
Երկիր | Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն |
Հիմնադրուած | 13 Սեպտեմբեր 1921 |
Լուծարուած | Դեկտեմբեր 1937 |
Գլխադասային գրասենեակ | Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն |
Հայաստանի Օգնութեան Կոմիտէ (ՀՕԿ), հասարակական կազմակերպութիւն։
Պատմութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հիմնադրուած է 13-18 Սեպտեմբեր 1921-ին, Երեւանի մէջ։ Նպատակն էր օգնել երկրի սոված բնակչութեան, օժանդակել շինարարութեան, սերտ կապեր հաստատել աշխարհով մէկ սփռուած հայ տարագիրներուն հետ, զանոնք համախմբել հայրենիքին շուրջ։ Կանոնադրութիւնը հաստատուած է ՀԽՍՀ ժողկոմխորհի 15 Սեպտեմբեր 1918-ին (28)-ի հրամանագրով։ Հիմնադիր ժողովին քննարկուած են ՀՕԿ-ի նպատակը, խնդիրները, կանոնադրութիւնը, կազմակերպչական եւ այլ հարցեր։ Ընտրուած է ՀՕԿ-ի բարձրագոյն գործադիր մարմին՝ նախագահութիւն (9 հոգի), նախագահ՝ Յովհաննէս Թումանեան, անդամներ՝ Ա. Երզնկեան, Ե. Թաղիանոսեան, Դ. Տէր-Սիմոնեան, Ա. Պապովեան, Հ. Մածիքեան, Գ. Վարդանեան, Կ. Տէր-Օհանեան, Լէօ։ Հիմնադրումէն յետոյ անմիջապէս ստեղծուած են ՀՕԿ-ի տեղական մասնաճիւղերը՝ Թիֆլիսի, Պաթումի, Մոսկուայի, Պաքուի, Քիեւի, Խարկովի, Օտեսայի, Ցարիցինիի, Հիւսիսային Կովկասի ու Միջին Ասիոյ, ԽՍՀՄ գրեթէ բոլոր հայաշատ քաղաքներուն մէջ, իսկ 1924-1925 թուականներուն՝ Յունաստանի, Պուլկարիայի, Ռումանիոյ, Ֆրանսայի, Անգլիոյ, Գերմանիոյ, Ամերիկայի, Պարսկաստանի, Եգիպտոսի, Ալճիրիոյ մէջ եւ այլուր։ ՀՕԿ-ի 200 մասնաճիւղերուն մէջ ընդգրկուած էր շուրջ 10 հազար անդամ։
ՀՕԿ-ի գործունէութիւնն ընթացած է երեք փուլով։
- 1-ին փուլին (1921-1923) աշխատանք տարուած է գլխաւորաբար կարիքաւոր բնակչութեան համար պարէն, հագուստ, դեղօրայք եւ առաջին անհրաժեշտութեան այլ ապրանքներ ձեռք բերելու եւ բաշխելու համար։ Այս շրջանին մեծ նշանակութիւն ունեցած է Յովհաննէս Թումանեանի գլխաւորած պատուիրակութեան այցը Կոստանդնուպոլիս (1921 թուականի Նոյեմբեր-Դեկտեմբեր), որ վստահութիւն ներշնչեց սփիւռքահայ լայն զանգուածներուն, կազմակերպուեցաւ նիւթական մեծ օգնութիւն՝ հանրապետութեան սոված բնակչութեան, գաղթականութեան։
- 2- րդ փուլին (1923-1931) ՀՕԿ-ի գործունէութիւնը ծաւալեցաւ սփիւռքի եւ հայրենիքի միջեւ կապերը ամրապնդելու, Խորհրդային Հայաստանի մէջ շինարարական ու մշակութային ձեռնարկումներ իրականացնելու ուղղութեամբ։
- 3- րդ փուլին (սկսած 1931 թուականէն) հնարաւորութիւններ ստեղծուեցան հայրենադարձութեան կազմակերպման, հայրենադարձներու համար հայրենիքի մէջ նոր աւաններու ու բնակավայրերու շինարարութեան ուղղութեամբ։ 1930-ական թուականներուն ստեղծուեցաւ համագաղութային ծաւալով գործող «ներգաղթի եւ բնակարանային ֆոնտ» (կեդրոնական մարմինի նախագահն էր Աւետիք Իսահակեանը), ուր հաւաքուած ամբողջ գումարը յատկացուեցաւ ներգաղթի կազմակերպման։ ՀՕԿ-ի եկամուտները կը գոյանային անդամավճարներէն, հրատարակումներէն, նուիրատուութիւններէն, կտակներէն եւ այլ աղբիւրներէ։ Հայրենիքի շուրջ սփիւռքահայութեան համախմբման գործին մէջ կարեւոր դեր կատարեցին ՀՕԿ-ի պարբերականները եւ այլ հրատարակութիւններ («Հրաւիրակ»՝ Երեւան, 1925-1926 թուականներուն, «Օգնիր Հայաստանին», «Հայրենաշէն»՝ Թիֆլիս, «Հայաստանի օգնութեան կոմիտէի լրաբեր», Մոսկուա եւ այլն)։ 1928 թուականին հրատարակուած է «ՀՕԿ-ի տեղեկատու» ամսագիրը։ ՀՕԿ-ի Ամերիկայի կեդրոնական վարչութիւնը հրատարակած է «Շինարար» հանդէսը, Եգիպտոսի մասնաճիւղը՝ «ՀՕԿ» ամսագիրը, Ֆրանսայինը՝ «ՀՕԿ» ամսագիրը, 1925-1930 թուականներուն՝ «Երեւան» թերթը։
1925 թուականին հիմնադրուած է ՀՕԿ-ի գեղարուեստական գրականութեան բաժինը (հրատարակած է գիրքեր, քարտէզներ, նկարներ, ալպոմներ եւ այլն)։
1937 թուականին ՀՕԿ-ը լուծարուեցաւ՝ որակուելով որպէս օտարերկրեայ գործակալներու ու լրտեսներու կազմակերպութիւն, իսկ անոր ղեկավարները որպէս «ժողովուրդի թշնամիներ» բռնադատուեցան։ ՀԽՍՀ ժողկոմխորհի 3 Դեկտեմբեր 1937-ի որոշումով ՀՕԿ-ի գործունէութիւնը դադրեցուեցաւ։
Գրականութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Վարդապետյան Ա. Վ, Հայաստանի օգնության կոմիտե (1921-1937), Ե., 1966։
- Մելիքսեթյան Հ. Ու., Արեւմտահայերի բռնագաղթը եւ սփյուոքահայերի հայրենադարձությունը Սովետական Հայաստան, (1915-1940), Ե., 1975։
- Նույնի, Հայրենիք-սփյուռք առնչությունները և հայրենադարձությունը (1920-1980), ե., 1985։
Տե՛ս նաեւ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ՀՕԿ (ամսագիր)
Այս յօդուածի կամ անոր մէջ որոշակի յատուածի սկզբանական տարբերակը վերցուած է «Հայկական Հարց» Հանրագիտարանէն, որու նիւթերը թողարկուած են Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։ |