Ալ Ուարրագ (Եուսէֆ Զէյտան)

«Գրիչը՝ Ալ-Ալաա-ի զրուցագրութիւնները»
Հեղինակ	Եուսուֆ Զէյտան
Երկիր	Եգիպտոս
Լեզու	Արաբերէն
Հրատարակող	Ալ-Շուրուք Հրատարակչատուն / دار الشروق
Հրատարակչական թուական	2023
Գիրքի տեսակ	Վիպասանութիւն
Էջ	288

Ալ Ուարրագ (Արաբերէն՝ الورّاق، أمالي العلاء), կամ ամբողջական անուանաումով՝ Ալ-Ուարրագ՝ Ամալի Ալ-Ալաա (Գրիչը՝ «Ալ-Ալաա»-ի զրուցագրութիւնները), եգիպտացի վիպասան, իմաստասէր (փիլիսոփայ), արաբագէտ, Իսլամագէտ, հրապարակախօս, յօդուածագիր, ուսուցչապետ (փրոֆէսօր), դասախօս Եուսէֆ Զէյտան-ի վէպերէն, հրատարակուած 2023 թուականին «Տար Ալ-Շուրուք» հրատարակչատան կողմէն։^[1] Վէպը կը պատմէ արաբական եւ իսլամական աշխարհի մեծն գիտնական, բժիշկ Իպն Ուն Նաֆիս-ի (Արաբերէն՝ ابنُ النفيس) մասին։^[2]

Վէպին Համաբնագիրը (քոնթեքսթ)[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ալաա Ուտ-Տին Իպն Ուն-Նաֆիս-ը (արաբերէնէն այսպէս կը տառադարձուի, իսկ գրադարձութիւնը կամ փոխատառութիւնը՝ Ալաա Ալ-Տին Իպն Ալ-Նաֆիս) ապրած է ութսուն տարիներ, որոնց ընթացքին ան ականատես եղած է սոսկալի իրավիճակներու եւ նշանակալից իրադարձութիւններու^[1]^[2]․

Խաչակիրներու կամ ինչպէս արաբները իրենց կը կոչէին՝ «Ֆրանկներու Պատերազմները» եւ Տումիադի (արաբերէն՝ دمياط) ու հիւսիսային Եգիպտոսի վրայ իրենց կազմակերպած եօթերորդ արշաւանքը,
Մոնկոլներու արշաւանքներն ու հրոսումները, Պաղտատը Հուլաւու Խանի տիրապետութեան տակ։
Այյուպեան տոհմի վերջին սերունդին եւ Մամլուքներուն առաջին սերունդին մէջ ծագած իշխանութեան վրայ պայքարը,
«Հուսն Ուտ-Տին Սաալապ»-ի վերջիններուն դէմ կատարած յեղափոխութիւնը,
Մամլուքներ՝ «Ագդայ»-ի, «Այպաք»-ի, «Գուդուզ»-ի, «Պիպարս»-ի եւ «Գալաու՜ն»-ի միջեւ բռնկած բուռն բախումները" (Այյուպեանները, որոնք հակառակ տարածուած տեղեկութեան Թիւրք էին, գնած էին մեծաւ մասամբ նոյնպէս թիւրք ստրուկները^[3]^[4], որոնք Արաբերէն կը կոչուին مملوك, «մամլուք» այսինքն սեփականուած, տապալեցին իրենց տիրոջ՝ Սալահ Ուտ-Տինի իշխանութիւնը)։

Իպն Ուն-Նաֆիսը անձամբ ապրեցաւ այս իրադարձութիւնները, ան «Ալ-Զահէր Պիպարս»-ի (Գիփչաք կամ Քիփչաք Թիւրք Մէմլուք) անձնական բժիշկն ու Եգիպտոսի եւ Մեծ-Սուրիոյ (Արաբերէն՝ الشام, Աշ-Շամ։ Սուրիա, Լիբանան, Յորդանան եւ Պաղեստին) բժշկապետն էր։ Այսուամենայնիւ ան ոչ մէկ օր դադրեցաւ հեղինակելէն ու մատենագրելէն՝ բժշկութեան եւ իր ժամանակներոը գիտութեանց մասին, եւ մեզ թողուց հազարաւոր էջեր։

«Ալ-Ուարրագ» վէպը կը պատմէ թէ ինչպէ՞ս ապրեցաւ Իպն Ուն Նաֆիս-ը, իր կեանքի դէպքերէն ի՞նչը թելադրեց (զրուցագրեց) «գրիչ»-ին (Ալ-«Ուարրագ»-ին, մատենագիրին), որ իրմէ քառասուն տարի փոքր էր, եւ իր մահանալէն ետք քառասուն տարի ապրեցաւ։^[1]^[2]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 «'الورّاق - أمالي العلاء'... رواية جديدة ليوسف زيدان»։ annaharar.com (անգլերեն)։ արտագրուած է՝ 2023-07-07 (արաբ.)
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 «الوراق - أمالي العلاء - يوسف زيدان - مكتبات الشروق»։ www.shoroukbookstores.com (արաբերեն)։ արտագրուած է՝ 2023-07-08 (արաբ.)
↑ Isichei, Elizabeth (1997). A History of African Societies to 1870. Cambridge University Press. pp. 192. Retrieved 8 November 2008. (անգլերէն)
↑ Levanoni, Amalia (2010). "PART II: EGYPT AND SYRIA (ELEVENTH CENTURY UNTIL THE OTTOMAN CONQUEST) – The Mamlūks in Egypt and Syria: the Turkish Mamlūk sultanate (648–784/1250–1382) and the Circassian Mamlūk sultanate (784–923/1382–1517)". In Fierro, Maribel (ed.). The New Cambridge History of Islam, Volume 2: The Western Islamic World, Eleventh to Eighteenth Centuries. Cambridge and New York: Cambridge University Press. pp. 237–284. doi:10.1017/CHOL9780521839570.010. ISBN 9781139056151. The Arabic term mamlūk literally means 'owned' or 'slave', and was used for the White Turkish slaves of Pagan origins, purchased from Central Asia and the Eurasian steppes by Muslim rulers to serve as soldiers in their armies. Mamlūk units formed an integral part of Muslim armies from the third/ninth century, and Mamlūk involvement in government became an increasingly familiar occurrence in the medieval Middle East. The road to absolute rule lay open before them in Egypt when the Mamlūk establishment gained military and political domination during the reign of the Ayyūbid ruler of Egypt, al-Ṣāliḥ Ayyūb (r. 637–47/1240–9). (անգլերէն)

[:0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 «'الورّاق - أمالي العلاء'... رواية جديدة ليوسف زيدان»։ annaharar.com (անգլերեն)։ արտագրուած է՝ 2023-07-07 (արաբ.)

[:1-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 «الوراق - أمالي العلاء - يوسف زيدان - مكتبات الشروق»։ www.shoroukbookstores.com (արաբերեն)։ արտագրուած է՝ 2023-07-08 (արաբ.)

[3] Isichei, Elizabeth (1997). A History of African Societies to 1870. Cambridge University Press. pp. 192. Retrieved 8 November 2008. (անգլերէն)

[4] Levanoni, Amalia (2010). "PART II: EGYPT AND SYRIA (ELEVENTH CENTURY UNTIL THE OTTOMAN CONQUEST) – The Mamlūks in Egypt and Syria: the Turkish Mamlūk sultanate (648–784/1250–1382) and the Circassian Mamlūk sultanate (784–923/1382–1517)". In Fierro, Maribel (ed.). The New Cambridge History of Islam, Volume 2: The Western Islamic World, Eleventh to Eighteenth Centuries. Cambridge and New York: Cambridge University Press. pp. 237–284. doi:10.1017/CHOL9780521839570.010. ISBN 9781139056151. The Arabic term mamlūk literally means 'owned' or 'slave', and was used for the White Turkish slaves of Pagan origins, purchased from Central Asia and the Eurasian steppes by Muslim rulers to serve as soldiers in their armies. Mamlūk units formed an integral part of Muslim armies from the third/ninth century, and Mamlūk involvement in government became an increasingly familiar occurrence in the medieval Middle East. The road to absolute rule lay open before them in Egypt when the Mamlūk establishment gained military and political domination during the reign of the Ayyūbid ruler of Egypt, al-Ṣāliḥ Ayyūb (r. 637–47/1240–9). (անգլերէն)

[1]

[2]

[3]

[4]