Քրիստափոր Կարա Մուրզա

Քրիստափոր Կարա Մուրզա;
Ծնած է	18 Փետրուար (2 Մարտ) 1853
Ծննդավայր	Պելոկորսք, Սիմֆերոպոլի շրջան, Տաւրիկեան նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	27 Մարտ (9 Ապրիլ) 1902 (49 տարեկանին)
Մահուան վայր	Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Մասնագիտութիւն	երգահան, խմբավար, երաժշտագէտ, հասարակական գործիչ, երաժշտական քննադատ, բանահաւաք
Աշխատավայր	Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան; Մշակ

Քրիստափոր Կարա Մուրզա (Խաչատուր Կարա Մուրզա, 18 Փետրուար (2 Մարտ) 1853^[1]^[2], Պելոկորսք, Սիմֆերոպոլի շրջան, Տաւրիկեան նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2] - 27 Մարտ (9 Ապրիլ) 1902^[1]^[2], Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2]), երաժշտահան, խմբավար եւ երաժիշտ քննադատ։

Կենաք եւ գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Խրիմ։ Սկզբնական ուսումը ստացած է ծննդավայրի ծխական դպրոցէն ներս, ուր լեզուական ու գիտական նիւթերէն աւելի երաժշտական գիտութեան հանդէպ սէրը ի յայտ եկած է: Երաժշտական ուսման վրայ այնքան կեդրոնացած է, որ 10 տարեկան հասակին լաւապէս կրցած է երգել, ձայնանիշերը կարդալ եւ նուագել:

Ծխական դպրոցի ուսումը աւարտելէ ետք Կարա Մուրզայի հայրը ուզած է զինք հոգեւոր պաշտօնի նուիրել, սակայն տեսնելով երաժիշտին դժկամութիւնը զինք ղրկած է Օտեսա՝ հաշուապահական ուսում ստանալու^[3]:

Ուսումնական շրջանը աւարտելէ ետք Կարա Մուրզա վերադարձած է ծննդավայր եւ որոշ ժամանակ զբաղուած է հօր գործերուն հաշուապահութեամբ: Սակայն երաժշտութեան հանդէպ ունեցած սէրը վառ մնացած է երաժիշտին մէջ, առօրեայ աշխատանքի կողքին դաշնամուրի դասերու սկսած է հետեւիլ^[4]:

Կարա Մուրզա դուրս գալով հաշուապահական գործէն նուիրուած է երաժշտութեան եւ սկսած է երգեր յօրինել ու նուագել. որոշ ժամանակ ետք սկսած է երաժշտական խումբեր կազմել եւ ելոյթներ կազմակերպել ծննդավայրէն ներս: Երաժշտական համերգներու կողքին կազմակերպած է նաեւ թատերական ներկայացումներ, որոնք ուշադրութիւնը գրաւած են նաեւ օտարազգիներուն:

Կարա Մուրզա տարուած երաժշտական գործունէութեամբ 1882 թուականին մեկնած է Թիֆլիս, միտքին մէջ ունենալով քառաձայն երգչախումբ հիմնել ու նուիրուիլ երաժշտական գործունէութեան։ Ճանապարհի ընթացքին մինչեւ Թիֆլիս ամէն մարդ ցնորք նկատելով քառաձայն երգչախումբ հիմնելու գաղափարը ծաղրած են երաժիշտը:

Թիֆլիսի մէջ մտաւորական Գրիգոր Արծրունիի ջանքերով յաջողած է հիմնել երգչախումբ, որ սկսած է սորվիլ ու կատարել Կարա Մուրզայի յօրինումներն ու դաշնաւորումները: Երեք տարիներ ետք՝ 15 Մարտ 1885 թուականին Կարա Մուրզա յաջողած է տալ իր առաջին համերգը, որ հայ երաժշտական պատմութեան մէջ անկիւնադարձային օր մըն է։ Համերգին իրենց մասնակցութիւնը բերած են 15 երգողներ, որոնք ներկայացուցած են 22 ազգային երգեր:

Համերգի յաջողութենէն ետք պաշտօնապէս սկիզբ առած է Կարա Մուրզայի երաժշտական գործունէութիւնը^[4]:

Կարա Մուրզա հեղինակած է բազմաթիւ հայրենասիրական երգեր, որոնցմէ շատեր մինչեւ օրս կ՚երգուին:

Երաժշտական գործունէութեան կողքին Կարա Մուրզա աշխատակցած է նաեւ «Մշակ» թերթին, ուր լոյս տեսած են անոր երաժշտագիտական յօդուածներն ու քննադատութիւնները:

Կարա Մուրզա մահացած է 9 Ապրիլ 1902-ին, Թիֆլիսի մէջ^[3]:

Ծանօթագրութիիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 5. — է. 300–301.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆՑԵԱԼԷՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԱՅՍՕՐ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-08
↑ ^4,0 ^4,1 «Հայկական Հանրագիտարան»։ www.encyclopedia.am։ արտագրուած է՝ 2022-03-08

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_1974._—_հատոր&nbsp;5._—_է.&nbsp;300–301.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — 1974. — հատոր 5. — է. 300–301.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_1990._—_հատոր&nbsp;2.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[:0-3] 3,0 ^3,1 «ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆՑԵԱԼԷՆ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ ՄԷՋ ԱՅՍՕՐ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-03-08

[:1-4] 4,0 ^4,1 «Հայկական Հանրագիտարան»։ www.encyclopedia.am։ արտագրուած է՝ 2022-03-08

[1]

[2]

[3]

[4]