Աւետիք Իսահակեան

Աւետիք Իսահակեան;
	Իսահակեանի արձանը Պանթէոնի մէջ
Ծնած է	18 (30) Հոկտեմբեր 1875
Ծննդավայր	Գիւմրի, Երեւանի նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	17 Հոկտեմբեր 1957[…] (81 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան; Լայփցիկի Համալսարան; Զիւրիխի Համալսարան
Կոչում	ակադեմիկոս
Տեսակ	բանաստեղծություն? եւ Բանաստեղծութիւն
Մասնագիտութիւն	բանաստեղծ, արձակագիր, հասարակական գործիչ
Աշխատավայր	Վերածնունդ
Վարած պաշտօններ	Նախարարութեանց խորհուրդի նախագահ եւ երեսփոխան
Անդամութիւն	Խորհրդային Հայաստանի Գրողներու Միութիւն եւ Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա
Կուսակցութիւն	Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն
	Ստորագրութիւն;

Աւետիք Իսահակեան (18 (30) Հոկտեմբեր 1875^[1]^[2], Գիւմրի, Երեւանի նահանգ, Կովկասի Փոխարքայութիւն, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2] - 17 Հոկտեմբեր 1957(1957-10-17)^[3]^[4]^[1]^[…], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն^[4]^[1]^[2]), մեծատաղանդ բանաստեղծ եւ արձակագիր։

Կենագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Ալեքսանդրապոլ (վերանուանուած Լենինական, իսկ այժմ՝ Գիւմրի) գաւառի «Ղազարապատ» գիւղին մէջ՝ 1875 թուականի Հոկտեմբեր 30–ին։ Քաղաքական գործունէութեան զուգընթաց, վաղ երիտասարդական տարիներէն զբաղած է նաեւ գրականութեամբ։ Նախնական ուսումը ստանալէ ետք, անցած է Էջմիածին՝ Գէորգեան Ճեմարան, ուր իր ուսուցիչը՝ բանաստեղծ Յովհաննէս Յովհաննիսեան, քաջալերած եւ ուղղութիւն տուած է իր գրական առաջին քայլերուն։ 1893–ին մեկնելով Եւրոպա՝ հետեւած է համալսարական ուսման Եւրոպայի զանազան քաղաքներու մէջ՝ Վիեննայի ու ապա Լայփցիկ։ Քանի մը անգամ հայրենիք կը վերադառնայ եւ կրկին Եւրոպա կ՛ անցնի։ Համաշխարհային Ա․ Պատերազմի ծագման օրերէն իսկ արտասահման կը գտնուի, ուր կը մնայ 12 տարի եւ թափառական կեանք մը կը վարէ։ 1926-ին Հայաստան կը վերադառնայ ու չորս տարի հոն ապրելէ ետք, Փարիզ կը հաստատւի։ 1936–ին վերջնականապէս կը հաստատուի Հայաստան, ուր կ՝ապրի մինչեւ իր մահը։

Քաղաքական գործունէութեան, գրական ստեղծագործութեան եւ ձերբակալութիւններու շրջան[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1896-ին ցարական իշխանութիւնը զայն կը ձերբակալէ եւ մէկ տարուան համար Երեւանի բերդը կ՛ արգելաբակուի։ «Երգեր ու վերքեր» բանաստեղծութիւններու իր առաջին գիրքը (1897) զայն կը ճանչցնէ իբրեւ տաղանդաւոր բանաստեղծ։ Շուտով կրկին կը ձերբակալուի եւ Օտեսա կ՛ աքսորուի:

1902-ին երբ հայրենիք կտ վերադառնայ, Թիֆլիս կը հաստատուի։ 1899-1906-ին կը գրէ «Հայդուկի երգեր» բանաստեղծութիւններու շարքը։ 1908-ի Դեկտեմբերին, կ՛ ամբաստանուի «դաշնակցութեան գործով» եւ մօտաւորապէս 6 ամիս Թիֆլիսի Մետեխի բանտը մնալէ ետք, անգամ մը եւս արտասահման կ՛ անցնի։

Գործեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Գլխաւոր գործերն են՝ «Երգեր ու Վէրքեր», «Բանաստեղծութիւններ», «Հայրենի Աղբիւրից» բանաստեղծութիւններու հաւաքածոները, «Աբու Լալա Մահարի» վիպերգը։ Ունի նաեւ պատմուածքներ եւ արձակ էջեր։

Իսահակեան քնարերգակ բանաստեղծ է, կ'երգէ սէրը, մայրը եւ հայրենիքը։ Իսահակեան նաեւ մտածող բանաստեղծ է, փիլիսոփայ, մանաւանդ իր «Աբու Լալա Մահարի» վիպերգին մէջ, որուն նիւթը արապ մեծ բանաստեղծ Աբու լ-Աալա լ-Մաարիյի կեանքն է։ Հայ ժողովուրդը մեծապէս գնահատելով իր տաղանդը զինք կոչած է «Վարպետ»։

ԺԹ․ դարավերջին եւ Ի․ դարասկիզբին հայ քաղաքական կեանքը եւ հայկական հարցը, Իսահակաեան իւրահատուկ ձեւով պիտի արտայայտէ «Ուստա Կարօն» մեծածաւալ վէպին մէջ, որ սակայն անաւարտ պիտի մնայ․- «Ուստա Կարոն» կ՛ աւարտի այն օրը, երբ լուծուի հայկական հարցը», ըսած է ան՝ Վարպետը: Վէպին մեծ մասը գրուած է Ժընեւ։

Հայ Գուսան ստորագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Աւետիք Իսահակեան «Հայ Գուսան» ծածկանունով ստորագրած է բազմաթիւ երգեր նուիրուած հայ հերոսներու (յեղափոխական մարտիկներու) դիւցազնական պայքարին։

Բանաստեղծութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

^[5] ^[6] ^[7] ^[8]

Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հայ Կեանք եւ Գրականութիւն, Յարութիւն Քիւրքճեան, երկրորդական բաժին Ա. տարի, էջ 149:

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 3. — է. 391–392.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 3.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4239850"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Исаакян Аветик Саакович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>
↑ Աւետիք Իսահակեան
↑ Ուստա Կարօն, Ղազարեան Անի
↑ Աւետիք Իսահակեան․ Ուստա Կարօ
↑ Հայդուկի երգեր

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_1974._—_հատոր&nbsp;3._—_է.&nbsp;391–392.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 3. — է. 391–392.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_1990._—_հատոր&nbsp;2.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q732577"_data-entity-id="Q4239850">[http://feb-web.ru/feb/kle/kle-abc/ke3/ke3-1842.htm_Краткая_литературная_энциклопедия]<span_class="wef_low_priority_links">_—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1962._—_Т.&nbsp;3.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4239850"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Краткая литературная энциклопедия — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 3.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4239850"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q17378135">Исаакян_Аветик_Саакович_//_[[:ru:Большая_советская_энциклопедия_(третье_издание)|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ru:Прохоров,_Александр_Михайлович|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Исаакян Аветик Саакович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>

[5] Աւետիք Իսահակեան

[6] Ուստա Կարօն, Ղազարեան Անի

[7] Աւետիք Իսահակեան․ Ուստա Կարօ

[8] Հայդուկի երգեր

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]