Ռուբէն Տէր Մինասեան
| Ռուբէն Տէր Մինասեան | |
|---|---|
 | |
| Ծնած է | 7 Մայիս 1882[1] |
| Ծննդավայր | Ախալքալաք, Ռուսական Կայսրութիւն |
| Մահացած է | 27 Նոյեմբեր 1951[2] (69 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Սեն Կլու, Օ-դը-Սեն[1] |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Հայաստանի Առաջին Հանրապետութիւն Ռուսական Կայսրութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[3] |
| Ուսումնավայր |
Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան Լազարեան Ճեմարան |
| Մասնագիտութիւն | քաղաքական գործիչ, ֆետայի, գրագէտ |
| Վարած պաշտօններ | Հայաստանի Հանրապետութեան պաշտպանութեան նախարար եւ Ներքին գործոց նախարար |
| Անդամութիւն | Հայոց ազգային խորհուրդ |
| Կուսակցութիւն | Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութիւն |
Ռուբէն Տէր Մինասեան (7 Մայիս 1882[1], Ախալքալաք, Ռուսական Կայսրութիւն - 27 Նոյեմբեր 1951[2], Սեն Կլու, Օ-դը-Սեն[1]), հայ ականաւոր քաղաքական գործիչ, հայկական ազատագրական շարժման նշանաւոր գործիչ, Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան երրորդ ռազմական նախարար։ Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան անդամ։
Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ռուբէն (իսկական անունը՝ Մինաս Տէր Մինասեան) ծնած է Ախալքալաք։ Իր նախնական ուսումը ստացած է ծննդավայրի ծխական դպրոցին մէջ։ Այնուհետեւ մեկնած է Էջմիածին եւ ուսումը շարունակած Գէորգեան ճեմարանին մէջ։ Պատանի տարիքէն Ռուբէն երազած է Հայաստան երթալ։
Ապա ուսումը շարունակած է Մոսկուայի մէջ, որպէս «Լազարեան» ճեմարանի բարձրագոյն դասընթացի ուսանող։ Մոսկուայի մէջ եղած ժամանակ կը մասնակցի յեղափոխական ուսանողներու խմբակներուն եւ անոնց ծաւալած գործունէութեան. Այդ տարիներուն կ՛անդամագրուի Հայ Յեղափոխական Դաշնակցութեան։
Ազգային Ազատագրական պայքար[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
1903-ին Մոսկուայէն կու գայ Թիֆլիս՝ Երկիր անցնելու որոշումով։ Այդ օրերուն հայ յեղափոխականները երկու հնոցներ ունէին. Սասուն եւ Պաթում, Ռուբէն կը նախընտրէ Սասունը։ Իր առաջին գործունէութեան փորձառական դաշտը կ՛ըլլայ Կարսը՝ Արամի շունչի տակ, որ այդ օրերուն Կարսի կեդրոնական դէմքն էր. Ռուբէն կ՛ազդուի անոր յեղափոխական գաղափարներէն։
1905-ին աւելի փորձառու՝ Ռուբէն կը մեկնի Վան, ուր Իշխանի հետ կը զբաղի Լեռնապարի շրջանի կազմակերպութեամբ։ Արամ կ՛անցնի Վան, իսկ Ռուբէն՝ Վարդան Շահպազի մօտ՝ լեռները, հոն սորվելու համար ֆետայական կեանքը։
Ռուբէնի յեղափոխական կեանքը կամաւոր նահատակութիւն էր, ան կը գործէ սուրբ գաղափարի համար, նախընտրեց անցնիլ Սասուն ու Տարօն եւ իր մասնակցութիւնը բերել իր հարազատ ժողովուրդի ազատագրութեան պայքարին։ Տարօնի մէջ ան նշանակուեցաւ յեղափոխական գործունէութեան ղեկավար։ Գէորգ Չաւուշի հետ անցնելով շրջանի մարտական ուժերու գլուխը՝ Ռուբէն վերակազմեց ֆետայական շարժումը, մասնակցեցաւ բազմաթիւ հերոսական կռիւներու, որոնց գլխաւորներէն էր Սուլուխի կռիւը, որու ընթացքին նահատակուեցաւ Սասնոյ արծիւ Գէորգ Չաւուշը։
1907-ի Մայիս 27-ին, Գէորգ Չաւուշ եւ Ռուբէն իրենց զինուորներով գաղտնի գործով հաւաքուած էին Սուլուխ։ Երկու ժամ անց գիւղը շրջապատուեցաւ թուրք զինուորներու կողմէ։ Սուլուխի կռիւը սկսաւ նոյն օրը եւ տեւեց մինչեւ Մայիս 28-ի առաւօտը։
1908-ին, Օսմանեան Սահմանադրութեան հռչակումով, յեղափոխական գործունէութիւնը դադրեցաւ։ Սակայն, Ռուբէն՝ համոզուած ըլլալով, որ Թուրքիոյ կառավարութեան կարելի չէ վստահիլ, շարունակեց զբաղիլ կուսակցական գործունէութեամբ։ 1909-ին անցաւ Վառնա, ուր մասնակցեցաւ Հ. Յ. Դաշնակցութեան 5-րդ Ընդհանուր ժողովին։ Այնուհետեւ, հաստատուեցաւ Ժընեւ, քիմիաբանութիւն ուսանելու նպատակով։ Հոն մնաց մինչեւ 1913, երբ կուսակցութեան հրահանգով անաւարտ ձգեց ուսումը ու վերադարձաւ Տարօն՝ կազմակերպական աշխատանքի լծուելով։ Ռուբէն ընդհանուր պատասխանատուն էր Տարօն աշխարհի Հ.Յ.Դ. Դուրան-Բարձրաւանդակի կոմիտէութեան։
Երկեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Հայ-թրքական կնճիռը, Գահիրէ, 1924, 158 էջ:
- Հ. Յ. Դ. կազմակերպութիւնը, Աթէնք, 1935, 29 էջ, Բ. տպագր., Պէյրութ, 1978, 29 էջ:
- Սթալինեան Սահմանադրութիւնը եւ Հ. Յ. Դաշնակցութիւնը, Գահիրէ, 1936, 88 էջ:
- Հայաստան միջցամաքային ուղիներու վրայ եւ Մ. Արեւելքի ժողովուրդներ եւ երկրներ, Պէյրութ, 1948, 188 էջ, Բ. հրատ., Թեհրան, 1982, 191 էջ:
- Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, հատ. Ա, Բ, Գ, Դ, Ե, Զ, Է, Լոս Անջելոս, 1952:
- Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, հատ. Ա, Բ, Գ, Դ, Ե, Զ, Է, Ը, Պէյրութ, 1975-1979:
- Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, հատ. Ա, Բ, Գ, Դ, Ե, Զ, Է, Թեհրան, 1982:
- Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, հատ. Ա, Բ, Գ, Դ, Ե, Զ, Է, Ը, Պէյրութ, 1983-1985:
- Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, հատ. Ա, Բ, Գ, Դ, Ե, Զ, Է, Երեւան, 1990-1991:
- Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները, հատ. Ա, Բ, Գ, Դ, Ե, Զ, Է, Պէյրութ, 2005:
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 https://archives.hauts-de-seine.fr/ark:/74903/vtad80a9d5d242683a5/dao/0/1/idsearch:RECH_0a1226d14bbfa3ac9a4b838c6e32172d?id=https%3A%2F%2Farchives.hauts-de-seine.fr%2Fark%3A%2F74903%2Fvtad80a9d5d242683a5%2Fcanvas%2F0%2F126&vx=1892.15&vy=-553.038&vr=0&vz=5.55892
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
- ↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 558–559. — ISBN 978-2-905686-93-0
Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- Ռուբեն Տէր-Մինասեան (փաստաթղթերի եւ նիւթերի ժողովածու), գլխ. խմբ. Ամ. Վիրաբեան, Երեւան , Հայաստանի ազգային արխիւ, 2011 , 488 էջ։
- Ներսիսյան Աշոտ , Ռուբեն, Երեւան, 2002, 326 էջ, 2-րդ հրտ., Երեւան, 2003, 328 էջ, 3-րդ հրտ., Երեւան , Էդիթ պրինտ, 2007, 396 էջ։
- Ստեփանյան Խաչատուր, Ռուբեն Տեր-Մինասյան (կյանքը եւ գործը), Երեւան , Էդիթ պրինտ, 2008, 183 էջ։
- Աստուածատրեան Արշալոյս, Ռուբէնը, «Հայրենիք ամսագիր», Պոսթըն, 1965, թիւ 4, էջ 19-35, թիւ 5, էջ 34-50, թիւ 6, էջ 49-62, թիւ 7, էջ 33-47, թիւ 8, էջ 54-66, թիւ 12, էջ 17-28, 1966, թիւ 1, էջ 27-32, թիւ 3, էջ 32-41, թիւ 4, էջ 43-48, թիւ 5, էջ 32-40, թիւ 6, էջ 49-55:
- Էջմիածնեցի, Ռուբէնը պատմութեան դատաստանին առջեւ, ,,Հայրենիք ամսագիր, Պոսթըն, 1957, թիւ 5, էջ 20-33, թիւ 6, էջ 24-30:
- Վրացեան Սիմոն, Հայաստանի Հանրապետութիւն, Փարիզ, 1928, 2-րդ հրատ., Պէյրութ, 1968, 3-րդ հրատ., Թեհրան, 1982, 4-րդ հրատ., Երեւան, 1993, 704 էջ:
- Հայկական հարց հանրագիտարան, Երեւան, 1996 , էջ 387:
