Էլի Վիզել

Էլի Վիզել; անգլերէն՝ Elie Wiesel
Ծննդեան անուն	եբր.՝ Eliezer Wiesel‎
Ծնած է	30 Սեպտեմբեր 1928[…]
Ծննդավայր	Սիգետու Մարմացիեյ, Մարամուրեշ, Ռումանիա
Մահացած է	2 Յուլիս 2016[…] (87 տարեկանին)
Մահուան վայր	Մենհեթըն, Նիւ Եորք, Նիու Եորք, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ
Քաղաքացիութիւն	Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ; Ռումինիայի թագավորություն; Հունգարիոյ Թագաւորութիւն
Մայրենի լեզու	իդիշ?
Կրօնք	Յուդայականութիւն
Ուսումնավայր	Փարիզի Արուեստներու Բաժանմունք
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Night?
Մասնագիտութիւն	գրագէտ, քաղաքական ակտիվիստ, Judaic scholar, վիպասան, ինքնակենսագիր, համալսարանի դասախօս, թարգմանիչ, լրագրող, մարդասէր, փիլիսոփայ, թատերագիր, Միջազգային ժողովի (Ֆորումի) մասնակից
Աշխատավայր	Yedioth Ahronoth?; Պոսթընի համալսարան; Նյու Յորքի քաղաքային համալսարան?
Անդամութիւն	Արուեստի եւ գրականութեան ամերիկեան ակադեմիա եւ Արուեստներու եւ գիտութիւններու ամերիկեան կաճառ
Ամուսին	Marion Wiesel?
Ծնողներ	հայր՝ Shlomo Wiesel?, մայր՝ Sarah Feig?
Երեխաներ	Elisha Wiesel?

Էլի Վիզել (30 Սեպտեմբեր 1928(1928-09-30)^[1]^[2]^[3]^[…], Սիգետու Մարմացիեյ, Մարամուրեշ, Ռումանիա^[4] - 2 Յուլիս 2016(2016-07-02)^[5]^[1]^[2]^[…], Մենհեթըն, Նիւ Եորք, Նիու Եորք, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), Հրեայ ամերիկացի գրող, փրոֆէսոր, քաղաքական գործիչ, Նոպէլեան մրցանակի դափնեկիր եւ ողջակիզումէ (հոլոքոսթ) վերապրած: Ան 57 գիրքերու հեղինակ է, հիմնականօրէն գրուած անգլերէն եւ ֆրանսերէն, ներառեալ` Գիշեր գիրքը, իբրեւ գերի իր ունեցած փորձառութեան հիման վրայ գրուած, «Auschwitz» եւ «Buchenwald» համակեդրոնացման ճամբարներու մէջ^[11] :

Միեւնոյն ժամանակ, ան եղած է Պոսթընի համալսարանի մատասիրական բաժանմունքի փրոֆէսոր, զոր իր պատւոյն ստեղծած է Հրեական ուսումնասիրութիւններու Էլի Վիզելի կեդրոնը: Նոպէլեան մրցանակակիր, «Օրորա» միջազգային մարդասիրական մրցանակաբաշխութեան ընտրող յանձնախումբի համանախագահ, մարդասէր Էլի Վիզել:

Ներդրումը Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման գործէն ներս[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Տունը, ուր Վիզել ծնած է

Էլի Վիզել հրապարակաւ դատապարտած է՝ 1915 թուականի Հայոց ցեղասպանութիւնը եւ իր կեանքին ընթացքին կը շարունակէր մնալ ուժեղ պաշտպան մարդու իրաւունքներուն: Ան արդէն «Los Angeles Times»ի կողմէ որակուած է իբրեւ «Ամերիկայի ամենակարեւոր Հրեան»^[12]:

1986 թուականին Էլի Վիզելը Ֆրանց Վերֆելի «Մուսա լերան քառասուն օրերը» վէպին համար ներածական գրած էր` 1915-ի դէպքերը կոչելով «20-րդ դարու առաջին Ցեղասպանութիւն»: Իսկ 2000-ին, Վիզելը Ողջակիզումի 125 հետազօտողներու հետ ստորագրած էր յայտարարութիւն մը, որուն մէջ նշուած էր, թէ Հայոց Ցեղասպանութիւնը պատմական անհերքելի փաստ է^[13]:

Ցաւակցական գրութիւններ եւ հեռագիրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Վերապրելով Ողջակիզումը` ան իր ամբողջ կեանքը անցուց պայքարելով անարդարութեան, անհանդուրժողականութեան եւ անտարբերութեան դէմ: Մենք բարձր կը գնահատենք Էլի Վիզելիի ներդրումը անցեալին կատարուած ցեղասպանութիւններու մասին բարձրաձայնելու եւ «Այլեւս երբեք» կարգախօսին հաւատարիմ` նման սարսափելի յանցագործութիւններէն զերծ ապագայ կերտելու գործին մէջ։ Անուրանալի են անոր հետեւողական ջանքերը` միտուած Հայոց ցեղասպանութեան միջազգային ճանաչման: Հաւատացած եմ, որ Էլի Վիզելի արդարութեան կոչերը կը յաւերժանան` իրենց արձագանգը գտնելով նաեւ ցեղասպանութիւններու նախատիպ դարձած Հայոց Ցեղասպանութիւնը ճանչցող եւ դատապարտող բանաձեւերուն մէջ` իբրեւ այդ յանցագործութեան կանխարգիլման նուազագոյն անհրաժեշտ միջոց: …Ատիկա եւս մէկ քայլ էր` ուղղուած անտարբերութեան վերացման: Հայաստանի Հանրապետութիւնը այս եւ այլ նման նախաձեռնութիւններով պիտի շարունակէ մնալ ցեղասպանութեան յանցագործութեան դէմ միջազգային պայքարի առաջամարտիկներու շարքին: …Մեզի համար հարազատ դարձած այս անունը ընդմիշտ պիտի մնայ Հայաստանի եւ հայ ժողովուրդի բարեկամներու շարքին^[14]:

- Սերժ Սարգսեան

Էլի Վիզելը հաւատաւոր, իմաստուն, կարեկից եւ զօրեղ անհատականութիւն էր` մարդկութեան ամէնէն առաքինի կողմերու մարմնաւորումը: Ի հեճուկս վերապրած բոլոր արհաւիրքներուն` անոր կեանքը խաղաղութեան ու փոխըմբռնումի առաքելութիւն մըն էր, որ ոգեշնչման աղբիւր դարձաւ աշխարհին համար: Ան ապրեցաւ այն հաւատքով, որ չկայ ու չի կրնար ըլլալ չէզոքութիւն ու անտարբերութիւն, երբ շուրջդ ոճիր է, երբ մարդիկ կը տառապին, երբ մարդկութեան մարդկայնութիւնը հարուածի տակ է ու վտանգուած: Մեզի` Հայոց Ցեղասպանութեան վերապրողներու սերունդներուս համար, անոր կեանքի ուղերձն ու ընկերութիւնը խորապէս իմաստալից էին: Էլի Վիզելը հայութեան մեծ ջատագով էր, որ խիզախութիւն ունեցած էր ճանչնալու Հայոց ցեղասպանութիւնը` իբրեւ մարդկային տառապանքներու` մարդու հանդէպ մարդու անմարդկայնութեան դարաւոր շղթայի մէկ մաս: Մենք կը յարգենք եւ կ՛ընդունինք անոր փորձառու առաջնորդումը, կը գնահատենք անոր խանդավառ ներդրումը Օրորա մրցանակի կազմակերպման ու զարգացման գործին մէջ։ Իրապէս` ան մէկն էր, որ իր ապրած կեանքով մարդկայնութիւն կ՛արթնցնէր բոլորիս հոգիներուն մէջ` իր խօսքով ու գործով: Անոր հետ աշխատիլը պատիւ էր

- «Օրորա» մրցանակի համահիմնադիրներ

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Internet Broadway Database — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11880975X // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 http://www.haaretz.com/israel-news/1.575072
↑ LIBRIS — 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1798125"></a>
↑ https://www.hotnews.ro/stiri-arhiva-1247406-elie-wiesel-trimite-inapoi-lui-iliescu-steaua-romaniei.htm
↑ https://achievement.org/achiever/elie-wiesel/
↑ https://www.pbs.org/eliewiesel/life/index.html
↑ ^10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 ^10,4 Pas L. v. Genealogics — 2003. — ed. size: 683713
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>
↑ «Winfrey selects Wiesel's 'Night' for book club»։ Associated Press։ January 16, 2006։ արտագրուած է՝ May 17, 2011 (անգլերէն)
↑ Distinguished Speaker Series(անգլերէն)
↑ "State of Denial: Turkey Spends Millions to Cover Up Armenian Genocide"(անգլերէն)
↑ ՈՉ ԵՒՍ Է ԷԼԻ ՎԻԶԵԼ

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q35127"_data-entity-id="Q31964">Internet_Broadway_Database<span_class="wef_low_priority_links">_—_2000.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Internet Broadway Database — 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q31964"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q1789476"_data-entity-id="Q2629164">Internet_Speculative_Fiction_Database<span_class="wef_low_priority_links">_—_1995.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2629164"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q1414426"_data-entity-id="Q15706812">filmportal.de<span_class="wef_low_priority_links">_—_2005.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 filmportal.de — 2005.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q15706812"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q17152639_citetype_Q1172284_citetype_Q1982918"_data-entity-id="Q36578"><i_class="wef_low_priority_links">[[:Գերմանիոյ_Ազգային_Գրադարան|Deutsche_Nationalbibliothek]]</i>_[http://d-nb.info/gnd/11880975X/_Record_#11880975X]_//_Gemeinsame_Normdatei<span_class="wef_low_priority_links">_—_2012—2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #11880975X // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q27302"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q36578"></a>

[[http://www.haaretz.com/israel-news/1.575072_http://www.haaretz.com/israel-news/1.575072]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 http://www.haaretz.com/israel-news/1.575072

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q856638"_data-entity-id="Q1798125">[https://libris.kb.se/katalogisering/jgvxtt7227ljp9l_LIBRIS]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2016.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1798125"></a></div>-6] LIBRIS — 2016.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1798125"></a>

[[https://www.hotnews.ro/stiri-arhiva-1247406-elie-wiesel-trimite-inapoi-lui-iliescu-steaua-romaniei.htm_https://www.hotnews.ro/stiri-arhiva-1247406-elie-wiesel-trimite-inapoi-lui-iliescu-steaua-romaniei.htm]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-7] ttps://www.hotnews.ro/stiri-arhiva-1247406-elie-wiesel-trimite-inapoi-lui-iliescu-steaua-romaniei.htm

[[https://achievement.org/achiever/elie-wiesel/_https://achievement.org/achiever/elie-wiesel/]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-8] ttps://achievement.org/achiever/elie-wiesel/

[[https://www.pbs.org/eliewiesel/life/index.html_https://www.pbs.org/eliewiesel/life/index.html]<span_class="wef_low_priority_links"></span><div_style="display:none"></div>-9] ttps://www.pbs.org/eliewiesel/life/index.html

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q19847326"><i_class="wef_low_priority_links">[[:en:Leo_van_de_Pas|Pas&nbsp;L.&nbsp;v.]]</i>_Genealogics<span_class="wef_low_priority_links">_—_2003._—_ed._size:_683713</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a></div>-10] 10,0 ^10,1 ^10,2 ^10,3 ^10,4 Pas L. v. Genealogics — 2003. — ed. size: 683713
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>

[AP-11] «Winfrey selects Wiesel's 'Night' for book club»։ Associated Press։ January 16, 2006։ արտագրուած է՝ May 17, 2011 (անգլերէն)

[12] Distinguished Speaker Series(անգլերէն)

[13] "State of Denial: Turkey Spends Millions to Cover Up Armenian Genocide"(անգլերէն)

[14] ՈՉ ԵՒՍ Է ԷԼԻ ՎԻԶԵԼ

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]