Վահրամ Արիստակէսեան

Վահրամ Արիստակէսեան;
Ծնած է	4 (16) Ապրիլ 1899
Ծննդավայր	Կարին, Էրզրումի վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	18 Յուլիս 1978 (79 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Մոսկուայի Ի. Սեչենովի անուան առաջին պետական բժշկական համալսարան
Մասնագիտութիւն	պարուսոյց, բալետմայստեր, բժիշկ
Աշխատավայր	Երևանի պարարվեստի պետական քոլեջ?

Վահրամ Արիստակէսեան (4 (16) Ապրիլ 1899^[1]^[2], Կարին, Էրզրումի վիլայէթ, Օսմանեան Կայսրութիւն^[1]^[2] - 18 Յուլիս 1978(1978-07-18)^[2], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն^[2]), հայկական ժողովրդական պարերու վարպետ, պարող, պարուսոյց, Հայաստանի արուեստի վաստակաւոր գործիչ։

Կենսագրութիւն

Ծնած է Էրզրում` երաժշտասէրներու ընտանիքի մէջ, ուր միշտ հնչած է հայկական երգն ու պարը: 20-րդ դարասկիզբին ստիպուած հեռաացած է հայրենի տունէն նախ Իրան, ապա` Էջմիածին, իսկ աւելի ուշ` Թիֆլիս, ուր յաճախած է հայկական ծխական դպրոցը։ Աւարտելէ ետք հետեւած է գթութեան եղբայրներու դասընթացներուն: Այնուհետեւ իբրեւ բուժակ գացած է Էջմիածին` օգնելու Հայոց ցեղասպանութենէն փրկուած հայ գաղթականներու, որոնք շատ յաճախ, ցաւը մոռցած, շրջան բռնելով կը սկսէին պարել` կարծես այդ կերպ յագեցնելու կորսուած հայրենիքի կարօտը:

Էջմիածինի մէջ՝ գաղթականներու օգնութեամբ վարակուած է վանեցիի, տալուորիկցիի, մշեցիի, ղարսեցիի, սասունցիի հայկական պարերու մոգականութեամբ եւ ինչպէս խոստովանած է տարիներ անց, որ այդ հանդիպումն ալ դարձած է իր ստեղծագործական մկրտութիւնը:

Գործունէութիւն

1920-1922 Արիստակէսեան սկսած է ազգային պարերու բանահաւաքութեամբ զբաղուիլ, միաժամանակ դասական, ազգագարական պարեր ուսանելով` աշակերտած է իտալացի յայտնի վարպետ Ի. Փերինիին, Գ. Էթարեանի պարի ուսումնարանին մէջ, Վրաստանի պարի դասատուներու մասնագիտական դպրոցին մէջ: 1922-ին Վրաստանի պետական օփերայի արուեստագէտ, այլեւ Թիֆլիսի մէջ բացուած կովկասեան պարերու արուեստանոցի վարիչն ու պարի դասատուն:

Թիֆլիսի մէջ` Հայարտուն կեդրոնէն ներս անոր հանդիպումը Հայաստանի լուսաւորութեան ժողովրդական կոմիսար Ասքանազ Մռաւեանի հետ, շրջադարձային կը դառնայ անոր կեանքին մէջ: Վահրամ Արիստակէսեանին հնարաւորութիւն կը տրուի իր արուեստը ծառայեցնել հայրենիքի մէջ եւ հայրենի ժողովուրդին, ինչպէս նաեւ Երեւանի մէջ պարի դպրոց բանալու:

1924 թուականին Երեւանի մէջ բացուած է պարարուեստի պետական արուեստանոցը (այսօր` Պարարուեստի ուսումնարան), ուր քառամեայ կրթութեամբ սաները կը սորվէին դասական, ժողովրդական պարեր: Անոր սաներէն շատերը դառրձած են Հայֆիլհարմոնիայի, Հայկական ժողովրդական երգի-պարի պետական անսամպլի, Հայաստանի պետական օփերայի պալէի խումբի արուեստագէտներ․

«Ինչպէս տառերէն կը կազմուին բառերը, բառերէն` նախադասութիւնները, այնպէս ալ առանձին շարժումներէ կը կազմուին ամբողջական պարերը: Իսկ ձեռքերը … մարմնի աչքերը, որոնք կը հարցնեն, կը հաստատեն, կը խնդրեն, կը մերժեն,կը կանչեն, կը վանեն: Ձեռքի` այդ բոլորն արտայայտող շարժումները անոր հայեացքն են, նայուածքը»,- յաճախ կրկնած է իր սաներուն:

Դասաւանդման զուգահեռ Վահրամ Արիստակէսեան շրջած է Հայաստանի շրջաններուն մէջ, գիւղերուն հաւաքէած եի գրի առած է հայկական ժողովրդական պարերն ու մեղեդիները:

1926 թուականին Երեւանի արհեստանոցին մէջ բեմադրած է պալէի առաջին բեմադրութիւնը Հայաստանի մէջ ` Տելիպի «Քոփփելիա» (Coppélia) պալէն:

1927 թուականին անոր ղեկավարած պարախումբը մասնակցած է ՍՍՀՄ ժողովուրդներու արուեստներու յոբելենական համերգին՝ «Գեովնդը», «Մշոյ խըռ», «Ջանիման» եւ այլ պարերով:

1928-ին, արդէն իբրեւ մենապարող, մասնակցած է Մոսկուայի մէջ իրականացուող համամիութենական առաջին սպարտակիադային ու գրաւած առաջին տեղը` արժանանալով ախոյեանի կոչման: Առաջին մրցանակին արժանացած է նաեւ անոր ղեկավարած պետական ազգագրական պարերու անսամպլը:

1929 թուականին Վահրամ Արիստակէսեան նկարահանուած է «Անուշ» ֆիլմին մէջ` Սարոյի դերին, սակայն ֆիլմն անաւարտ մնացած է:

1931 թուականին ան աշխատանքին զուգահեռ ուսանած է Երեւանի, այնուհետեւ Մոսկուայի բժշկական հիմնարկին մէջ:

Աւարտելէ յետոյ համատեղելով պարն ու բժշկական մասնագիտութիւնը` միաժամանակ կ՛աշխատի Հայաստանի պետական օփերայի, Հայֆիլհարմոնիայի մէջ, ինչպէս նաեւ հիւանդանոցի մէջ:

1933 թուականին Ալ. Սպենդիարեանի «Ալմաստ» օփերայով բացուած է Հայաստանի օփերայի եւ պալէի պետական թատրոնը, որուն գլխաւոր պարողը դարձած է Արիստակէսեան:

Արիստակէսեանի ղեկավարած պետական ազգագրական պարերու անսամպլը ելոյթ ունենցած է տարբեր երկիրներու մէջ։

1957-ին Աշնակ գիւղին մէջ (Արագածոտնի մարզ) կազմակերպած է ազգագրական պարի ինքնագործ խումբ (Երիտասարդութեան եւ ուսանողներու համաշխհային 6-րդ փառատօնի դափնեկիր, 1957, Մոսկուա)^[3]^[4]:

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>
↑ «Վահրամ Արիստակէսեան | «Կարին» աւանդական երգի եւ պարի համոյթ»։ karinfolk.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-12-19-ին։ արտագրուած է՝ 2022-12-19
↑ «VAHRAM ARISTAKESYAN AVAGI / ՎԱՀՐԱՄ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ ԱՒԱԳԻ»։ www.anunner.com։ արտագրուած է՝ 2022-12-19

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111"_data-entity-id="Q28722393">[[:d:Q28722393|Ով_ով_է._հայեր]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:hy:Հովհաննես_Այվազյան|Հ.&nbsp;Այվազյան]]_—_[[:Երեւան|Երևան]]:_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2005._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 Ով ով է. հայեր / խմբ. Հ. Այվազյան — Երևան: Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2005. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053761"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1953"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q28722393"></a>

[3] «Վահրամ Արիստակէսեան | «Կարին» աւանդական երգի եւ պարի համոյթ»։ karinfolk.am։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-12-19-ին։ արտագրուած է՝ 2022-12-19

[4] «VAHRAM ARISTAKESYAN AVAGI / ՎԱՀՐԱՄ ԱՐԻՍՏԱԿԷՍԵԱՆ ԱՒԱԳԻ»։ www.anunner.com։ արտագրուած է՝ 2022-12-19

[1]

[2]

[3]

[4]