Լերոս

Լերոս
Կղզի
	Լերոս
	Λέρος
	Լերոս
Երկիր	Յունաստան, էգէական ծով
Շրջան	[[Տոտեքանիսա]]
Տարածութիւն	54,052 քմ²
Կը գտնուի ափին	Էգէական Ծով
Ժամային գօտի	UTC+2 եւ UTC+3։00
Փոստային ցուցանիշ	854 00
Պաշտօնական կայքէջ	leros.gr

Լերոս (յուն․՝ Λέρος), հարաւ-արեւելեան Էգէականի կղզի, Տոտեքանիսա, Յունաստան։ Մայրաքաղաքն է Այիա Մարինա։ Կը գտնուի Լիփսիի հարաւը, Քալիմնոսի հիւսիս-արեւմուտքը։

Ընդհանուր տեղեկութիւններ

Լերոս կը գտնուի Քալիմնոսի հիւսիս-արեւմուտքը։ Տարածութիւնն է 54,052 քլ․², ծովեզրն է 71 քլ․ եւ բնակչութեան թիւը՝ 7 917։ Բարձրագոյն կէտն է Քլիտի 320 մեթր, ուրիշ բարձր կէտեր են՝ Սքուպարտա, Տիափորի (հարաւը) եւ Ափիթիքի (արեւելքը)։ Կղզին ունի բազմաթիւ ծոցեր, խորշեր եւ նաւակայքեր։

Լերոսի քաղաքապետութիւնը կը ներփակէ բազմաթիւ կղզիակներ՝ Արհակելոս, Վելոնա, Ղլարոս, Քինարոս, Լեւիթա, Մաւրա, Մեղալօ Լիվատի, Փիղանուսա, Փլաքա, Սթրոկիլի, Թրիփիթի եւ Ֆարմաքոնիսի։

Այիա Մարինա գլխաւոր բնակավայրն է (ե՛ւ նաեւ մայրաքաղաք) 2 672 բնակիչ։ Ուրիշ բնակավայրեր են՝ Լաքի (1 990), Ալինտա (748), Քամարա (643), Քսիրոքամպոս (514), Թեմենիա (399), Տրիմոնաս (284), Ղուրնա (282), Փլաքես (253), Վրոմոլիթոս, Փարթենի, Պելեֆութիս, Փանտելի, Քրիթոնի, Տիօ Լիսքարիա, եւայլն։

Կանանչապատ կղզի է։ Բնակչութիւնը կը զբաղի երկրագործութեամբ (կղզին ունի անհամար այգեստաններ)։ Կը մշակուին նաեւ թզենիներ, հնդկաթզենիներ, «կաւաֆես» (Լերոսի յատուկ պտուղ), բանջարեղէններ։

Գետակ մը կը ճեղքէ կղզին․ Իմերովիղլիէն Ղուրնայի ծոցը։

Պատկերասրահ

Լերոսի կղզիակները

Արհակելոս
Լեւիթա
ձախէն աջ՝ Փիղանուսա, Այիա Քիրեաքի եւ Քալոլիմնոս

Լերոս կղզին

Լերոս․ Բերդը, ջաղացքները եւ Փանտելի
Լերոս․ ջաղացքները․․․
Փանտելի
Այիա Մարինա
Ալինտա
Այիոս Իսիտորոս
Այիոս Փեթրոս, Տրիմոնա
Փանայիա Քաւուրատենա, Քսիրոքամպոս
Սոթիրաս Խրիստոս Փլաթանոսի (Յիսուս Փրկիչի եկեղեցի, Փլաթանոս)
Այիա Մարինա
Ալինտա, արեւամար

Պատմական ակնարկ

Առաջին բնակիչներ

Լերոսի առաջին բնակիչները եղած են Քարես, Լելեղես։ Օմիրոս (Հոմերոս) կղզին ընդգրկած է Էգէականի այդ կղզիներուն ցանկին մէջ, որոնք Տրոյեան պատերազմին մասնակցած են։

Ք․Ա․ 5-րդ դար

Թուքիտիտիս նշած է Լերոսի ծոցերուն կարեւորութիւնը Պելոպոնեզեան պատերազմի ընթացքին (Ք․Ա․ 431-404)․ Լերոս Աթէնքի կողմնակից էր^[1]։ Աթէնքին եւ անոր դաշնակիցներուն պարտութեամբ, Սփարթան (Սփարթի) կ՛ իշխէ Լերոսին։

Այնուհետեւ կղզիին պատմութիւնը կը հետեւի Տոտեքանիսայի պատմութեան։

Ի․րդ դար

Բ․ Համաշխարհային պատերազմին զոհուած յոյն եւ դաշնակից (մասնաւորաբար անգլիացի) զինուորներուն գերեզմանատունը

1914-ին երբ դիմացի Փոքր Ասիոյ ափերուն յունական բնակչութեան դէմ հալածանքները կը սաստկանան, շատեր Լերոս կ՛ ապաստանին։ Անոնք կը վերադառնան Ա․ Համաշխարհային Պատերազմի աւարտին (1918, Մուտրոսի պայմանագիր)։ Փոքր Ասիոյ Աղէտէն ետք, բազմաթիւ գաղթական ընտանիքներ կղզին կը հաստատուին։

Բ․ Համաշխարհային Պատերազմին ընթացքին, կղզիին ծոցերն ու խորշերը հիանալի ապաստան կ՛ ըլլան դաշնակից ուժերու ռազմանաւերուն համար։ Սակայն այդ պատճառով իսկ Լերոս մեծապէս կը տուժէ իտալական եւ մանաւանդ գերմանական շարունակ ռմբակոծումներէն․ 26 Սեպտեմբեր 1943-ին կը խորտակուին Լաքի խարիսխ նետած յունական «A/T Թագուհի Օլկա D-15» եւ անգլիական խորտանաւերը։ Լերոսի ճակատամարտին ընթացքին գերմանական օդային եւ հետեւակ (ցամաքի) ուժերը կը յաջողին կղզին գրաւել՝ 16 Նոյեմբեր 1943։ Պատերազմի աւարտին կղզին վերստին Յունաստանին կը միանայ։

Աքսորավայր

Զինուորական վարչակարգին (բռնատիրութեան) ժամանակ (1967 - 1974), կղզին 4 000-ի մօտ քաղաքական բանտարկեալներու աքսորավայր կը հանդիսանայ։

Հոգեբուժարանը

1957-ին, իտալական ծովակալութեան դատարկ շէնքերը կը վերածուին հոգեբուժարանի․ հոգեկան խանգարումով հիւանդներու համայնք մը, որոնք պիտի զբաղէին նաեւ երկրագործութեամբ։ Սակայն տարիներուն ընթացքին, հիւանդներուն թիւը կը բազմապատկուի, իսկ հոգեբուժներուն թիւը անփոփոխ կը մնայ՝ 2։ Հետեւանքն է հոգեբուժարանը չկարողանայ ծառայել իր առաքինութեան եւ պատսպարուողները ապրին վատ պայմաններու մէջ։ 1982-ին կը դադրի հիւանդներուն փոխադրումը կղզին։

Ներկայիս հոգեբուժարանը կը գործէ արդի եւ լաւ պայմաններու մէջ։

^[2] ^[3] ^[4] ^[5] ^[6] ^[7] ^[8]

Ծանօթագրութիւններ

Արտաքին յղումներ

Թագուհի Օլկա խորտանաւ(յունարէն)

[1] Յունաստան#Աթէնք՝ դերակատար

[2] Լերոսի քաղաքապետութիւն(յունարէն)

[3] Լերոս քաղաքապետութեան պաշտօնական կայքէջ(յունարէն)

[4] Էգէականի կղզին որ զինուորական վարչակարգէն դժոխքի վայր դարձաւ, Տիմոսթենիս Կաւեաս, 21-4-2015(յունարէն)

[5] ΕΡΤ - Յունաստանի Պետական ռատիոհեռասփռման կայան․ Լերոս, Էգէականի դրախտերէն(յունարէն)

[6] Լերոս․ Էգէականի Մարթան - Տեսերիզ(յունարէն)

[7] «Յունաստանի 2011-ի մարդահամար(յունարէն)»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2020-12-07-ին։ արտագրուած է՝ 2022-04-19

[8] Հոգեբուժարանին անընդունելի վիճակը(անգլերէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]