Ալպերթ Ազարեան

Ալպերթ Ազարեան;
Ծնած է	11 Փետրուար 1929
Ծննդավայր	Վանաձոր, Խորհրդային Միութիւն
Մահացած է	5 Սեպտեմբեր 2023 (94 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն; Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Մարմնակրթութեան հայկական պետական դպրոց
Մասնագիտութիւն	Մարմնամարզութեան մարզիկ
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն
Երեխաներ	Էդուարդ Ազարեան

Ալպերթ Ազարեան (11 Փետրուար 1929(1929-02-11)^[1]^[2]^[3], Վանաձոր, Խորհրդային Միութիւն^[3] - 5 Սեպտեմբեր 2023(2023-09-05)^[4], Երեւան, Հայաստան), Խորհրդային Հայաստանի մարմնամարզիկ, օղակներու վարժութեան ախոյեան ու մասնագէտ, «Օղակներու թագաւոր», մարմնամարզութեան զանազան վարժութիւններու քանիցս ախոյեան՝ Ողիմպիական խաղեր (1956, 1960), համաշխարհային ախոյեանութեան խաղեր (1954, 1958), Ասիական խաղեր (1963), Եւրոպայի խաղեր (1955), եւ այլն։

Կենսագրական գիծեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Առաջին տարիները[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է 1929-ին, հայազգի արհեստաւորի ընտանիքի մէջ։ 1939-ին ընտանեօք Վանաձոր կը տեղափոխուին, իսկ 1947-ին՝ Երեւան։

1944-ին, հօր մահէն ետք, կը ստիպուի աշխատիլ իրեւ դարբինի աշկերտ, միաժամանակ երեկոյեան ժամերուն դպրոց յաճախելով։

Մարմնամարզիկ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1946-ին կը սկսի մարմնամարզումով զբաղիլ՝ ըմբշամարտով եւ ծանրամարտով։

1948-ին կ'ընդունուի Մարմնակրթութեան հայկական պետական դպրոցը (Հայկական մարմնակրթութեան հիմնարկին մէջ), ուրկէ շրջանաւարտ կ'ըլլայ 1952-ին։ Ուսման զուգահեռ, մարմնամարզութեամբ կը զբաղի։

Մարմնամարզութեան ախոյեան[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1953-ին Հայաստանի հաւաքականին հետ կը մասնակցի Լենինկրատի մէջ կայացած Խորհրդային Միութեան միջ-մարմնամարզական մրցումներուն եւ ԽՍՀՄ ախոյեան կը դառնայ օղակի վարժութեան մէջ։ Այնուհետեւ, ԽՍՀՄ հաւաքականին հետ կը մասնակցի բազմաթիւ ախոյեանական մրցաշարքերու, որոնք տեղի ունեցած են 49 պետութիւններու մէջ՝ Ողիմպիական խաղեր, Համաշխարհային Ախոյեանութեան խաղեր, Ասիական խաղեր, Եւրոպայի ախոյեանութեան մրցաշարքեր, Խորհրդային Միութեան միջ-երկիրներու ախոյեանութեան խաղեր, Միջազգային մրցաշարքեր, նուաճելով 45 ոսկեայ, 42 արծաթեայ եւ 10 պղինձէ մետալներ։

Ողիմպիական Խաղեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Մարմնամարզումի օղակներու վարժութեան պատմութեան մէջ, Ազարեան երկու մարզիներէն մէկն է, որ երկու Ողիմպականներու ոսկեայ մետալակիր է։ Երկրորդը, Ճափոնցի Աքինորի Նաքայաման է, որ յաջողած է Ազարեանէն 12 տարի ետք՝ (1968, 1972)։

1956, (Մելպուրն, Աւստրալիա)․ 2 ոսկեայ՝ օղակներու վարժութիւն եւ ընդհանուր հաւաքական:
1960, (Հռոմ)․ 1 ոսկեայ մետալ՝ օղակներու վարժութիւն եւ 1 արծաթեայ ընդհանուր հաւաքական:

Մարմնամարզի Համաշխարհային ախոյեանութեան մրցաշարքներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1954, (Հռոմ)․ 2 ոսկեայ մետալներ՝ 1 օղակներու վարժութեան եւ 1 հաւաքական ընդհանուր:
1958, (Մոսկուա)․ 2 ոսկեայ մետալներ՝ 1 օղակներու վարժութիւն ու 1 ընդհանուր հաւաքական եւ 1 արծաթեայ՝ զուգաձողեր:

Եւրոպային Ախոյեանութեան մրցաշարքներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1955, (Ֆրանքֆուրթ)․ 2 ոսկեայ մետալներ՝ օղակներու վարժութեան ու զուգաձողեր, 2 արծաթեայ՝ ընդհանուր անձնական ու բարձրաձողեր:

Ալպերթ Ազարեան (1977)

Ասիական երկիրներու միջազգային մրցաշարք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1963, (Ճաքարթա, Հնդկաչին)․ 2 ոսկեայ մետալներ՝ օղակներու եւ զուգաձողերու վարժութիւններ:

Մարմնակրթութեան ասպարէզ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1964-ին կը քաշուի մարմնամարզումի մարզիկի գործունէութենէն եւ յանձն կ'առնէ «Երեւանի քաղաքային ժողովակրթութեան մարմնամարզութեան մասնագիտացած Դպրոց»ին տնօրէնութիւնը։

1964 -2000 թուականներուն ընթացքին կայացող Ողիմպիական խաղերուն պատուաւոր հիւրը կ'ըլլայ։

2004-ի (Աթէնք) եւ 2008-ի (Փեքին) Ողիմպիական Խաղերուն բացման շքերթին, Հայաստանի հաւաքականին դրօշակակիրն է։

27 Յուլիսին Լոնտոնի Ողիմպիական մարզադաշտին վրայ տեղի ունեցած «Լոնտոն 2012»ի Ողիմպիական խաղերուն բացման հանդիսաւոր հանդիսութեան Հայաստանի պատուիրակութեան դրօշակակիրը կ'ըլլայ Ալպերթ Ազարեանը^[5]:

2012-ին գլխաւորած է Հայաստանի մարմնամարզութեան եւ աքրոպաթիքի ֆետերասիոնը:

Պարգեւներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

2000-ին կը հռչակուի Երեւանի պատուաւոր քաղաքացի։
2000-ին կ'արժանանայ «Լոռուայ ասպետ» շքանշանին։
1964-ին հիմնուած Երեւանի մարմնամարզութեան ողիմպիական հերթափոխի մանկապատանեկան մարզադպրոցը կը վերանուանուի Ալպերթ Ազարեան մարմնամարզութեան ողիմպիական հերթափոխի մանկապատանեկան մարզադպրոց։
2000-ին Հայաստանի Մարզական Մամուլի Լրագրողներու Դաշնակցութեան կողմէ կը ճանչցուի իբրեւ Ի․ դարու Հայաստանի լաւագոյն մարզիկը։
2007-էն, ամէն տարի Երեւան կը հիւրասիրէ «Ալպերթ Ազարեան մարմնամարզումի մրցաշարք»ը։
2009-ին, Ազարեանի ի պատիւ դրոշմաթուղթ կը հրատարակուի։
2013-ին կ'արժանանայ «Հայրենիքին մատուցած ծառայութիւններուն համար» Ա․ աստիճանի մետալին։
Հայաստանի Ազգային ողիմպիական կոմիտէի պատուոյ նախագահն է եւ Հ․Հ․ մարմնամարզութեան դաշնակցութեան նախագահը։

Անձնական կեանք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ալպերթ Ազարեան բախտաւորուած է երեք զաւակով՝ երկու աղջիկ եւ մէկ տղայ։ Տղան՝Էդուարդ, հետեւած է հօր հետքերուն եւ դարձած է 1980-ին Մոսկուայի Ողիմպիական խաղերուն մարմնամարզումի հաւաքական մրցումներուն ոսկեայ մետալակիր, իսկ 1978-ին Համաշխարհային Ախոյեանութեան խաղերուն անձնական ընդհանուր վարժութիւններուն պղինձէ մետալակիր եւ հաւաքական ընդհանուր վարժութիւններուն՝ արծաթեայ մետալակիր։

«Ազարեանական խաչ»[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1953-ին Հայաստանի հաւաքականին հետ Լենինկրատի մէջ կայացած Խորհրդային Միութեան միջ-մարմնամարզական մրցումներուն մասնակցած ատեն, օղակներու վարժութեան ոսկեայ մետալը կը նուաճէ։ Օղակներու վարժութեան ունեցած ներկայացման ընթացքին, անգիտակցաբար կը յաջողի անկարելին՝«խաչի վարժութեան» կանգուն մնալ անհրաժեշտ երեք վայրկեանը եւ մարմինը շրջել դէպի աջ ու դէպի ձախ։ Այս երեք վայրկեանուան ընթացքին կատարած վարժութիւններուն ամբողջութիւնը, Մարմնամարզումի Միջազգային Ֆետերասիոնը (դաշնակցութիւնը) կ'անուանէ «Ազարեանական խաչ» Azaryan Cross^[6],^[7]։

^[8]^[9]^[10]^[11]^[12]^[13]^[14]^[15]^[16]^[17]^[18]^[19]^[20]

Ազարեանին կիսանդրին[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

1 Դեկտեմբեր 2022-ին, Երեւանի Ալպերթ Ազարեանի անուան մարմնամարզութեան ողիմպիական հերթափոխի մանկապատանեկան մարզադպրոցին մէջ տեղադրուած է ողիմպիական խաղերու եռեակի, աշխարհի, ասիական խաղերու, Եւրոպայի ախոյեան Ալպերթ Ազարեանին կիսանդրին:

Կիսանդրիին հեղինակը քանդակագործ, Նկարիչներու միութեան անդամ Գերասիմ Շահվերտեանն է^[21]:

Տե՛ս նաեւ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հրանդ Շահինեան

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Մարմնամարզի համաշխարհային Ախոյեաններու ցուցակ(անգլերէն)
Մարմնամարզի համաշխարհային Մրցաշարքի հաւաքականներու Ախոյեաններ(ֆր.)
Երեւանի պատուաւոր քաղաքացիներու ցանկ
Ալպերթ Ազարեանի անուան մարմնամարզութեան օլիմպիական հերթափոխի մանկապատանեկան մարզադպրոց
Ողիմպիական Խաղերուն բացման շքերթին, Հայաստանի հաւաքականի դրօշակակիրներ(անգլերէն)

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q1414426"_data-entity-id="Q15706812">filmportal.de<span_class="wef_low_priority_links">_—_2005.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q856638_citetype_Q1982918"_data-entity-id="Q23833686">Գերմանիայի_ազգային_գրադարանի_կատալոգ<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23833686"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23833686"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[[https://en.armradio.am/2023/09/05/olympic-champion-albert-azaryan-dies-aged-94/_SportTopOlympic_Champion_Albert_Azaryan_dies_aged_94]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 SportTopOlympic Champion Albert Azaryan dies aged 94

[5] Ալպերթ Ազարեան

[6] Ազարեանի օղակներու վարժութիւնը (անգլերէն)

[7] Տեսերիզ՝ Ազարեանական խաչ

[8] Լոռուայ ասպետ

[9] ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՄԵՏԱԼՆԵՐՈՎ ՊԱՐԳԵՒԱՏՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

[10] Ալպերթ Ազարեան

[11] Հայ լեգենդար մարմնամարզիկ Ալբերթ Ազարեանը 80 տարեկան է, 11-2-2009

[12] Ալպերթ Ազարեան. «Իմ հաշուարկներով ես հիմա 40 տարեկան եմ», 13-02-2009(անգլերէն)

[13] Ալպերթ Ազարեան

[14] ԱԶԱՐԵԱՆԱԿԱՆ ԽԱՉԻ ՊԱՏՄՈՒԹԻՒՆԸ

[15] «Ազարեանական խաչի» 3 վայրկեանները. ինչպէս էին իտալացիները անհնարինը պահանջում նրա համար, 31-12-2017, Ռուբէն Գիւլմիսարեան

[16] 1956-ի Ողիմպիական խաղերու մարմնամարզումի ախոյեաններ

[17] Էդուարդ Ազարեան

[18] Երեւանում տեղի կ'ունենայ «Ալպերթ Ազարեանի բաժակ» մարմնամարզութեան մրցաշարքը, 8-06-2010

[19] «Հայփոստը» թողարկում է Հայաստանի ողիմպիական ախոյեաններուն նուիրուած նամականիշներ

[20] Տեսերիզ, Ալպերթ Ազարեան, International Gymnastics Hall of Fame, 2013 դասապահ

[21] «Երեւանի Մէջ Կատարուեցաւ Ալպերթ Ազարեանի Կիսանդրիի Բացումը – Aztag Daily – Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)»։ www.aztagdaily.com։ արտագրուած է՝ 2023-02-08

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]