Իջեւան
| Բնակավայր | |||
|---|---|---|---|
| Իջեւան | |||
| |||
 | |||
| Երկիր |
 Հայաստան | ||
| Տարածութիւն | 4,6 քմ² | ||
| ԲԾՄ | 755±1 մեթր | ||
| Պաշտօնական լեզու | հայերէն | ||
| Բնակչութիւն | 19 200 մարդ (1 Յունուար 2024)[1] | ||
| Ժամային գօտի | UTC+4։00 | ||
| Փոստային ցուցանիշ | 4001 եւ 4002 | ||
| Շրջագայութեան պետ-համարագիր | 57 | ||
| Պաշտօնական կայքէջ | ijevancity.am | ||
Իջեւան (նախապէս՝ Քարուանսարայ), քաղաք Հայաստանի Տաւուշի մարզին մէջ։ Կը գտնուի Աղստեւ գետի ափին՝ Երեւանէն 142 քմ հեռաւորութեան վրայ։ Մարզի վարչական կեդրոնն է։
Անուանում
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ներկայիս քաղաքի տեղը հին ժամանակին գտնուած են իջեւանատուներ, որոնք սպասարկած են Ասորիքէն ու Դուինէն դէպի Պարտաւ եւ Հիւսիսային Կովկաս գացող առեւտրական տարանցիկ ճանապարհը։ Պարսկական տիրապետութեան շրջանին այդ վայրը կոչուած է Իստիբուլաղ (պարսկերէն բառացի՝ «տաք աղբիւր»), ուր 1780-ականներուն հիմնադրուած է Քարվանսարա գիւղը։
Հայաստանի մէջ խորհրդային իշխանութիւն հաստատումէն ետք վերանուանուած է Իջեւան։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1961-էն[2]։
Աշխարհագրութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Իջեւանը կը գտնուի Աղստեւ գետի երկու ափերուն` Իջեւանեան լեռնաշղթայի ստորոտին։ Քաղաքը Երեւանէն կը գտնուի 142 կմ հեռաւորութեան վրայ։ Իջեւանը շրջապատուած է լեռներով՝ պատուած սաղարթախիտ անտառներով, որոնց տեղ-տեղ կը փոխարինեն ալպիական մարգագետինները։
Կլիմա
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Իջեւանի մէջ, ինչպէս նաեւ հարակից բնակավայրերուն, կլիման բաւականին մեղմ է. ամրանը ոչ շատ շոգ է, իսկ ձմրան՝ ոչ սաստիկ ցուրտ։ Օդի միջին ջերմաստիճանը Օգօստոսին կը կազմէ մօտ 23 °C, Յունուարին՝ մօտ 0 °C, տարեկան տեղումներու քանակը` 563 մմ։
| Իջեւանի կլիմայական տուեալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | յունու | փետ | մարտ | ապր | մայ | յուն | յուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Միջին բարձր °C (°F) | 4.9 (40.8) |
6.2 (43.2) |
11.4 (52.5) |
18.0 (64.4) |
23.2 (73.8) |
27.1 (80.8) |
30.5 (86.9) |
29.9 (85.8) |
25.7 (78.3) |
19.3 (66.7) |
12.4 (54.3) |
6.8 (44.2) |
17.95 (64.31) |
| Միջին օրական °C (°F) | 0.5 (32.9) |
1.6 (34.9) |
6.1 (43) |
12.0 (53.6) |
17.0 (62.6) |
20.7 (69.3) |
23.9 (75) |
23.5 (74.3) |
19.3 (66.7) |
13.4 (56.1) |
7.6 (45.7) |
2.6 (36.7) |
12.35 (54.23) |
| Միջին ցած °C (°F) | −3.8 (25.2) |
−2.9 (26.8) |
0.9 (33.6) |
6.0 (42.8) |
10.8 (51.4) |
14.4 (57.9) |
17.4 (63.3) |
17.1 (62.8) |
12.9 (55.2) |
7.6 (45.7) |
2.8 (37) |
−1.6 (29.1) |
6.8 (44.23) |
| Տեղումներ մմ (մատնաչափ) | 17 (0.67) |
24 (0.94) |
33 (1.3) |
46 (1.81) |
72 (2.83) |
62 (2.44) |
36 (1.42) |
31 (1.22) |
28 (1.1) |
36 (1.42) |
27 (1.06) |
17 (0.67) |
429 (16.88) |
| Աղբիւր: {{{Աղբիւր 1}}} | |||||||||||||
Բնակչութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Իջեւանի ազգաբնակչութեան փոփոխութիւնը[3].
| Տարի | 1831 | 1873 | 1897 | 1926 | 1939 | 1959 | 1976 | 1989 | 1991 | 2001 | 2004 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Բնակիչ | 440 | 1016 | 1790 | 2261 | 4426 | 7639 | 15006 | 18681 | 19100 | 20223 | 20300 | 20800 |
Տնտեսութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Իջեւանը յայտնի է իր գորգագործութեամբ։ Այստեղ կը գտնուի Հարաւային Կովկասի ամենամեծ գորգագործական միութիւնը, որ մեծ համբաւ ունէր ողջ Խորհրդային Միութեան մէջ։ Իջեւանեան գորգագործութեան նմուշները այսօր եւս կը պահպանուին Հայաստանի պատմութեան թանգարանին մէջ։
Իջեւանը յայտնի է նաեւ իր գինիներով։ Քաղաքի մուտքի մօտ կը գտնուի Իջեւանի գինիի գործարանը։
Զբօսաշրջութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Իջեւանի տեսարժան վայրերէն են կեդրոնական զբօսայգին, բուսաբանական այգին (Դենդրոպարկը), Իջեւանի պատմաերկրագիտական թանգարանը եւ այլն։ Իւրաքանչիւր տարի Իջեւանի մէջ տեղի ունեցած է ճարտարապետներու միջազգային գիտաժողով, որու արդիւնքով ստեղծուած գործերը տեղադրուած են կեդրոնական զբօսայգիին մէջ։
Իջեւանի տարածաշրջանը յայտնի է նաեւ իր պատմաճարտարապետական կոթողներով, որոնցմէ ամենայայտնին Մակարավանքն է։ Այն կառուցուած է 10-13-րդ դարերուն, կը գտնուի Աչաջուր գիւղի մօտ՝ Իջեւանէն 10 քմ հեռաւորութեան վրայ։ Տարածքի լեռներուն մէջ բազմաթիւ են քարանձաւները (Լաստիւեր՝ գիւղ Ենոքաւան 3 կմ)։
Իջեւանը յարմարաւէտ վայր է աշխոյժ հանգիստի սիրահարներու համար։ Այստեղ կարելի է կազմակերպել ձիարշաւներ, հետիոտնային, հեծանիւային արշաւներ, վրանային երեկոներ։
Պատմամշակութային կառոյցներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հին Քարվանսարան կը գտնուէր ներկայիս Իջեւան քաղաքէն 10 քմ հարաւ՝ Աղստեւի ձախ ափին։ Քաղաքի արեւմտեան մասին մէջ կը գտնուի 13-րդ դարուն կառուցուած Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցին։
Երթեւեկութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Քաղաքով կ՚անցնի Երեւան-Թիֆլիսի մայրուղին: Հողամասի փոխարէն անցնելով Ազրպէյճանի տարածքով` Վրաստանի հետ կապ ունենալու համար կառուցուած է Իջեւան-Բագրատաշէն մայրուղիի նոր հատուած: Հրազդան-Ղազախ հատուածին մէջ Երեւան-Ղազախստանի երկաթուղային գիծը ուժի մէջ է միայն Իջեւան կայարանէն:
Մշակոյթ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հանրապետութեան հիւսիս-արեւելքը, մասնաւորապէս, Իջեւանի շրջանին մէջ, քաղաքը վաղուց յայտնի էր իր գորգագործութեան վարպետներով. անոնց կողմէ հիւսուած գորգերով, «Խուրջինը» կ՚առանձնանայ նկարի հարուստ գոյներով եւ նրբագեղութեամբ: Հայաստանի պատմութեան թանգարանին մէջ կը ցուցադրուին հին Իջեւանի գորգերու գեղեցիկ նմուշներ: Քաղաքը ունի պատմաազգագրական թանգարան[4]:
Մարզանք
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Խորհրդային տարիներուն քաղաքը կը ներկայացնէին Բենտոնիտ ՖԱ խումբը, որ կոչուած է Բենտոնիտի անունով։ 1990-ին մէկ մրցաշրջան կազմակերպելէն ետք խումբը կազմալուծուած է։ 2007-ի սկիզբը խումբը վերստեղծուած է՝ շնորհիւ նախկին ֆութպոլիստ, այժմ՝ գործարար Դաւիթ Դաւթեանի[5], որ իրականացուցած է լայնածաւալ ծրագրեր : Բայց գաւաթը երկու հանդիպում եւ քանի մը ընկերական խաղ կազմակերպելէ ետք խումբը լուծարուած է` ֆինանսաւորման արագ աւարտի պատճառով:
Քաղաքը ունի «Արնար» մարզադաշտ, որ կառուցուած է 2007-ին: Ներկայիս կ՚օգտագործուի հիմնականին ֆութպոլային հանդիպումներու համար: 2008-ին «Արնար» մարզադաշտին մէջ տեղի ունեցած է Հայաստանի ֆութպոլի գաւաթի խաղարկութեան եզրափակիչ հանդիպումը «Արարատ Երեւան ՖԱի» եւ «Ուրարտու ՖԱի» միջեւ։ Մարզադաշտի հարեւանութեամբ կայ մարզասրահներու պզտիկ խաղադաշտ:
Տեսարժան վայրեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- Սուրբ Յովհաննէս մատուռ, 2008[6]
Քոյր քաղաքներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Իջեւանի մէջ ծնածներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Տես նաեւ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Արտաքին յղումներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ Cities of Armenia
- ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987)։ Աշխարհագրական անունների բառարան։ Երեւան: «Լույս»
- ↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 84»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2014-09-12-ին։ արտագրուած է՝ 2014 Մայիսի 14
- ↑ Список памятников Archived 2017-06-01 at the Wayback Machine. (ռուս.)
- ↑ В Иджеване строится футбольный стадион[permanent dead link] (ռուս.)
- ↑ Армянская бизнес-элита России