Իջեւան

Իջեւան
Բնակավայր
	Իջեւան
	Զինանշան
Երկիր	Հայաստան
Տարածութիւն	4,6 քմ²
ԲԾՄ	755±1 մեթր
Պաշտօնական լեզու	հայերէն
Բնակչութիւն	20 509 մարդ (2008)
Ժամային գօտի	UTC+4։00
Փոստային ցուցանիշ	4001 եւ 4002
Շրջագայութեան պետ-համարագիր	57
Պաշտօնական կայքէջ	ijevancity.am

Իջեւան (նախապէս՝ Քարուանսարայ), քաղաք Հայաստանի Տաւուշի մարզին մէջ։ Կը գտնուի Աղստեւ գետի ափին՝ Երեւանէն 142 քմ հեռաւորութեան վրայ։ Մարզի վարչական կեդրոնն է։

Անուանում[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ներկայիս քաղաքի տեղը հին ժամանակին գտնուած են իջեւանատուներ, որոնք սպասարկած են Ասորիքէն ու Դուինէն դէպի Պարտաւ եւ Հիւսիսային Կովկաս գացող առեւտրական տարանցիկ ճանապարհը։ Պարսկական տիրապետութեան շրջանին այդ վայրը կոչուած է Իստիբուլաղ (պարսկերէն բառացի՝ «տաք աղբիւր»), ուր 1780-ականներուն հիմնադրուած է Քարվանսարա գիւղը։

Հայաստանի մէջ խորհրդային իշխանութիւն հաստատումէն ետք վերանուանուած է Իջեւան։ Քաղաքի կարգավիճակ ունի 1961-էն^[2]։

Աշխարհագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Իջեւանը կը գտնուի Աղստեւ գետի երկու ափերուն` Իջեւանեան լեռնաշղթայի ստորոտին։ Քաղաքը Երեւանէն կը գտնուի 142 կմ հեռաւորութեան վրայ։ Իջեւանը շրջապատուած է լեռներով՝ պատուած սաղարթախիտ անտառներով, որոնց տեղ-տեղ կը փոխարինեն ալպիական մարգագետինները։

Կլիմա[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Իջեւանի մէջ, ինչպէս նաեւ հարակից բնակավայրերուն, կլիման բաւականին մեղմ է. ամրանը ոչ շատ շոգ է, իսկ ձմրան՝ ոչ սաստիկ ցուրտ։ Օդի միջին ջերմաստիճանը Օգօստոսին կը կազմէ մօտ 23 °C, Յունուարին՝ մօտ 0 °C, տարեկան տեղումներու քանակը` 563 մմ։

Իջեւանի կլիմայական տուեալները
Ամիս	յունու	փետ	մարտ	ապր	մայ	յուն	յուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Միջին բարձր °C (°F)	4.9 (40.8)	6.2 (43.2)	11.4 (52.5)	18.0 (64.4)	23.2 (73.8)	27.1 (80.8)	30.5 (86.9)	29.9 (85.8)	25.7 (78.3)	19.3 (66.7)	12.4 (54.3)	6.8 (44.2)	17.95 (64.31)
Միջին օրական °C (°F)	0.5 (32.9)	1.6 (34.9)	6.1 (43)	12.0 (53.6)	17.0 (62.6)	20.7 (69.3)	23.9 (75)	23.5 (74.3)	19.3 (66.7)	13.4 (56.1)	7.6 (45.7)	2.6 (36.7)	12.35 (54.23)
Միջին ցած °C (°F)	−3.8 (25.2)	−2.9 (26.8)	0.9 (33.6)	6.0 (42.8)	10.8 (51.4)	14.4 (57.9)	17.4 (63.3)	17.1 (62.8)	12.9 (55.2)	7.6 (45.7)	2.8 (37)	−1.6 (29.1)	6.8 (44.23)
Տեղումներ մմ (մատնաչափ)	17 (0.67)	24 (0.94)	33 (1.3)	46 (1.81)	72 (2.83)	62 (2.44)	36 (1.42)	31 (1.22)	28 (1.1)	36 (1.42)	27 (1.06)	17 (0.67)	429 (16.88)
Աղբիւր: {{{Աղբիւր 1}}}

Բնակչութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Իջեւանի ազգաբնակչութեան փոփոխութիւնը^[3].

Տարի	1831	1873	1897	1926	1939	1959	1976	1989	1991	2001	2004	2015
Բնակիչ	440	1016	1790	2261	4426	7639	15006	18681	19100	20223	20300	20800

Տնտեսութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Իջեւանը յայտնի է իր գորգագործութեամբ։ Այստեղ կը գտնուի Հարաւային Կովկասի ամենամեծ գորգագործական միութիւնը, որ մեծ համբաւ ունէր ողջ Խորհրդային Միութեան մէջ։ Իջեւանեան գորգագործութեան նմուշները այսօր եւս կը պահպանուին Հայաստանի պատմութեան թանգարանին մէջ։

Իջեւանը յայտնի է նաեւ իր գինիներով։ Քաղաքի մուտքի մօտ կը գտնուի Իջեւանի գինիի գործարանը։

Զբօսաշրջութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Իջեւանի տեսարժան վայրերէն են կեդրոնական զբօսայգին, բուսաբանական այգին (Դենդրոպարկը), Իջեւանի պատմաերկրագիտական թանգարանը եւ այլն։ Իւրաքանչիւր տարի Իջեւանի մէջ տեղի ունեցած է ճարտարապետներու միջազգային գիտաժողով, որու արդիւնքով ստեղծուած գործերը տեղադրուած են կեդրոնական զբօսայգիին մէջ։

Իջեւանի տարածաշրջանը յայտնի է նաեւ իր պատմաճարտարապետական կոթողներով, որոնցմէ ամենայայտնին Մակարավանքն է։ Այն կառուցուած է 10-13-րդ դարերուն, կը գտնուի Աչաջուր գիւղի մօտ՝ Իջեւանէն 10 քմ հեռաւորութեան վրայ։ Տարածքի լեռներուն մէջ բազմաթիւ են քարանձաւները (Լաստիւեր՝ գիւղ Ենոքաւան 3 կմ)։

Իջեւանը յարմարաւէտ վայր է աշխոյժ հանգիստի սիրահարներու համար։ Այստեղ կարելի է կազմակերպել ձիարշաւներ, հետիոտնային, հեծանիւային արշաւներ, վրանային երեկոներ։

Պատմամշակութային կառոյցներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հին Քարվանսարան կը գտնուէր ներկայիս Իջեւան քաղաքէն 10 քմ հարաւ՝ Աղստեւի ձախ ափին։ Քաղաքի արեւմտեան մասին մէջ կը գտնուի 13-րդ դարուն կառուցուած Սուրբ Յովհաննէս եկեղեցին։

Երթեւեկութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Քաղաքով կ՚անցնի Երեւան-Թիֆլիսի մայրուղին: Հողամասի փոխարէն անցնելով Ազրպէյճանի տարածքով` Վրաստանի հետ կապ ունենալու համար կառուցուած է Իջեւան-Բագրատաշէն մայրուղիի նոր հատուած: Հրազդան-Ղազախ հատուածին մէջ Երեւան-Ղազախստանի երկաթուղային գիծը ուժի մէջ է միայն Իջեւան կայարանէն:

Մշակոյթ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հանրապետութեան հիւսիս-արեւելքը, մասնաւորապէս, Իջեւանի շրջանին մէջ, քաղաքը վաղուց յայտնի էր իր գորգագործութեան վարպետներով. անոնց կողմէ հիւսուած գորգերով, «Խուրջինը» կ՚առանձնանայ նկարի հարուստ գոյներով եւ նրբագեղութեամբ: Հայաստանի պատմութեան թանգարանին մէջ կը ցուցադրուին հին Իջեւանի գորգերու գեղեցիկ նմուշներ: Քաղաքը ունի պատմաազգագրական թանգարան^[4]:

Մարզանք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Խորհրդային տարիներուն քաղաքը կը ներկայացնէին Բենտոնիտ ՖԱ խումբը, որ կոչուած է Բենտոնիտի անունով։ 1990-ին մէկ մրցաշրջան կազմակերպելէն ետք խումբը կազմալուծուած է։ 2007-ի սկիզբը խումբը վերստեղծուած է՝ շնորհիւ նախկին ֆութպոլիստ, այժմ՝ գործարար Դաւիթ Դաւթեանի^[5], որ իրականացուցած է լայնածաւալ ծրագրեր : Բայց գաւաթը երկու հանդիպում եւ քանի մը ընկերական խաղ կազմակերպելէ ետք խումբը լուծարուած է` ֆինանսաւորման արագ աւարտի պատճառով:

Քաղաքը ունի «Արնար» մարզադաշտ, որ կառուցուած է 2007-ին: Ներկայիս կ՚օգտագործուի հիմնականին ֆութպոլային հանդիպումներու համար: 2008-ին «Արնար» մարզադաշտին մէջ տեղի ունեցած է Հայաստանի ֆութպոլի գաւաթի խաղարկութեան եզրափակիչ հանդիպումը «Արարատ Երեւան ՖԱի» եւ «Ուրարտու ՖԱի» միջեւ։ Մարզադաշտի հարեւանութեամբ կայ մարզասրահներու պզտիկ խաղադաշտ: