Փարամազ
Փարամազ | |
---|---|
| |
Նաեւ յայտնի է իբրեւ | Paramaz եւ Փարամազ |
Ծնած է | 1863[1][2] |
Ծննդավայր | Մեղրի, Ռուսական Կայսրութիւն |
Մահացած է | 15 Յունիս 1915[3] |
Մահուան վայր | Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն |
Քաղաքացիութիւն | Ռուսական Կայսրութիւն |
Ազգութիւն | Հայ[4] |
Ուսումնավայր | Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան |
Մասնագիտութիւն | ուսուցիչ, գրագէտ, քաղաքական ակտիվիստ |
Անդամութիւն | Հայ ֆիդայիներ? |
Կուսակցութիւն | Սոցեալ Դեմոկրատ Հնչակեան Կուսակցութիւն |
Փարամազ (Մատթէոս Սարգիսեան, 1863[1][2], Մեղրի, Ռուսական Կայսրութիւն - 15 Յունիս 1915[3], Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն), հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, գրող, Հնչակեան կուսակցութեան անդամ։
Կեանք եւ գործունէութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ծնած է Մեղրի, յաճախած է ծննդավայրին դպրոցը։ 1879-ին ուսանող ընդունուած է Էջմիածինի Գէորգեան ճեմարանին մէջ։ 1883-ին մեկնած է Նախիջեւան,, ուսուցչութեան նպատակով, ապա տեղափոխուած է Ճահուկ, այնուհետեւ՝ Արտապիլ (Իրան)։ Պարսկաստանի մէջ, Փարամազ դարձած է երկիր մտնող մարտական խումբերու գլխաւոր կազմակերպիչը։ Սալմաստի մէջ յեղափոխական վճիռով պատժած է Ցոլակ Սարկաւագի սպաննութիւնը կատարող յանցագործները։
1897-ին , ինք եւս , 40 հոգինոց խումբով, քիւրտ ցեղախումբերու հետ փոքր բախումներ ունենալէ ետք, անցած է Վան։ Վանի մէջ խումբը մատնուած է եւ թրքական զօրքին հետ փոխ-հրաձգութենէ մը ետք, Փարամազն ու խումբին մէկ մասը ձերբակալուած են․ դատապարտուած է մահուան ու իբրեւ ռուսահպատակ յանձնուած է ռուսական կառավարութեան։
Մինչեւ 1900 բանտարկուած է։ 1900-թուականներու սկիզբը, Կովկասի մէջ ղեկավարած է հակա-ցարական պայքարը։
Ժողովրդային թափօրի մը գլուխը անցած դիմած է Կաթողիկոս Խրիմեան Հայրիկին եւ պահանջած է ընդդիմանալ եկեղեցապատկան գոյքերը բռնագրաւելու ցարական որոշումին դէմ։
1903 -ին,Պաքուի մասնաճիւղին որոշումով, կազմակերպած է Կովկասի փոխարքայ իշխան գոլիցինի դէմ յայտյնի տեռորը։
1905-1906-ին, ղեկավարած է Երեւանի, Էջմիածինի, Զանգեզուրի եւ Ղարաբաղի մէջ հայ-թաթարական կռիւներուն մասնակցող Հնչակեան խումբերը։
Հայր Սիւա գրչանունով աշխատակցած է «Արեւելք» Թերթին։ «Հնչակ»ի մէջ տպուած անոր յօդուածները` «Պաքօ», «քամուն բերածը քամին կը Տանի», «Հայի Պահանջը», «Ձեռքերդ վեր կամ ճուղուպրիստները» եւ այլն, կը կազմեն հայ յեղափոխական գրականութեան լաւագոյն էջերը։
Քէօսթէնճէի համագումարին, Փարամազ ընտրուած է կեդրոնական վարչութեան անդամ ու իրեն յանձնուած՝ իթթիհատի եռապետութիւնը տեռորի ենթարկելու գործը։
Ապա վերադարձած է Պոլիս։ Հնչակեան ղեկավարութեան հետ ձերբակալուած ու խստագոյն հսկողութեան տակ բանտարկուած է[5]։
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ 1,0 1,1 Faceted Application of Subject Terminology
- ↑ 2,0 2,1 Հայաստանի գրադարանների համահավաք գրացուցակ
- ↑ 3,0 3,1 3,2 http://am.hayazg.info/index.php?curid=13848
- ↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 463. — ISBN 978-2-905686-93-0
- ↑ «ՄԱՏԹԷՈՍ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ (ՓԱՐԱՄԱԶ) - քսան անմահ հնչակյաններ՝ 20 կախաղաններ»։ National Patriotic Democratic Socialism Armenian Lebanon։ արտագրուած է՝ 2023-07-06