Վարդան Այգեկցի

Վարդան Այգեկցի
Ծնած է անհայտ
Ծննդավայր Maratá, Ռիու Գրանդի դու Սուլ, Պրազիլ
Մահացած է 1250
Քաղաքացիութիւն Միջագետք Հայոց
Մայրենի լեզու հայերէն
Ուսումնավայր Արքայակաղնի վանք?
Մասնագիտութիւն առակագիր, քահանայ, աստուածաբան, մատենագիր, հասարակական գործիչ, գրագէտ, ժամանակագիր, քարոզիչ

Վարդան Այգեկցի, (Մարաթա, Հայոց Միջագետք, մհ.՝ 1250), Մխիթար Գոշի կրտսեր ժամանակակիցն է, միջնադարեան հայ Աստուածաբան, մատենագիր, առակագիր, քարոզիչ, հասարակական գործիչ:

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ապրած է 12-րդ դարու վերջին եւ 13-րդ դարու սկիզբը: Ծնած է Հայոց Միջագետքի Տլուք գաւառի Մարաթա հայաբնակ գիւղի մէջ, կրթութիւնը ստացած է ծննդավայրին մէջ, ապա՝ Կիլիկեան Հայաստանի Արքակաղին (Արքակաղանի) վանքը: Ուսումը աւարտելէն յետոյ ձեռնադրուած է վարդապետ եւ զբաղուած է քարոզչութեամբ: Այնուհետեւ ապաստանած է Կիլիկեան Հայաստանի եւ Սեւ լեռներու Տոսխ կոչուած ձորը կառուցուած Այգեկ վանքը, ուրկէ ստացած է Այգեկցի մականունը: 1198 թուականին մասնակցած է Լեւոն Բ. Մեծագործի թագադրութեան հանդէսին: Վախճանած է 1250 թուականին:

Ստեղծագործութիւնը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Այգեկ վանքի մէջ գրած է 22 ճառ, խրատական 5 թուղթ, կազմած է «Արմատ Հաւատոյ» ժողովածուն: Իր խրատներով ու քարոզներով Վարդան Այգեկցին կը պայքարէր դրամասիրութեան, գողութեան, ամբարտաւանութեան, ոխակալութեան, որկրամոլութեան, հարբեցողութեան, մարդկային այլ արատներու դէմ, կը քարոզէր սէր եւ համերաշխութիւն:

Առակները[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ըսելիքը աւելի հասկնալի դարձնելու համար ան իր քարոզները կը համեմէր իր իսկ յօրինած, արդէն յայտնի զանազան առակներով ու զրոյցներով: Ան գրած է աւելի քան 30 առակ: Այգեկցին սկիզբ դրած է առակաւոր ճառի տեսակին: Իր խրատական ճառերն ան վերամշակած է, օգտագործած է Եզոպոսի եւ այլ գրաւոր առակներ, ինչպէս նաեւ՝ հայ ժողովրդական առակները եւ զրոյցները, որոնք գրի առած է Այգեկցին եւ այլ մատենագիրներ, նովելներ, զուարճալի անեկդոտներ եւ խրատական փոքրիկ պատմութիւններ: Իր մշակած եւ հեղինակած առակները եւ զրոյցները Այգեկցին հաւաքած է առանձին ժողովածուներու մէջ։ Ի տարբերութիւն Մխիթար Գոշի առակներու՝ անոնք ներկայացուած են առանց որեւէ դասակարգման եւ չունին բարոյախրատական եզրակացութիւններ: Այգեկցիի առակներէն շատերը հիմք դարձած են հետագայ հայ բանաստեղծներու ստեղծագործութիւններու համար: Այգեկցիի հետնորդները մինչեւ 17րդ դար, անոր առակներու մատեանն հարստացուցած են, աւելցնելով նորանոր առակներ, նորավէպեր եւ անեկդոտներ: Այդպէս յայտնուեցաւ «Վարդանեան Առականին», որ կը պարունակէր շուրջ 500 առակ: Ձեռագիր մատեաններու մաս մը պահպանուած հասած է մինչեւ մէզի «Աղուէսագիրք» ընդհանուր անուան տակ, որովհետեւ շատ առակներու գործող անձը աղուէսն է: Ան հրատարակուած է 1668 թուականին, Ամստերդամի մէջ: «Աղուէսագիրք»ը թարգմանուած է վրացերէնի, արաբերէնի, ռուսերէնի: Առակները կարճ են, կը պարունակեն այն ժամանակաշրջանի հասարակութեան ընկերական կեանքի նկարագիրը:

Երկեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Հատընտիր առակք, Փարիզ, 1825, 98 էջ:
  • Ժողովածոյք առակաց, Սանկտ Պետերբուրգ, 1894:
  • Աղվեսագիրք, ՅԵրեւան, 1935, 116 էջ:
  • Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երեւան, 1951, 144 էջ:
  • Աղվեսագիրք, Երեւան, 1955, 84 էջ:
  • Խրատք, Վենետիկ, 1956, 88 էջ:
  • Առակներ, Երեւան, 1972, 52 էջ:
  • Աղվեսագիրք, Երեւան, 1972:
  • Աղվեսագիրք, Երեւան, 1981, 112 էջ:
  • Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երեւան, 1986, 80 էջ:
  • Աղուեսագիրք, Անթիլիաս, 1993, 96 էջ:
  • Գիրք հաստատութեան եւ արմատ հաւատոյ, Երեւան, 1998, 448 էջ:
  • Խրատներ, Երեւան, 1999, 220 էջ:
  • Աղվեսագիրք, Երեւան, 2002, 36 էջ:
  • Խրատներ, Անթիլիաս, 2002, 136 էջ:
  • Խրատ բոլոր քահանաներին եւ ժողովրդին, Թեհրան, 2005, 264 էջ: ( Ընթերցեք Վարդան Այգեկցու «Խրատ քահանաներին և ժողովրդին» գիրքը՝ pdf տարբերակով )
  • Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարյան Հայաստանի առակները, Երեւան, 2007, 92 էջ:
  • Աղուեսագիրք, Հալէպ, 2008, 80 էջ:
  • Խրատ քահանաներին եւ ժողովրդին, Էջմիածին, 2008, 288 էջ:
  • Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարեան Հայաստանի առակները, Երեւան, 2010, 120 էջ:
  • Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Առակներ, Երեւան, 2012, 92 էջ:
  • Առակներ, Երեւան, 2013, 92 էջ:
  • Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Միջնադարեան Հայաստանի առակները, Երեւան, 2014, 96 էջ:
  • Վարդան Այգեկցի, Մխիթար Գոշ, Հայկական առակներ, Երեւան, 2015, 112 էջ:

Երկերու արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Գրականութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

  • Հակոբ Անասյան, Վարդան Այգեկցին որպէս համերաշխության գաղափարախոս, «Էջմիածին» ամսագիր, 1969, թիվ Է-Ը, էջ 52-58։

Արտաքին յղումներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]