Jump to content

Եուսէֆ Զիտան

Եուսէֆ Զիտան
արաբերէն՝ يوسف زيدان‎
Ծնած է 30 Յունիս 1958(1958-06-30)[1] (66 տարեկան)
Ծննդավայր Sohag, Եգիպտոս
Քաղաքացիութիւն  Եգիպտոս
Մայրենի լեզու Արաբերէն
Ուսումնավայր Գահիրէի Համալսարան
Երկեր/Գլխաւոր գործ Azazeel?
Մասնագիտութիւն գրագէտ, պատմաբան, վիպասան, համալսարանի դասախօս, փիլիսոփայ

Եուսէֆ Զիտան կամ Եուսէֆ Զէյտան (արաբերէն՝ يوسف زيدان‎, 30 Յունիս 1958(1958-06-30)[1], Sohag, Եգիպտոս), եգիպտացի գիտնական, փիլիսոփայ, Արաբագէտ, Իսլամագէտ, հրապարակախօս, յօդուածագիր, ուսուցչապետ (փրոֆէսօր), դասախօս, աւելի քան 50 գիրքի գրող, Աղեքսանտրիոյ Գրադարանի կցորդ՝ թանգարանի ու մատենադարան, մագաղաթներու կեդրոնի ղեկավար։

Արաբերէն ու առ հասարակ Իսլամական փաթաթուկ-մագաղաթներու ուսումնասիրութիւնը, ցուցակագրումը, խմբագրումն ու հրատարակումը կը կազմեն իր աշխատութիւններուն մեծագոյն մասը։ Ան աշխատած է որպէս խորհրդական Արաբական ժառանգութեան խնամքի ու պահպանման ոլորտին մէջ, գործագցելով մի քանի համաշխարհային հաստատութիւններու հետ ինչպէս ԵՈՒՆԵՍՔՕ-ն, Արաբական Պետութիւններու Լիկան եւ ՄԱԿ-ի "Արևմտեան Ասիայի Տնտեսական եւՍոցիալական Յանձնաժողովը"։ Ան իր անձնական ոյժերով ձեռնարկած է մի քանի ծրագիրներ ուղուած Արաբա-Իսլամական եւՂպտիական (Եգիպտական՝ Քրիստոնիայ) մագաղաթներու ու մատեաններու հարուստ ժառանգութեան պահպանման։

Կենսագրութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Զեյտանը ծնած է Սուհակ (Արաբերէն՝ سوهاج) կամ Սուհաճ քաղաքին մէջ՝ Վերին Եգիպտոս (Սաիտ ՄԻսր՝ صعيد مصر), եգիպտոսի Յարաւը 1969 Թուականին։ Դեռ երեխայ հասակին մեծ հօր հետ տեղափոխուած է Միջերկրական ծովի «Գոհար»՝ Աղեասանտրիա քաղաքը, ուր անցուցած է իր կեանքը եւ ստացած իր կրթութիւնն ու համալսարանական ուսումը, աւարտելով «Աղեքսանտրիոյ Համալսարանի» Փիլիսոփայութեան բաժինը "Summa cum laude" (Բարձրագոյն Պատիւ) մակարդակով։ Իր յետ-ընթացաւարտ ուսումը կեդրոնացած էր Սուֆիզմի վրայ իր մոյթն ու հիմնաքարը հանդիսացող՝ Փիլիսոփայութեան վրայ։ Իր Վարդապետական (Տոքթորական) տիտղոսը ձեռք բերած է 1989 թուականին իր ներկայացուցած ատենախոսութեան արդիւնքով որուն նիւթն էր «Գատէրական Սուֆի Դասը՝ Միտքը, Ոճը եւ Վարքագիծը» եւ «Ապտ-ուլ Գատէր Ճիլանի՝ عبد القادر الجيلاني [1] (կամ աւելի ճշգրիտ՝ Ապտ-ուլ Գատէր Կիլանի՝ عبد القادر گیلانی)-ի Բանաստեղծական Աշխատանքները»։

Սուֆիականութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Զէյտանի գործերը սուֆիականութեան մասին, կը ստորագծէ ոչ միայն հոգեւոր ու խորհրդաւոր ուրուագիծը Իսլամական Սուֆիականութեան, այլ աւելին, իր սիւնը, հաստարանը՝ Փիլիսոփայութիւնը։ Ան հաստատուն շեշտ դրած է «Իպն Արապի»-ի եւ «Ապտ-Ուլ Քարիմ Ալ-Ճիլի»-ի ուսումնասիրութեան վրայ։ Իսլամական փիլիսոփայական Սուֆիզմի պատմութեան մէջ, ամէնածանրակշիռ անձնաւորութիւններէն երկուքը։ Մեկնաբանները տօքթոր Զէյտանի աշխատութիւնը Ալ-Ճիլիի մասին սոյն ոլորտին մէջ կը դիտեն որպէս ամէնահեղինակաւորը։

Իսլամական Փիլիսոփայութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Իսլամական փիլիսոփայութեան Զէյտանի ուսումնասիրութեան ամէնայատկանշականը իր փորձն էր Իսլամական Փիլիսոփայական մտքին ակունքները յայտնելու։ Ան կ՛ըսէ թէ իսլամական փիլիսոփայութիւնը ներշնջուած է Յունական Փիլիսոփայութեամբ, այն անոր շարունակութիւնն է իր կարծիքով․ Նոր-Պղատոնականութեան ու Արիստոտէլականութեան։ Առ ի օրինակ, «Հայյ Իպն Եաքզան»-ի առակը (Փիլիսոփայական առակ, նորածին երեխայի մը պատմութիւն, ով կը լքուի կղզիի մը մէջ, մինակը մեծնալով ու ինքն իր մտքերու միջոցով կը հասնի Աստուծոյ) որուն ակունքները Աղեքսանտրիայի մէջ են, ու Յունական փիլիսոփաներէն ժառանգեցին Իսլամական փիլիսոփաները։ Այս առակը ունի տարբեր ու զանազան տարբերակներ։ Տօքթոր Եուսէֆ Զէյտանը այս առակին չորս տարբերակները մեկնաբանած, խմբագրած ու հրատարակած է։ «Իպն Սինայ»-ի,«Իպն Թուֆէյլ»-ի, «Ալ Սուհրաուարտի»-ի (Պարսկական հնչիւնով՝ Սոհրավարտի) եւ «Իպն Ալ-Նաֆիս»-ի զանազանակները, «Հայ Իպն Եաքզան՝ Չորս Բնագիրներն ու անոնց ստեղծարարները»։

Զէյտանի գործունէութիւնը իբր ժողովրդական մտաւորական կը ցոլայ իր վերջին գործերուն մէջ, ինչպէս օրինակ՝ «Արաբական Աստուածաբանութիւնը եւկրօնական բռնութեան արմատները» (اللاهوت العربي وأصول العنف الديني) զոր կը զննէ Իսլամը, Քրիստոնէութիւնը եւ Հրեականութիւնը կազմող շարժաբանութիւնքը ու երէք կրօններու (Որոնք ան մէկ Կրօն կը դասէ) կապը միմիանց եւ տարածաշրջանին մէջ գտնուող այլոց հետ։

Իսլամական բժշկութեան Պատմութիւնը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Զէյտանի գործունէութեան մէկ այլ ուղղութիւնը իր կողմէ Իսլամական Բժշկութեան Պատմութիւնը, ինչը անոր մղեց բժշկութեան, ուսողութեան, աստղաբանութեան, տարրաբանութեան (քիմիագիտութեան), եւ այլ գիտութիւններու տիրոյթը։ Շեշտն այստեղ պատմութեան ընթացքին արաբներու թողած գիտական հսկայական ժառանգի մասին է։ Այնուամէնայնիւ իր ներդրումն ու ավանդը ակներեւ է արաբական բժշկութեան ժառանգին մէջ։ Ինչպէս կը տեսնենք իր աշխատութիւններուն մէջ ան նախաստաց էր «Կլոտիոս Կալինոս»-ի եւ (Արբ․՝ جالينوس) «Հիփոքրաթես»-ի (Արբ․՝ أبقراط) գործերուն Արաբերէն թարգմանութեանց, ծանօթագրութեանց, ու մեկնաբանութիւններով։ Բայց իր գրոծերուն թագի գոհարը Իպն Ալ Նաֆիսի բժշկական մեծ հանրագիտարանի (30 հատոր)՝ «Ալ Շամէլ ֆի Ալ-Սինաաթ-իլ Թիպպիյյա» (الشامل في الصناعة الطبيّة)։

Արաբական Մագաղաթներու Պահպանում

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Եուսէֆ Զէյտանը ցուցակագրումը կը համարէ ամէնաէականը որն իր արժանի ուշադրութեանը չէ տիրացած։ Ան մոտ 20 Մագաղաթներու (մատեաններու) ցուցակներ կազմած է, գործածելով ամէնաճշգրիտ ու արդիական գործիքներն ու միջոցները։ Իր կազմած ցուցակները բներգական են, այսինքն ընդհանուր ու անկապ չեն, այլ ամէն մեկ բներգը (Անգլ․՝ Թեման) առանցին կը ներկայացնեն։

Ստեղծաբանութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Զէյտանը նաեւ ունի գրական ստեղծագործութիւններ։ Իր անդրանիկ վէպը՝ «Զիլ Ուլ Աֆաա» (ظل الأفعى՝ Օձին Ստուէրը) կնոջ սրբութեան գաղաբարը շօշափող Վէպ մըն է։


Իսկ իր երկրորդ վէպը Պատմա-Աստուածաբանական աշխատանք մըն է «Ազազել» վերնագրով, որն 2009 թուականին արժանացաւ «Արաբական Ստեղծաբանութեան Համաշխարհային Մրցանակին», եւ որուն շնորհիւ ան մեծ համբաւ ձեռք բերաւ երիտասարդ ընթերցողներուն մէջ։ «Ազազել»-էն ետք ան գրած է ու կը շարունակէ գրել բազում վէպեր, կարճ պատմուածքներ եւն․․․ ինչպիսիքն են «Նապաթէացին» (النبطي՝ Ալ Նապաթի) 2005, «Վայրեր» (محال՝ Մահալ) 2013, «Կուանթանամօ» (جوانتانامو), «Ֆարտաքան» (Իպն Սինայի Մասին), «Հաքէմ Ճունուն Իպն Ուլ Հէյսամ» (حاكم جنون ابن الهيثم՝ Տեղակալը, Իպն Ուլ Հէյսամի Խենթութիւնը) Ֆիգհ Ուլ Սաուրա (فقه الثورة ՝ Յեղափոխաբանութիւն) եւ այլք․․․

Իր Գործերը թարգմանուած են Անգլերէնի, ֆրանսերէնի, Իտալերէնի եւՌուսերէնի, Պարսկերէնի, անգամ Քիւրտերէնի, ի թիվս այլ լեզուներու բայց դեռ ոչ Հայերէնի։

Մրցանակներ ՈՒ Պարգեւներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • 2009 «Արաբական Ստեղծաբանութեան Համաշխարհային Մրցանակ» —Ազազել։ [2]
  • 2013 «Պանիփալի Արաբագիտութեան մրցանակ»-ը, զորս շահեցաւ «Ճոնաթան Րայթ»-ը Ազազելի Անգլերէնի թարգմանութեան համար[3]

Գիրքերու Ընտրանի

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Սուֆիականութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Չճանչճուած Սուֆի Բանաստեղծներ։
  • Յաջորդակները՝ Սուֆիական սերտողութիւններ։
  • Սուֆի դասերը, եւ Գատիրիականները Եգիպտոսի մէջ։
  • Ապտ-Ուլ Գատէր Ճիլանիի Բանաստեղծական գործերը:

Իսլամական Փիլիսոփայութիւն

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Հայ Իպն Եաքզան՝ Չորս բնագրերն ու ստեղծագործները։
  • Արաբական Աստուածաբանութիւնը, կրօնական բռնութեան Արմատները։

Արաբական Բժշկութեան Պատմութիւնը

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Հիփոքրաթեսի առածներու մեկնաբանութիւն։
  • Մարմնի անդամներու բանագրութիւն՝ Իպն Ալ նաֆիս
  • Ալլաա ուլ Տին Ալ Գարաշի-ի (Իպն Ուլ Նաֆիս) վերայայտնումը։
  • Ճառ յօդակաթուածի մասին — Ալ Րազի։
  • Ալ շամէլ Ֆի-լ Սինաաթի Ալ Թիպպիյյա-30 հատոր։

Մատեաններու Ցուցանակում

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Հազուագիւտ, ձեռագրեր Ալեքսանտրիայի քաղաքապետարանի հավաքածոյ։
  • Ալեքսանտրիոյ համալսարանի ձեռագրերու հաւաքածոյի ցուցակ։
  • Էսքորիալ վանքի ձեռագրերու հավաքածոյի ցուցակ։
  • Սումուհայի կրօնական հաստատութեան ցուցակ։

Գրա-քննադատութիւն եւ գեղարուեստական գրականութիւն։

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծանօթագրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. ↑ 1,0 1,1 AlKindi (Դոմինիկյան Արևելագիտության ինստիտուտի առցանց կատալոգ)
  2. ↑ Gemma Champ. "Egyptian wins Arabic Booker prize", The National, Mar 17, 2009
  3. ↑ «The 2013 Prize»։ Banipal Trust։ January 19, 2014։ արտագրուած է՝ January 19, 2014 
Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Եուսէֆ_Զիտան&oldid=212856» էջէն