Ռուբէն Մամուլեան

Ռուբէն Մամուլեան; անգլերէն՝ Rouben Mamoulian
Ծնած է	8 Հոկտեմբեր 1897
Ծննդավայր	Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	4 Դեկտեմբեր 1987[…] (90 տարեկանին)
Մահուան վայր	Վուդլենդ Հիլզ, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Ուսումնավայր	Մոսկուայի պետական համալսարանի իրաւաբանական բաժին
Մասնագիտութիւն	ժապաւէնի բեմադրիչ, թատերական ռեժիսոր
Աշխատավայր	Իսթմանի երաժշտական դպրոց?

Ռուբէն Մամուլեան (անգլերէն՝ Rouben Mamoulian, 8 Հոկտեմբեր 1897(1897-10-08)^[1]^[2]^[3], Թիֆլիս, Ռուսական Կայսրութիւն^[4] - 4 Դեկտեմբեր 1987(1987-12-04)^[5]^[1]^[2]^[…], Վուդլենդ Հիլզ, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), ամերիկահայ բեմադրիչ, կը համարուի 20-րդ դարու աշխարհի մեծագոյն թատերական եւ սինեմայի բեմադրիչներէն մէկը։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ռուբեն Մամուլեան ծնած է Թիֆլիսի մէջ (Վրաստան), 1897-ին, հայ մեծահարուստ ընտանիքի մէջ։ Ուսանած է Մոսքուայի եւ Լոնտոնի համալսարաններու իրաւաբանական կաճառներուն մէջ։ Որոշ ժամանակ յաճախած է Եւկենի Վախթանկովի թատերական սթիւտիոն։ 1920 թուականէն սկսեալ Լոնտոնի եւ Փարիզի, 1923 թուականէն՝ Նիւ Եորքի թատրոններուն մէջ իրականացուցած է շուրջ 60 տրամաթիքական եւ երաժշտական բեմականացումներ, որոնք մեծ ազդեցութիւն ձգած են ամերիկեան թատրոնի եւ սինեմայի ձեւաւորման եւ զարգացման վրայ։ 1929 թուականէն սկսեալ նկարահանած է շարժանկարներ, որոնց մէջ իրագործած է շարք մը նորարարութիւններ։ 1964 թուականին կը գրէ եւ կը հրատարակէ մանկական Ապիկայլ գիրքը։ Կեանքի վերջաւորութեան ժամանակակից անգլերէնի թարգմանած է Շէյքսփիրի «Համլետը»: 1968 թուականին այցելած է Հայաստան։ Մահացած է 1987 թուականի Դեկտեմբեր 4 -ին Լոս Անճելըսի մէջ (Միացեալ Նահանգներ)։

Նորարարութիւնները[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Առաջին անգամ օգտագործած է երկու խօսափողով ձայնագրումը եւ մոնթաժը մէկ ձայներիզի վրայ։ Առաջին անգամ է նկարահանած է սթիւտիոյէն դուրս, շարժական տեսագրիչով, օգտագործած է միաժամանակ քանի մը տեսագրիչ։ Քաղաքի փողոցները ֆիլմին մէջ է, որ առաջին անգամ հնչած է ձայնը քատրէն դուրս։ Բեքքի Շարփ շարժանկարը սինեմայի պատմութեան առաջին գունաւոր երկար շարժանկարն է։

Մրցանակներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Ուրախ աւազակը»՝ 1936-ին Նիւ Եորքի սինեմայի քննադատներուն կողմէ համարուած է տարուայ լաւագոյն շարժանկարը։ «Արիւն եւ աւազ»՝ 1940-ին Վենետիկի ֆիլմի փառատօնին արժանացած է ժիւրիի յատուկ մրցանակի որպէս լաւագոյն գունաւոր շարժանկար։ 1980-ին Մամուլեանի անունը արձանագրուեցաւ է Պրոտւոէյի փառքի դահլիճին մէջ։ 1983-ին ստացած է ամերիկեան սինեմայի բեմադրիչներու բարձրագոյն՝ Կրիֆֆիթի մրցանակը սինեմայի ասպարէզին մէջ մեծագոյն աւանդի համար։ Մամուլեանի անունով աստղ տեղադրուած է Հոլիուտի փառքի ծառուղիին վրայ։

Թատերական Գործերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Դռան թակոց (Օսթին Փեյճ) 1922, Լոնտոն
Ֆաուսթ (Կեօթէ) 1925, Ռոչեսթըր (Միացեալ Նահանգներ)
Գարմեն (Պիզէ) 1926, Ռոչեսթըր (Միացեալ Նահանգներ)
Քոյր Պէաթրիս (Մեթերլինք) 1926, Ռոչեսթըր (Միացեալ Նահանգներ)
Բորկի (Հէյուորտ) 1927, Նիւ Եորք (Միացեալ Նահանգներ)
Բորկի եւ Պես (Կերշուին), 1927 Նիւ Եորք (Միացեալ Նահանգներ)
Ամիս մը գիւղին մէջ 1929, Նիւ Եորք (Միացեալ Նահանգներ)
Օգլահոմա (Ռոճըրս, Համմերսթայն) 1943, Նիւ Եորք (Միացեալ Նահանգներ)
Գարուսել (Ռոճըրս, Համմերսթայն) 1945, Նիւ Եորք (Միացեալ Նահանգներ)

Ֆիլմագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Թուական	Ֆիլմի Անուն	Արտադրութեան ընկերութիւն	Դերեր	Նշումներ
1929	Ծափահարութիւններ	Paramount	Էլլէն Մորկան
1931	Քաղաքի փողոցները	Paramount	Կերի Քուփըր / Սիլվէա Սիտնի
1932	Տոքթոր Ճեքիլը եւ պարոն Հայտը	Paramount	Ֆրետրիք Մարչ / Միրիամ Հոփքինզ
1932	Սիրէ զիս այս գիշեր	Paramount	Մորիս Շէվալիէ / Ժանեթ Մաքտոնալտ
1933	Քրիսթինա թագուհին	MGM	Կրէթա Կարպօ / Ճոն Կիլպըրթ
1933	Երգ երգոց	Paramount	Մարլէն Դիթրիխ / Պրայըն Էյհըրն
1934	Մենք նորէն կ'ապրինք	Samuel Goldwyn Co.	Ֆրէտրիք Մարչ / Աննա Սթեն
1935	Պեքքի Շարփ	Pioneer Pictures	Միրիամ Հոփքինզ	First three-strip Technicolor film
1936	Ուրախ աւազակը	Pickford-Lasky	Նինօ Մարթինի / Իտա Լուբինօ / Լէօ Քարիլլո
1937	Բարձր, Լայն եւ Գեղեցիկ	Paramount	Իրէն Տիւն / Ռանտոլֆ Սքոթ/ Չարլզ Բիքֆորտ
1939	Ուրախ աւազակը	Columbia	Պարպարա Սթէնուիք ] / Ուիլյըմ Հոլտըն
1940	Զօրոյի նշանը	20th Century Fox	Թայրըն Բաուըր / Լինտա Տարնելլ	Չարլզ Պիքֆորտ
1941	Արիւն եւ աւազ	20th Century Fox	Թայրըն Բաուըր / Լինտա Տարնելլ / Ռիթա Հէյուորթ	Technicolor film
1942	Մատանիներ իր մատներուն վրայ	20th Century Fox	Ճին Թիերնի / Հէնրի Ֆօնտա
1948	Ամառնային Արձակուրդ	MGM	Միքի Ռունի / Կլորիա դը Հէվըն / Ոըալթր Հիւսթըն / Ակնէս Մուրհէտ / Ֆրէնք Մորկան / Մարիլին Մէքսուելլ	Technicolor film
1957	Մետաքսէ գուլպաներ	MGM	Ֆրետ Ասդեր / Սիտ Չարիս	Metrocolor film

ՀՀ փոստային նամականիշ Մամուլեանի նկարով (1997)‎

Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Theater Programs, Playbills and Miscellany from the Rouben Mamoulian Collection at the Library of Congress

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Internet Broadway Database — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek et al. Record #119464691 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q31964">Internet_Broadway_Database<span_class="wef_low_priority_links">_—_2000.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Internet Broadway Database — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q1414426"_data-entity-id="Q15706812">filmportal.de<span_class="wef_low_priority_links">_—_2005.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q237227">[[:de:s:Brockhaus_Enzyklopädie|Բրոքհաուզի_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_Hrsg.:_[[:de:Bibliographisches_Institut_&_F._A._Brockhaus|Bibliographisches_Institut_&_F._A._Brockhaus]],_[[:de:Wissen_Media_Verlag|Wissen_Media_Verlag]]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q464633"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2586178"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284_citetype_Q1982918"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:Գերմանիոյ_Ազգային_Գրադարան|Deutsche_Nationalbibliothek]],_[[:de:Staatsbibliothek_zu_Berlin|Staatsbibliothek_zu_Berlin]],_[[:de:Bayerische_Staatsbibliothek|Bayerische_Staatsbibliothek]]_et_al.</i>_[http://d-nb.info/gnd/119464691/_Record_#119464691]_//_Gemeinsame_Normdatei<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek, Staatsbibliothek zu Berlin, Bayerische Staatsbibliothek et al. Record #119464691 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q304037"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q256507"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q170109"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb139402475_data.bnf.fr]:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]