Ակսել Բակունց

Ակսել Բակունց
Ծննդեան անուն	հայ.՝ Ալեքսանդր Ստեփանի Թևոսյան
Ծնած է	25 Յունիս (7 Յուլիս) 1899 կամ 13 Յունիս 1889(1889-06-13)
Ծննդավայր	Գորիս, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	8 Յուլիս 1937(1937-07-08)
Մահուան վայր	Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Խորհրդային Միութիւն և  Ռուսական Կայսրութիւն
Ուսումնավայր	Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան և Խարքիւի Պետական Համալսարան, Ուքրանիա
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Մթնաձոր, Սպիտակ ձին, Սեւ ցելերի սերմնացանը, Ալպիական Մանուշակ (պատմուածք), Միրհաւ և Նամակ ռուսաց թագաւորին
Մասնագիտութիւն	արձակագիր, հեղինակ, թարգմանիչ, գրագէտ, ուսուցիչ և բանասէր
Աշխատավայր	դպրոց, «Մաճկալ», հայկական օրաթերթ և Նոր ուղի
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն
Երեխաներ	Սեւատա Բակունց

Ակսել Բակունց (Ալեքսանդր Ստեփանի Թէոսեան, 25 Յունիս (7 Յուլիս) 1899 կամ 13 Յունիս 1889(1889-06-13), Գորիս, Ելիզավետպոլ Նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն - 8 Յուլիս 1937(1937-07-08), Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն) հայ խորհրդային արձակագիր, գրականագէտ, թարգմանիչ, գիւղատնտես, ԽՍՀՄ գրողներու միութեան անդամ 1934-էն։ ԽՄԿԿ անդամ 1930-էն:

Կենսագրութիւն

Ծնած է 13 Յունիս 1899-ին, Գորիս։ Գորիսի ծխական դպրոցը աւարտելէ ետք, Բակունց 1910-ին ընդունուած է Էջմիածինի Գէորգեան ճեմարան, որուն ընթացքը աւարտած է 1917-ին։ Հետագային մանկավարժութեամբ զբաղած է Զանգեզուրի Լոր գիւղին մէջ։

1917-1918 թուականներուն իբրեւ շարքային զինուոր մասնակցած է Աշկալայի, Իլլիջայի եւ Արտահանի կռիւներուն եւ Սարդարապատի ճակատամարտին։ Ուսումը ստացած է է Թիֆլիսի ճարտարագիտական հիմնարկին մէջ, ապա մեկնած է Խարկով եւ 1923-ին աւարտած է Խարկովի գիւղատնտեսական հիմնարկը, վերադարձած եւ 1924-1926 աշխատած է Գորիսի մէջ իբրեւ Զանգեզուրի գաւառական գիւղատնտես, 1926-1931՝ Երեւանի մէջ, իբրեւ «հողժողկոմատ»ի հող-վարչութեան պետի տեղակալ։

1927-1928 թուականներուն աշխատած է նաեւ «Մաճկալ» թերթին մէջ։

1928-ին մասնակցած է Երեւանի անասնաբուծական-անասանաբուժական հիմնարկին կազմակերպման եւ հոն աշխատած։

1931-ին աշխատած է «Նոր ուղի» հանդէսին մէջ։ Այնուհետեւ գլխաւորաբար զբաղած է գրական աշխատանքով։

Գրած է «Զանգեզուր» եւ «Արեւի զաւակը» ֆիլմերը։

Գնդակահարուած է 8 Յուլիս 1937-ին Ստալինի ցուցմունքով։

Ծածկանունը

Գրագէտ Ակսել Բակունցի հօր տոհմական մականունը Բեկունց էր, որմէ ալ յառաջացած է Բակունց գրական անունը:

Երբ Բակունց ծնած է, անոր հօր ալեքսանդրապոլցի ընկերները նուէրներ ղրկած են եւ խնդրած, որ զաւակին անունը Ալեքսանդր դնէ` ի պատիւ իրենց քաղաքին: Գրագէտին հայրը կ'ընդառաջէ ընկերներուն խնդրանքին: Սակայն Ալեքսանդր անունը երկար չ'ապրիր:

Պատանեկան տարիներուն Բակունց կը խաղայ նորվեկիացի թատերագիր Պիոռնսոնի «Նորապսակները» թատերախաղի հերոսներէն մէկուն` Ակսելի դերը, եւ ընկերները Ալեքսանդրի փոխարէն կը սկսին զինք Ակսել կոչել այնքան ժամանակ, մինչեւ որ Ալեքսանդր անունը մոռացութեան կը մատնուի, եւ գրագէտը կ'որդեգրէ Ակսել անձնանունը:

Երկեր

Ակսել Բակունցի տուն-թանգարան։

Ակսել Բակունցի տուն-թանգարանը

• «Գալուստի վիկը», Երեւան, հրատարակութիւն հողժողկոմատի, 1926, 19 էջ։
• «Քարթոֆիլի մշակութիւնը», Երեւան, հրատարակութիւն հողժողկոմատի, 1926, 35 էջ։
• «Խոտորջուրի քոմունան», Երեւան, հրատարակութիւն հողժողկոմատի, 1927, 51 էջ։
• «Յովնաթան մարչ», Երեւան, Պետհրատ, 1927, 87 էջ։
• «Մթնաձոր», Երեւան, Պետհրատ, 1927, 184 էջ։
• «Սպիտակ ձին» (պատմուածքներ), Մոսկուա, ԽՍՀՄ ժող. կեդր. հրատ., 1927, 72 էջ։
• Պատմուածքներ, Երեւան, Պետհրատ, 1928, 44 էջ։
• «Սպիտակ ձին» (պատմուածքներ), Մոսկուա, ԽՍՀՄ ժող. կեդր. հրատ., 1929, 72 էջ։
• «Խաչատուր Աբովեանի «անյայտ բացակայումը»», Երեւան, Պետհրատ, 1932, 64 էջ։
• «Սեւ ցելերի սերմնացանը» (պատմուածքներ), Երեւան, Պետհրատ, 1933, 205 էջ։
• Անձրեւը (պատմուածքներու ժողովածու), Երեւան, Պետհրատ, 1935, 80 էջ։
• Եղբայրութեան ընկուզենիները (համանուն պատմուածքը եւ Քիորես), Երեւան, Պետհրատ, 1936, 155 էջ։
• «Սեւ ցելերի սերմնացանը», Երեւան, Պետհրատ, 1936, 23 էջ։
• «Քեռի Դաւօն», Երեւան, Պետհրատ, 1936, 22 էջ։
• Պատմուածքներ, Ա. շարք, Փարիզ, գրատուն Հրանդ-Սամուէլ, 1938, 80 էջ։
• Ակսել Բակունցի ամբողջական գործը երեք հատորով։ Պատմուածքներ, Ա. հատոր, Պէյրութ, տպարան «Սեւան», 1955, 219 էջ։
• Երկեր, Երեւան, Հայպետհրատ, 1955, 688 էջ։
• Ակսել Բակունցի ամբողջական գործը երեք հատորով, պատմուածքներ եւ վիպակներ, Բ. հատոր, Պէյրութ, տպարան «Սեւան», 1956, 171 էջ։
• Եղբայրութեան ընկուզենիները, Երեւան, Հայպետհրատ, 1959, 184 էջ։
• Գրականութեան մասին, Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ., 1959, 144 էջ։
• Մուրոյի «զրոյց»ը, Երեւան, Հայպետհրատ, 1960, 12 էջ։
• Փունջ, Սովետահայ մանկական գրականութիւն (գիրքին մէջ տեղ գտած են նաեւ Ա. Բակունցի գործերէն), Երեւան, Հայպետհրատ, 1961, 356 էջ։
• Ալպիական մանուշակ (երկու պատմուածք՝ «Ալպիական մանուշակ», «Միրհաւ»), Երեւան, Հայպետհրատ, 1962, 36 էջ։
• Երկեր 2 հատորով, հատոր առաջին, Երեւան, Հայպետհրատ, 1964, 746 էջ։
• Երկեր 2 հատորով, հատոր երկրորդ, Երեւան, Հայպետհրատ, 1964, 624 էջ։
• Մուրոյի «զրոյց»-ը, «Նամակ ռուսաց թագաւորին», Երեւան, «Հայաստան», 1969, 24 էջ։
• Ալպիական մանուշակ, Երեւան, «Հայաստան», 1969, 256 էջ։
• Անձրեւը, Երեւան, «Հայաստան», 1970, 12 էջ։
• Պատմուածքներ, Երեւան, «Լոյս», 1975, 191 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 1 («Մթնաձոր», «Սեւ ցելերի սերմնացանը», «Անձրեւը»), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ., 1976, 672 էջ։
• Վերածնունդ (ժողովածուին մէջ տեղ գտած են Ա. Բակունցի «Սարալու», «Քիորա», «Արտելիա», «Թրախթորի մաշին», «Խոտ» գործերը), Երեւան, «Սովետական գրող», 1977, 552 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 2 (պատմուածքներ, ակնարկներ, Վարդան Այգեկցիի «Աղուէսագիրքը»՝ Բակունցի փոխադրութեամբ), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1979, 716 էջ։
• Միրհաւ (պատմուածքներ), Երեւան, «Սովետական գրող», 1979, 172 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 3 (վէպեր եւ վիպակներ), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1982, 712 էջ։
• «Մուրոյի զրոցը», Երեւան, «Սովետական գրող», 1983, 13 էջ։
• Երկեր չորս հատորով, հատոր 4 (գրաքննադատական յօդուածներ, հրապարակախօսութիւն, գիւղատնտեսական յօդուածներ եւ ակնարկներ, նամակներ, խնդրագիրեր, ընծայագիրեր եւ պաշտօնական գրութիւններ, զեկուցումներու եւ ելոյթներու ամփոփումներ), Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ, 1984, 664 էջ։
• Երկեր, Երեւան, «Լոյս», 1985, 398 էջ։
• Երկեր, Երեւան, 1986, 672 էջ:
• Պատմուածքներ, հատ. Ա-Բ, Վենետիկ, 1991:
• Երկեր, Երեւան, 1999, 385 էջ:
• Բան ու գործ (զրոյցներ, հրապարակախօսութիւն), Երեւան, 2000, 186 էջ:
• Ծիրանի փողը (ընտրանի), Երեւան, 2003, 352 էջ:
• «Մթնաձոր», «Քիորես», Երեւան, 2007, 388 էջ:
• Ընտրանի, Երեւան, 2009, 720 էջ:
• Ստեղծագործութիւններու ժողովածու, Երեւան, 2011, 208 էջ:
• Պատմուածքներ, Երեւան, 2013, 216 էջ:

Մեծերը Բակունցի մասին

Հայաստանում կայ մի գրող, որի բառերը երգում են կոմիտասեան յանգով եւ փայլատակում Սարեանի կտաւների բոլոր գոյներով: Դա Ակսել Բակունցն է: Նա մեր արձակի ամենատաղանդաւոր ներկայացուցիչն է: - ԱՒԵՏԻՔ ԻՍԱՀԱԿԵԱՆ