Ֆրետերիք Ֆէյտի

Ֆրետերիք Ֆէյտի; ֆրանսերէն՝ Frédéric Feydit
Ծնած է	15 Ապրիլ 1908
Ծննդավայր	Փարիզի 7-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսա
Մահացած է	11 Մայիս 1991 (83 տարեկանին)
Մահուան վայր	Փարիզի 15-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսա
Քաղաքացիութիւն	Ֆրանսա
Ուսումնավայր	Արեւելեան լեզուներու եւ քաղաքակրթութիւններու ազգային հիմնարկ; Բարձրագոյն հետազօտութիւններու գործնական դպրոց; Փարիզի Կաթոլիկ Հիմնարկ
Մասնագիտութիւն	լեզուաբան, հայագէտ
Աշխատավայր	Արեւելեան լեզուներու եւ քաղաքակրթութիւններու ազգային հիմնարկ
Վարած պաշտօններ	Արեւելեան լեզուներու Հայկական Բաժանմունքի Ամպիոն

Ֆրետերիք Արման Ֆէյտի (15 Ապրիլ 1908(1908-04-15)^[1], Փարիզի 7-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսա^[2] - 11 Մայիս 1991(1991-05-11)^[1], Փարիզի 15-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսա^[2]), ֆրանսահայ հայագէտ, լեզուաբանական գիտութեան գագաթին հասած հեղինակութիւն, բանասիրական գիտութիւններու դոկտոր (1973), դեսպան հայ մշակոյթին։

Կենսագրութիւն

Պատանեկութեան օրերուն Ֆէյտի վայելած է պարկեշտ հայ ընտանիքի մը դրացնութիւնը, որոնց հեռացումէն ետք տան մէջ մոռցուած երկու գիրքերը հետաքրքութիւն յառաջացուցած են իր մէջ։ Գիրքերէն մէկն է՝ Յ. Գազանճեանի «Քերականութեան առաջին ընթացք»ը, միւսը՝ Եղիա Տէմիրճիպաշեանի «Ֆրանսերէն-հայերէն» փոքր բառարան մը։

Պատանի Ֆէյտէ այդ բառգիրքին շնորհիւ յաջողած է կարդալ Հայերէն լեզուն եւ Յ. Գազանճեանի քերականութիւնը։ Իր հայագիտական կոչումին սկզբնական եւ մեծագոյն ուսուցչապետը եղած է Կրանսէյն Տ'Օդրիւ (Gransaignes d'Hauterives):

Ֆրետերիք Ֆէյտի հետեւած է Արեւելեան Լեզուներու վարժարանի դասընթացքներուն։ Աշակերտած է հայագէտ Ֆրետերիք Մաքլէրին։ Միաժամանակ արձանագրուած է Institut Catholique, ուր կը դասախօսէր հայր Մարիէս։ Հետեւած է նաեւ École des Hautes Études-ի մեծահամբաւ հայագէտ Մէյէի դասախօսութիւններուն։

Արեւելեան լեզուներու վարժարանը հիմնադրուած էր 1798-ին, ֆրանսական յեղափոխութեան Directoire-ին կողմէ։ Նոյն տարին Նափոլէոն Պոնափարթի անձնական պահանջքով հայերէն լեզուի ամպիոն մըն ալ բացուած է վարժարանին կից։

1937-ին Ֆէյտէ Ս. Ղազարի կաճառին անդամ ընդունուած է։
Ֆէյտէ եղած է հայերէն լեզուի ամպիոնի ութերորդ վարիչը եւ 28 տարի անընդհատ վարած է նոյն պաշտօնը (1949-1977):
Հայերէն լեզուով առաջին հրապարակային դասախօսութիւնները տուած է Փարիզի մէջ, 1937-ին Հեթում պատմիչի մասին։
1941-ին աւարտած է Սորպոնի համալսարանը, որմէ ետք գիտական հետազօտութիւններու կեդրոնին մէջ մինչեւ 1949 նուիրուած է հայ գրականութեան եւ հայոց պատմութեան մարզերէն ներս գիտախուզական աշխատանքներու։
1949-ին ստանձնած է Արեւելեան լեզուներու վարժարանի եւ Սորպոնի համալսարանի հայկական վարչութիւնը, զոր պահած է մինչեւ 1977:

Իր աշակերտներէն են Շարլ Տէվսէթ, Նինա Կարսոյեան, հայր. Հ. Քոլվենպախ եւ Ժան Փիեռ Մահէ: Վերջինս զինք փոխարինած է իբրեւ վարիչ հայագիտական ամպիոնին եւ իբրեւ խմբագիր Revue des Études Arméniennes-ի։ Արժանացած է ֆրանսական պետութեան Docteur en Lettres et Sciences Humaines տիտղոսին։ Մասնակցած է Հայաստանի մէջ բազմաթիւ հայագիտական համագումարներու կամ սեմինարներու։

Գործեր եւ ուսումնասիրութիւններ

Առաջին գործը եղած է «Հայոց Լեզուի Քերականութիւն Արեւմտեան Աշխարհաբարի» (1935):
Հրատարակած է «Հայոց Լեզուի Ձեռնարկ Արդի Արեւմտահայերէնի» (1948), որ վերատեսութեամբ վերահրատարակուած է 1969-ին։
1957-ին հիմնաւորուած գրական վերլուծութեան ենթարկած է «Հայ ժողովրդական բանահիւսութիւնը»:
Պատմագիտական ուսումնասիրութիւն նուիրած է Փաւստոս Բիւզանդ «Հայոց Պատմութիւն» գիրքի առնչութեամբ։
1961-ին Ե. Օտեանի «Ընկեր փանջունի, Առաքելութիւն մը ի ծապլվար» գիրքը թարգմանած է ֆրանսերէնի։
1964-ին գրած է «Խոհեր Մեսրոպի Այբուբենի մասին», որ վերամշակուած է 1982-ին։
1964-ին լոյս տեսած է իր David de sasoun Սասունցի դաւիթ համահաւաք բնագիրի թարգմանութիւնը, որ նոյն տարին UNESCO-ի «Դիւցազնավէպերու մրցանք»-ին մասնակցած ու ստացած է պատուոյ ցանկին առաջին տեղը եւ արժանացած հրատարակութեան UNESCO-ի ծախսերով։
Ֆէյտէ ուսումնասիրութիւններ ունի Յակոբ Պարոնեանի, Երուանդ Օտեանի, Վարուժանի եւ Ա. Չոպանեանի նուիրուած։ Ունի նաեւ մեծ թիւով ուսումնասիրութիւններ հայկական բարբառներու մասին։
1976-ին լոյս տեսած է Ֆէյտիի «Դասական հայերէնի հոլովման համակարգը» գործը։
1986-ին «Բուժանքներ Քրիստոնեայ Հայաստանի» գործը։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Fichier des personnes décédées
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80900474"></a>

Աղբիւներ

Երուանդ Պարսումեան, Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, հատոր ԺԱ Պէյրութ, 1991

Արտաքին յղումներ

ՖՐԵՏԵՐԻՔ ՖԷՅՏԻ ՄԵԾԱՎԱՍՏԱԿ ՈՒՍՈՒՑԻՉԸ

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb12133303t_data.bnf.fr]:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q8513_citetype_Q10478639"_data-entity-id="Q80900474">[[:d:Q80900474|Fichier_des_personnes_décédées]]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80900474"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Fichier des personnes décédées
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q80900474"></a>

[1]

[2]