Ալեքսանտր Թամանեան

Ալեքսանտր Թամանեան;
Ծնած է	4 (16) Մարտ 1878
Ծննդավայր	Կրասնոտար, Ռուսական Կայսրութիւն
Մահացած է	20 Փետրուար 1936[…] (57 տարեկանին)
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Անդրկովկասի ԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն; Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Գեղարուեստի Բարձրագոյն Դպրոց
Կոչում	ակադեմիկոս
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Ալեքսանդր Սպեդիարեանի Անուան Օփերայի Եւ Պալէթի Ազգային Ակադեմիական Թատրոն
Մասնագիտութիւն	ճարտարապետ, վերականգնող, քաղաքաշինարար
Անդամութիւն	Կայսերական Արուեստի Ակադեմիա
Երեխաներ	Գէորգ Թամանեան եւ Յուրի Թամանյան?

Ալեքսանտր Յովհաննէսի Թամանեան (4 (16) Մարտ 1878^[1]^[2], Կրասնոտար, Ռուսական Կայսրութիւն^[1]^[2] - 20 Փետրուար 1936(1936-02-20)^[3]^[4]^[1]^[…], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Անդրկովկասի ԽՖՍՀ, Խորհրդային Միութիւն^[5]^[1]^[2]), հայ ճարտարապետ, ճարտարապետութեան ակադեմիկոս (1914), ՀԽՍՀ ժողովրդական ճարտարապետ (1926), հայ նոր ճարտարապետութեան հիմնադիր։

Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ալեքսանտր Թամանեանը ծնած է 1878-ինԵկատերինոդարի մէջ (այժմ՝ Կրասնոտար)։ 1898 թուականին աւարտած է տեղւոյն ռիալական ուսումնարանը, ընդունուած է Սան Պեթերզպուրքի Գեղարուեստի կայսերական ակադեմիային կից Գեղարուեստի բարձրագոյն ուսումնարանը։ 1904 թուականին աւարտած է Գեղարուեստի բարձրագոյն ուսումնարանի ճարտարապետութեան բաժանմունքը՝ նկարիչ-ճարտարապետի կոչումով։

1917 թուականին եղած է Պեթրոգրաթի գեղարուեստի ակադեմիայի խորհուրդի նախագահ՝ ակադեմիայի փոխնախագահի իրաւունքներով։ Երկար տարիներ ապրած եւ ստեղծագործած է Ռուսաստանի մէջ, ուր նախագծած է բազմաթիւ շինութիւններ։ 1919 թուականին տեղափոխուած է Երեւան, 1921 թուականին՝ Իրան։ 1923-ին հրաւիրուած է Հայաստան, ծաւալած բուռն ու եռանդուն ստեղծագործական գործունէութիւն։ Եղած է Ժողկոմխորհի գերագոյն տեքնիկական բաժինի նախագահ, ապա՝ Պեթպլանի փոխնախագահ (1923 թուականէն), Յուշարձաններու պահպանութեան կոմիտէի (1924 թվականէն) եւ Հայաստանի կերպարուեստի աշխատողներու ընկերութեան նախագահ^[6]։

Գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ալեքսանտր Թամանեանի ստեղծագործական գործունէութիւնը բաղկացած է երեք շրջաններէ՝

ռուսաստանեան (1904-1918)^[7],
հայաստանեան (1919-1921, 1923-1936)^[7],
պարսկական (թաւրիզեան, 1921-1923)^[7]։

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Structurae — Ratingen: 1998.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3791"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1061861"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Ikonnikov A. V. T’amanyan, Alek’sandr // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T083198
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56691875"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q810196"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q103969471"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21431157"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a>
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Union List of Artist Names — 2013.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649"></a>
↑ Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Զորյան Լևոն (1960)։ Թամանյան Ալեքսանդր, Հոդվածներ, փաստաթղթեր, ժամանակակիցները նրա մասին։ Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ Հրատարակչություն։ էջ 285

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1525071_citetype_Q1239328"_data-entity-id="Q13053618">Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր&nbsp;2.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 2.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13053618"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q1061861">Structurae<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:en:Ratingen|Ratingen]]:_1998.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3791"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1061861"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Structurae — Ratingen: 1998.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3791"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1061861"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13433827"_data-entity-id="Q103969471"><i_class="wef_low_priority_links">Ikonnikov&nbsp;A.&nbsp;V.</i>_[[:d:Q103969471|T’amanyan,_Alek’sandr]]_//_''[[:en:Grove_Art_Online|Grove_Art_Online]]''<span_class="wef_low_priority_links">_/_[[:d:Q56691875|J.&nbsp;Turner]]_—_[[:en:Oxford|[Oxford,_England]]],_[[:en:Basingstoke|Houndmills,_Basingstoke,_England]],_[[:Նիւ_Եորք|New_York]]:_[[:en:Oxford_University_Press|OUP]],_2017._—_ISBN_978-1-884446-05-4_—_[http://dx.doi.org/10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T083198_doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T083198]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56691875"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q810196"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q103969471"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21431157"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a] 4,0 ^4,1 ^4,2 Ikonnikov A. V. T’amanyan, Alek’sandr // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T083198
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q217595"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q56691875"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q810196"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q103969471"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q34217"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q21431157"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1547776"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q36524_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q2494649">[http://www.getty.edu/vow/ULANFullDisplay?find=&role=&nation=&subjectid=500326755_Union_List_of_Artist_Names]<span_class="wef_low_priority_links">_—_2013.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649"></a></div>-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Union List of Artist Names — 2013.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2494649"></a>

[6] Ով ով է. Հայեր. Կենսագրական հանրագիտարան, հատոր առաջին, Երեւան, 2005

[:0-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Զորյան Լևոն (1960)։ Թամանյան Ալեքսանդր, Հոդվածներ, փաստաթղթեր, ժամանակակիցները նրա մասին։ Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ Հրատարակչություն։ էջ 285

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]