Քլէոփաթրա

Քլէոփաթրա; հին յուն․՝ Κλεοπάτρα Φιλοπάτωρ
Ծնած է	13 Յունուար ՔԱ69
Ծննդավայր	Աղեքսանդրիա, Պտղոմէոսեան Եգիպտոս
Մահացած է	ոչ վաղ քան 10 Օգոստոս ՔԱ30 եւ ոչ ուշ քան 12 Օգոստոս ՔԱ30
Մահուան վայր	Աղեքսանդրիա, Պտղոմէոսեան Եգիպտոս
Քաղաքացիութիւն	Պտղոմէոսեան Եգիպտոս
Ազգութիւն	Յոյները Եգիպտոսի մէջ
Մայրենի լեզու	Հին յունական լեզու
Մասնագիտութիւն	գերիշխան, միապետ
Վարած պաշտօններ	Փարաւոն
Ամուսին	Պտղոմէոս ԺԳ.Թէոս Ֆիլոպատոր, Պտղոմէոս ԺԴ. եւ Մարքոս Անթոնիոս
Ծնողներ	հայր՝ Պտղոմէոս ԺԲ.
Երեխաներ	Կեսարիոն, Քլէոփաթրա Սելեն Բ., Ալեքսանդրոս Հելիոս եւ Պտղոմէոս Ֆիլատելֆըս

Քլէոփաթրա Է. Ֆիլոպատոր (յուն․՝ Κλεοπάτρα Φιλοπάτωρ), եգիպտական Պտղոմէոսներու տոհմին ամէնէն նշանաւոր եւ վերջին թագուհին։

Ընդհանուր տեղեկութիւն

Քլէոփաթրան կառավարած է Եգիպտոսը շուրջ 21 տարի։ Սկիզբը կառավարած է իր եղբայրներուն՝ Պտղոմէոս ԺԳ.-ի եւ Պտղոմէոս ԺԴ.-ի հետ միասին (որոնք միաժամանակ կը հանդիսանային անոր ձեւական ամուսինները)։ Այնուհետեւ ամուսնացած է Յուլիոս Կեսարին, ապա՝ Մարքոս Անտոնիոսին հետ։

Այդ ժամանակուան մասին կը պատմեն Պլուտարքոսը, Տիոն Կասիոսը եւ այլ պատմիչներ։ Կեսարէն ունեցած է մէկ զաւակ, իսկ Անտոնիոսէն՝ երկու տղայ եւ մէկ աղջիկ։

Կենսագրութիւն

Մանկութիւնը

Քլէոփաթրան ծնած է Ք.Ա. 69-ին Եգիպտոսի մայրաքաղաք Ալեքսանդրիոյ մէջ։ Անոր հայրը՝ Պտղոմէոս ԺԲ. Ավլետեսը, զարգացած անձնաւորութիւն մըն էր։ Ան շատ կը սիրէր գիտութիւնը եւ մշակոյթը, ինչով կը բացատրուի Քլէոփաթրային զարգացած եւ կիրթ ըլլալը։ Ըստ Պլուտարքոսի՝ Քլէոփաթրա կը տիրապետէր եգիպտերէն, եբրայերէն, արաբերէն, ասորերէն, եթովպերէն, պարսկերէն եւ մարերէն լեզուներուն, իսկ անոր մայրենի լեզուն՝ յունարէնն էր, որովհետեւ Պտղոմէոսները մակեդոնացիներ էին։ 300 տարուան իշխանութեան ընթացքին Քլէոփաթրան միակ թագուհին էր, որ եգիպտերէն խօսիլ գիտէր։

Թագադրութիւնը

Ք.Ա. 51-ին՝ հօր մահէն ետք, Քլէոփաթրա կը բազմի Եգիպտոսի գահին։ Շուրջ երկու տարի ան կը կառավարէ երկիրը եղբօր՝ Պտղոմէոս ԺԳ.-ին հետ միասին, որուն հետ նաեւ պսակադրուած էր՝ ըստ Եգիպտոսի աւանդոյթին։ Ք.Ա. 49-ին եղբայրը կը վտարէ Քլէոփաթրան Ալեքսանդրիա քաղաքէն եւ վերջապէս Եգիպտոսէն՝ Հռոմէական Կայսրութեան սենատէն թոյլատրութիւն ստանալէ ետք։ Քլէոփաթրան կը լքէ երկիրը եւ Արեւելեան Անապատին մէջ զօրք կը հաւաքէ՝ եղբօր դէմ հանելու մտադրութեամբ։ Յուլիոս կեսարը կայսրութեան իր ներքին թշնամիները ոչնչացնելէ ետք՝ Ք.Ա. 1 Հոկտեմբեր 48-ին, կը ժամանէ Ալեքսանդրիա՝ լուծելու Եգիպտոսի գահին հարցը։ Ան կոչ կ'ընէ Քլէոփաթրային վերադառնալ Ալեքսանդրիա եւ յարգել իր (Կեսարին) կայացնելիք որոշումը։ Չունենալով այլ ընտրութիւն՝ Քլէոփաթրան կ'ենթարկուի անոր եւ կը վերադառնայ պալատ՝ շահելով Կեսարին համակրանքը։ Պալատին մէջ ան կը բնակի Կեսարին եղբօր եւ եղբօր խորհրդականին՝ Պոթեինոսին հետ։ Այդ ընթացքին ան կը յաջողի գրաւել Կեսարին սիրտը եւ դառնալ անոր սիրուհին։ Ան կը համոզէ Կեսարը սպաննել եղբօր խորհրդականները եւ հեռացնել եղբայրը պալատէն, որ կը մահանայ փախուստի ընթացքին՝ Նեղոս գետը անցնելու ատեն։ Չխզելով Կեսարին հետ իր յարաբերութիւնը՝ Քլէոփաթրան կ'ամուսնանայ իր կրտսեր եղբօր՝ Պտղոմէոս ԺԴ.-ին հետ, որ իսկական ամուսնութիւն չէր, այլ միմիայն ձեւական բնոյթ կը ունէր, եւ կրկին կը դառնայ Եգիպտոսի թագուհին։

Կեսարը եւ Քլէոփաթրան

Հակառակ անոր, որ Քլէոփաթրան Կեսարին սիրուհին էր, անոնք երբեք չեն ամուսնացած, որովհետեւ Կեսար Հռոմի մէջ կին ունէր եւ օրինական կապը Քլէոփաթրային հետ իր քաղաքականութեան վրայ բացասական ազդեցութիւն կրնար ունենալ։ Ք.Ա. 47-ին Քլէոփաթրան Կեսարին կը պարգեւէ որդի մը՝ Կեսարիոնը (յունարէն՝ «փոքրիկ Կեսար»), որ Կեսարին միակ որդին էր։

Կեսար չէր ժխտեր իր հայրութիւնը Կեսարիոնին նկատմամբ, բայց նաեւ չէր օրինականացներ զայն։ Ան կ'որդեգրէ իր ազգական Օքտավիանոսը եւ զինք կը նշանակէ իր ժառանգորդը։

Ք.Ա. Մարտ 44-ին Քլէոփաթրան եւ Կեսարիոնը կը գտնուէին Հռոմ, երբ Կեսար կը սպաննուի։

Քլէոփաթրա եւ Անտոնիոս

Քլէոփաթրան վտանգ զգալով՝ կը վերադառնայ Եգիպտոս: Քանի մը տարի անց, Մարքոս Անտոնիոս, դառնալով Հռոմի եռապետ եւ կառավարման ոլորտ ընտրելով Արեւելքը, կը ժամանէ Ալեքսանդրիա: Անտոնիոս մեծամիտ եւ գոռոզ տիրակալ մըն էր եւ կը ձգտէր հասնիլ Ալեքսանդր Մակեդոնացիին փառքին եւ նուաճել ողջ Արեւելքը: Անոր փառասիրութեան իր հմայքով ու ոգեշնչմամբ յագուրդ կու տայ Քլէոփաթրան, որ իր դիրքերը ամրապնդելու համար, առանց վարանումի, Անտոնիոսին սիրուհին կը դառնայ, իսկ Ք.Ա. 37-ին, անոնք կ'ամուսնանան: Թագուհին Անտոնիոսը կը դիմաւորէ յատուկ այդ նպատակով կառուցած կարմիր առագաստներով նաւով մը, որ ամբողջովին ծածկուած էր վարդի թերթիկներով: Ք.Ա. 36-ին, Անտոնիոս մեծ արշաւանք մը կը սկսի Պարթեւաստանի դէմ: Հայոց Արտաւազդ Բ. արքան չ'ուզեր մասնակցիլ այդ արկածախնդրութեան ու չի միանար Անտոնիոսին^[9]:

Մահը

Ք.Ա. 31-ին յունական Աքթիում քաղաքին մօտ Անտոնիոսի եւ Քլէոփաթրային բանակը (120 000 զինուոր, 12.000 ձիաւոր, 470 նաւ) կը պարտուի Օքթավիանոսին բանակին (80.000 զինուոր, 15.000 ձիաւոր, 260 նաւ) դէմ։

Զօրքին մնացորդներով Անտոնիոս կը հասնի Հայաստան: Հայոց արքան կ'ընդունի հռոմէացիները՝ զանոնք փրկելով վերջնական կործանումէ:

Վերադառնալով Ալեքսանդրիա՝ Քլէոփաթրան եւ Մարքոս Անտոնիոսը իրենք զիրենք կը ձեւացնեն իբրեւ պատերազմի յաղթողներ, սակայն անոնք գիտէին, որ քանի մը օր ետք Օքթավիանոսը պիտի ժամանէր Ալեքսանդրիա՝ իր յաղթանակը յայտարարելու։ Մարքոս Անտոնիոսը անձնասպան կ'ըլլայ՝ նետուելով իր թուրին վրայ։

Երբ Օքթավիանոս կը հասնի Ալեքսանդրիա, Քլէոփաթրան դեռ ողջ էր։ Ան կը փորձէ գերել Օքթավիանոսը, սակայն չի յաջողիր։ Ք.Ա. 12 Օգոստոս 30-ին, իր նպատակին չհասնելէ ետք, Քլէոփաթրան եւս անձնասպան կ'ըլլայ։ Անոր մահուան պատճառը մինչեւ այսօր յայտնի չէ, ըստ առասպելի՝ ան ինքզինք սպաննած է օձի թոյնի միջոցով։

Նախքան մահանալը ան Կեսարիոնը կը փախցնէ քաղաքէն, բայց Օքթավիանոսը կը գտնէ եւ սպաննել կու տայ զայն։ Անտոնիոսին եւ Քլէոփաթրային երեխաները կը տարուին Հռոմ, ուր զանոնք կը խնամէ եւ կը դաստիարակէ Օքթավիան՝ Օքթավիանոսին քոյրը եւ Անտոնիոսին կինը։

Ծանօթագրութիւններ

↑ Loviglio J. Cleopatra exhibit tells an intriguing tale — Ուաշինկթըն Փոստ, 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q166032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q94222606"></a>
↑ http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/03612759.2010.539496
↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2010.539496
↑ http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2011.539495
↑ ^5,0 ^5,1 https://blog.oup.com/2010/12/cleopatra-2/
↑ https://www.ancientegyptonline.co.uk/Cleopatra-Caesar.html
↑ Цезарион // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIIа. — С. 891.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892986"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24511486"></a>
↑ Любкер Ф. Caesarion // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга et al. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 234.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101490"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1459210"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q694826"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4135787"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24933120"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30059240"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4249594"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q45267495"></a>
↑ Քլէոփաթրա եւ Անտոնիոս

[<i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q94222606|Loviglio&nbsp;J.]]</i>_[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/06/04/AR2010060404566.html_Cleopatra_exhibit_tells_an_intriguing_tale]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q166032|Ուաշինկթըն_Փոստ]],_2010.</span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q166032"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q94222606"></a></div>-1] Loviglio J. Cleopatra exhibit tells an intriguing tale — Ուաշինկթըն Փոստ, 2010.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q166032"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q94222606"></a>

[[http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/03612759.2010.539496_http://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/03612759.2010.539496]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-2] ttp://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/03612759.2010.539496

[[http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2010.539496_http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2010.539496]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-3] ttp://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2010.539496

[[http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2011.539495_http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2011.539495]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-4] ttp://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/03612759.2011.539495

[[https://blog.oup.com/2010/12/cleopatra-2/_https://blog.oup.com/2010/12/cleopatra-2/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-5] 5,0 ^5,1 https://blog.oup.com/2010/12/cleopatra-2/

[[https://www.ancientegyptonline.co.uk/Cleopatra-Caesar.html_https://www.ancientegyptonline.co.uk/Cleopatra-Caesar.html]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-6] ttps://www.ancientegyptonline.co.uk/Cleopatra-Caesar.html

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q24511486">[[:ru:s:ЭСБЕ/Цезарион|Цезарион]]_//_''[[:d:Q23892986|Энциклопедический_словарь]]''<span_class="wef_low_priority_links">_—_<span_title="Санкт-Петербург"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">СПб.</span>:_[[:ru:Брокгауз_—_Ефрон_(издательство)|Брокгауз_—_Ефрон]],_1903._—_Т.&nbsp;XXXVIIа._—_С.&nbsp;891.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892986"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24511486"></a></div>-7] Цезарион // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1903. — Т. XXXVIIа. — С. 891.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19908137"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q23892986"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q602358"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24511486"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1580166"_data-entity-id="Q45267495"><i_class="wef_low_priority_links">[[:ru:Любкер,_Фридрих|Любкер&nbsp;Ф.]]</i>_[http://dlib.rsl.ru/01003599381_Caesarion]_//_''[[:d:Q30059240|Реальный_словарь_классических_древностей_по_Любкеру]]''<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ru:Зелинский,_Фаддей_Францевич|Ф.&nbsp;Ф.&nbsp;Зелинский]],_[[:ru:Георгиевский,_Александр_Иванович|А.&nbsp;И.&nbsp;Георгиевский]],_[[:ru:Куторга,_Михаил_Семёнович|М.&nbsp;С.&nbsp;Куторга]]_et_al._—_<span_title="Санкт-Петербург"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">СПб.</span>:_[[:ru:Филологическое_общество|Общество_классической_филологии_и_педагогики]],_1885._—_С.&nbsp;234.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101490"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1459210"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q694826"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4135787"></a><a_href="https://wikidata.or] Любкер Ф. Caesarion // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга et al. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 234.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q101490"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1459210"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q694826"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4135787"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q24933120"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q30059240"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q4249594"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q45267495"></a>

[9] Քլէոփաթրա եւ Անտոնիոս

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]