Հրաչ Բարթիկեան

Հրաչ Բարթիկեան;
Ծնած է	7 Յուլիս 1927
Ծննդավայր	Աթէնք, Յունաստան
Մահացած է	16 Օգոստոս 2011 (84 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստան
Քաղաքացիութիւն	Հունաստանի թագավորություն; Խորհրդային Միութիւն; Հայաստան
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Երեւանի Պետական Համալսարանի Պատմութեան Բաժանմունք; Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիայի Պատմութեան Հիմնարկ
Կոչում	ակադեմիկոս
Ազդուած է	Յովսէփ Օրբելի
Մասնագիտութիւն	պատմաբան, աղբյուրագետ, հայագէտ, բիւզանդագէտ
Աշխատավայր	Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիայի Պատմութեան Հիմնարկ
Անդամութիւն	Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա եւ Աթէնքի Ակատեմիա
Ծնողներ	հայր՝ Միքայէլ Բարթիկեան

Թաւատառ գրութիւն (7 Յուլիս 1927(1927-07-07)^[1]^[2], Աթէնք, Յունաստան^[2] - 16 Օգոստոս 2011(2011-08-16), Երեւան, Հայաստան), հայ պատմաբան, բիւզանդագէտ, հայ–բիւզանդական յարաբերութիւններու պատմութեան ուսումնասիրող։ Պատմական գիտութիւններու դոկտոր (1972), ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս։ Աթէնքի ակադեմիայի եւ Հռոմի «Տիբերինա» արուեստի, գրականութեան եւ գիտութեան ակադեմիայի ակադեմիկոս։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ծնած է Աթէնք։ Հայրը՝ Միքայէլ Բարթիկեան, եղած է բանասէր ու հրապարակագիր։ Սորված է տեղական հայկական վարժարանի մը եւ ապա՝ յունական երկրորդական վարժարանի մը մէջ, որմէ շրջանաւարտ եղած է 1945ին։ Յաջորդ տարին իր ընտանիքով Հայաստան հաստատուած է՝ 1946-1948-ի ներգաղթի ընթացքին։

Հրաչ Բարթիկեան իր բարձրագոյն ուսումը ստացած է Երեւանի պետական համալսարանէն, 1953-ին գերազանցութեամբ՝ պատմութեան ճիւղէն շրջանաւարտ ըլլալով։ Այնուհետեւ, Հայաստանի Գիտութիւններու Ակադեմիայի Պատմութեան հիմնարկի հայցորդ (ասպիրանտ) դարձած է, սորվելով Լենինկրատի (Ս. Փեթերսպուրկ) մէջ՝ նշանաւոր հայագէտ՝ Յովսէփ Օրբելիի ղեկավարութեան տակ։ Իր թեկնածուական ատենախօսութիւնը՝ «Պաւլիկեան շարժման պատմութեան ուսումնասիրութեան աղբիւրներ» ն էր, որ ռուսեր1նով լոյս տեսած է Երեւանի մէջ երեք տարի ետք։ 1971ին պաշտպանած է դոկտորական ատենախօսութիւնը՝ «Բիւզանդական Դիգենիս Ակրիտաս էպոսը եւ նրա նշանակութիւնը հայագիտութեան համար» նիւթով:

Գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Մինչ այդ, 1957-էն մինչեւ 2010, Պատմութեան հիմնարկին մէջ աշխատած է իբրեւ կրտսեր գիտաշխատող (1957-1961), աւագ գիտաշխատող (1961-1980) եւ միջին դարերու պատմութեան բաժնի վարիչ (1980-2010)։

Հրատարակութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Շուրջ 150 գիտական յօդուածներու կողքին, ան հրատարակած է 17 հատոր, ներառեալ հայերէն թարգմանութիւնները՝ ուսումնասիրութեամբ եւ ծանօթագրութիւններով, զանազան նշանաւոր բիւզանդացի պատմիչներու (Պրոկոպիոս Կեսարացի, Կոստանդին Ծիրանածին, Յովհաննէս Սկիլիցես, Թէոփանոս Խոստովանող, եւ ուրիշներ), «Դիգենիս Ակրիտաս» բիւզանդական դիւցազներգութեան հայերէն թարգմանութիւնը, Մատթէոս Ուռհայեցիի «Ժամանակագրութեան» աշխարհաբար թարգմանութիւնը եւ փաստաթուղթերու ժողովածու մը՝ «Յունական արխիւային փաստաթղթեր հայ-յունական յարաբերութիւնների մասին Առաջին Հանրապետութեան շրջանում (1918-1920)»։

Հայ-բիւզանդական յարաբերութիւններու ուսումնասիրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Բարթիկեան իր գիտական կեանքը սկսած է պաւլիկեան շարժման ուսումնասիրութեամբ եւ այնուհետեւ ինքզինք նուիրած է հայ-բիւզանդական յարաբերութիւններու ուսումնասիրութեան՝ Բագրատունեաց շրջանի ընթացքին ու անկէ ետք՝ էական նպաստ մը բերելով այս կալուածին։ Նաեւ եղած է վիմագրական արձանագրութիւններու եւ կնիքներու բեղուն հետազօտող մը։

Պատմաբանը նաեւ ծանօթ մասնագէտ մը եղած է Կիլիկիոյ հայկական պետութեան եւ Բիւզանդիոնի յարաբերութիւններուն։ Այս պատճառով, ան հրաւիրուած է մասնակցելու Ազգ. Առաջնորդարանի կողմէ կազմակերպուած ու առաջնորդ Մեսրոպ արք. Աշճեանի նախաձեռնած 1993-ի գիտաժողովին, որ նուիրուած էր Կիլիկիոյ պատմութեան։

Ան ընտրուած է անդամ գիտական շարք մը մարմիններու՝ Աթէնքի ակադեմիա (1980), Հռոմի «Թիպերինա» արուեստի, գրականութեան ու գիտութիւններու ակադեմիա (1987) եւ Հայաստանի Գիտութիւններու Ակադեմիա (1996)^[4]։

Պարգեւներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Արժանացած է․

Հայաստանի Գիտ. Ակադեմիայի «Մեսրոպ Մաշտոց» շքանշանին (1980),
Սելանիկի համալսարանի «Արիստոտէլ» մետալին (1981),
Հայաստանի նախագահի մրցանակին (2005), եռահատոր «Հայ-բիւզանդական ուսումնասիրութիւններ» աշխատութեան համար^[5]։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ «Հրաչ Բարթիկեան: Մարդիկ Հայրենադարձութեան թանգարան»։ hayrenadardz.org։ արտագրուած է՝ 2022-07-27
↑ Ակադեմիա ՀՀ գիտութիւնների ազգային։ «ՀՀ գիտութիւնների ազգային ակադեմիա»։ ՀՀ գիտութիւնների ազգային ակադեմիա։ արտագրուած է՝ 2022-07-27

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076_citetype_Q27031827_citetype_Q595971"_data-entity-id="Q19938912"><i_class="wef_low_priority_links">[[:fr:Bibliothèque_nationale_de_France|Bibliothèque_nationale_de_France]]</i>_[http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb15908181f_data.bnf.fr]:_open_data_platform<span_class="wef_low_priority_links">_—_2011.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr: open data platform — 2011.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19938912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q54837"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q193563"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;1.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[4] «Հրաչ Բարթիկեան: Մարդիկ Հայրենադարձութեան թանգարան»։ hayrenadardz.org։ արտագրուած է՝ 2022-07-27

[5] Ակադեմիա ՀՀ գիտութիւնների ազգային։ «ՀՀ գիտութիւնների ազգային ակադեմիա»։ ՀՀ գիտութիւնների ազգային ակադեմիա։ արտագրուած է՝ 2022-07-27

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]