Ուղտեր
Ուղտեր (լատ.՝ Camelus[1][2]), ուղտանմաններիու ընտանիքի ցեղ։ Խոշոր կենդանիներ են։ Կը բնակին անապատներու մէջ, կիսաանապատներու եւ տափաստաններու մէջ։ Ներկայիս գոյութիւն ունի ուղտերու երկու տեսակ՝
- Երկսապատաւոր ուղտ (լատիներէն՝ Camelus bactrianus)
- Միասապատաւոր ուղտ (լատիներէն՝ Camelus dromedarius)։
Անուան ստուգաբանութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Լատինական Camelus անուանումը ծագած է յունարէն «κάμηλος», «ճամալ»[3] (արաբերէն՝ جَمَل, ивр. גמל) բառերէն։
Տարածուածութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ուղտերը տարածուած են միայն անապատային գօտիի մէջ, տափաստանային եւ չոր տարածքներուն, անոնք չեն կրնար ապրիլ խոնաւ վայրերու կլիմայի կամ լեռներու մէջ։ Ընտելացուած պայմաններուն ուղտերու երկու տեսակը Հին աշխարհի մէջ տարածուած էր Ասիոյ եւ Ափրիկէի բազմաթիւ մասերու մէջ։ Տրոմատերները կը հանդիպին Ափրիկէյի հիւսիսը հարաւային լայնութեան 1°, Արաբական թերակղզիի մէջ եւ Կեդրոնական Ասիոյ մէջ։ 19-րդ դարուն անոնք տեղափոխուեր են Աւստրալիա[4], ուր արագ յարմարուեցան տեղական կլիմայական պայմաններուն եւ այսօրուայ դրութեամբ ըստ քանակի անոնց թիւը հասեր է 50 հազարի։ Պաքթրիանները տարածուած են Փոքր Ասիայի[աղբիւրի կարիք ունի] մինչեւ Մենչժուրի ինկած մարզերու մէջ։ Աշխարհի մէջ կը հաշուըուի մօտ 19 միլիոն ուղտ, որմէ 14,5 մլն-ը կ'ապրի Ափրիկէի մէջ։ Միայն Սոմալի մէջ անոնց թիւը կը հասնի 7 միլիոնի, իսկ հարեւան Սուտանի մէջ՝ 3,3 մլն։
Ուղտերու տեսակներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Պաքթրիաններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
.jpg)
Կեդրոնական Ասիոյ մէջ բնակող երկսապատանի ուղտ պաքթրիանը (Bactrian camel Central Asia) (Camelus bactrianus) ընտելացուած է մեր հեռաւոր նախնիներու կողմէ։ Մոնկոլիոյ եւ Արեւելեան Չինաստանի անապատներուն մէջ մինչեւ օրս ալ կարելի է հանդիպիլ վայրի պաքթրիաններու, ուր անոնք առաջին կարգին կը տուժեն ջուրի անբաւարարութիւնէն, քանի որ անապատներու մէջ մարդն առաջին հերթին կ'օգտագործէ բաց աղբիւրները։
Տրոմետարներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Վայրի միասապատ տրոմետար ուղտերէն (Dromedary / Arabian camel) (Camelus dromedarius) մեր օրերուն չեն պահպանուած։ Աւստրալիոյ կեդրոնական շրջաններուն մէջ կարելի է հանդիպիլ վայրի, նախկին ընտելացուած ուղտերու, որոնք սահմանափակող գործօններու բացակայութեան պատճառով անկանոն կը բազմանան։ Հին աշխարհի լայնարձակ տարածութիւններու չոր եւ տաք կլիմայական պայմաններու մէջ տրոմատերները ունին կարեւոր տնտեսական նշանակութիւն եւ կը կատարեն բազմաթիւ գործառոյթներ:
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ Herper Douglas։ «camel»։ Online Etymology Dictionary (անգլերէն)։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 27 September 2013-ին։ արտագրուած է՝ 28 November 2012
- ↑ «camel»։ The New Oxford American Dictionary (2nd հրտրկթն․)։ Oxford University Press, Inc։ 2005
- ↑ Oxford English Dictionary, 2nd edition, entry camel (noun)
- ↑ Government Northern Territory (2015-08-17)։ «Feral camel»։ nt.gov.au (անգլերէն)։ արտագրուած է՝ 2022-09-15