Կարապետ Գաբիկեան
| Կարապետ Գաբիկեան | |
|---|---|
| Ծնած է | 1861[1][2] |
| Ծննդավայր | Սեբաստիա[1] |
| Մահացած է | 19 Յունուար 1925[1][2] |
| Մահուան վայր | Երուսաղէմ, Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն[1] |
| Քաղաքացիութիւն |
.svg){kind=small} Օսմանեան Կայսրութիւն |
| Ազգութիւն | Հայ[1][2] |
| Մասնագիտութիւն | բառարանագիր, ազգագրագետ |
Կարապետ Գաբիկեան (1861[1][2], Սեբաստիա[1] - 19 Յունուար 1925[1][2], Երուսաղէմ, Մեծն Բրիտանիոյ եւ Իրլանտայի Միացեալ Թագաւորութիւն[1]), հայ ազգագրագէտ, բառարանագիր եւ բուսաբան։
Կեանք եւ գործունէութիւն
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Կարապետ Գաբիկեան ծնած Սեբաստիա: Կրթութիւնը ստացած է Սեբաստիոյ վարժարանին մէջ։ Իր կեանքի վերջին տասնամեակը անցուցած է Հալէպ, ապա Երուսաղէմ՝ աշխատելով հայկական դպրոցներու մէջ իբրեւ հայոց լեզուի, պատմութեան եւ աշխարհագրութեան ուսուցիչ։
Հալէպ ապրած տարիներուն նամակագրութեամբ սեբաստահայ գաղթականներէն հաւաքագրած է վերապրողներուն պատմութիւնները եւ ճշդած է Սեբաստիոյ հայկական բնակավայրերուն տեղանունները[3]:
Ան, սեբաստացի Գրիգոր Փահլեւանեանին հետ միասին, Հալեպի մէջ հիմնած է «Սեբաստահայերու հայրենակցական միութիւնը», որ կը զբաղէր վերապրողներու մանրամասն վիճակագրութեամբ:
Գաբիկեանին գրիչին կը պատկանին բազմաթիւ յօդուածներ եւ երեք մեծածաւալ աշխատութիւն, զորս մինչեւ այսօր արժէքաւոր պատմական սկզբնաղբիւրներ են մասնագէտներուն համար՝ «Հայ բուսաշխարհը», «Բառգիրք սեբաստահայ գաւառալեզուի»ն եւ «Եղեռնապատում Փոքուն հայոց և նորին մեծի մայրաքաղաքին Սեբաստիոյ»ն:
1919-ին Գաբիկեան Հալէպի մէջ ամուսնացած է Սեբաստիոյ յայտնի ընտանիքներէն մէկուն, Ահարոն Նորարեւեանին դստեր՝ Ազնիւին հետ: Ունեցած են երկու զաւակ[3]:
«Հայ բուսաշխարհ»
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հիմնական յօդուած Հայ բուսաշխարհ (բառարան)
«Հայ բուսաշխարհ»ը կը ներկայացնէ հիմնականօրէն Սեբաստիոյ տարածքին աճող վայրի եւ մշակելի բոյսերու հայկական անուններու հաւաքածոյ: Բոյսերու անուններէն զատ գիրքին մէջ տեղ գտած են նաեւ բոյսերուն առընչուող զանազան եզրոյթներ, ասոյթներ, բառեր, որոնք գործածուած են Սեբաստիոյ եւ անոր շրջակայքի գիւղերուն մէջ բնակող հայերուն կողմէ։
«Եղեռնապատում փոքուն․․․» գիրքին ռուսերէն թարգմանութիւնը
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Գաբիկեանի «Եղեռնապատում փոքուն հայոց եւ նորին մեծի մայրաքաղաքին Սեբաստիոյ» գիրքին ռուսերէն թարգմանութիւնը կատարուած է՝ Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին (2015 ), հրատարակած է «Նայիրի»ն: Խմբագիրը՝ Սեն Արեւշատեան:
Գիրքը նուիրուած է Հայոց ցեղասպանութեան 100-ամեակին, հոն ականատեսի աչքերով ներկայացուած են Փոքր Հայքի, մասնաւորապէս Սեբաստիոյ հայ բնակչութեան բռնագաղթն ու հայերու ոչնչացման պատմութիւնը: Հեղինակը այդ բռնագաղթէն փրկուածներէն մէկն էր, որ իր տեսածը յանձնած է թուղթին` ստեղծելով պատմական մեծ արժէք ունեցող այս գիրքը[4]:
Մրցանակներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]1912 թուականին «Իզմիրեան» գրական մրցանակը կը շնորհուի Կարապետ Գաբիկեանի «Հայ բուսաշխարհ» ձեռագիր աշխատութեան, որ երկար ժամանակ մնացած էր ձեռագիր վիճակի մէջ եւ միայն 1968 թուականին, Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարքարանի եւ «Գալուստ Կիւլպէնկեան» հիմնարկի նիւթական օժանդակութեամբ, Երուսաղէմի Սուրբ Յակոբեանց տպարանին մէջ լոյս կը տեսնէ այդ մեծածաւալ աշխատութիւնը[5]։
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
- ↑ 3,0 3,1 «Genocide Museum | The Armenian Genocide Museum-institute»։ www.genocide-museum.am։ արտագրուած է՝ 2022-02-07
- ↑ «Կարապետ Գաբիկեանի «Եղեռնապատում Սեբաստիոյ» Գիրքի Ռուսերէն Թարգմանութիւն»։ Aztag Daily - Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon) (en-US)։ 2016-03-04։ արտագրուած է՝ 2022-02-07
- ↑ «ժամանակ»։ www.jamanak.com։ արտագրուած է՝ 2022-02-07