Փարամազ

Փարամազ;
Նաեւ յայտնի է իբրեւ	Փարամազ
Ծնած է	1863
Ծննդավայր	Մեղրի
Մահացած է	2 (15) Յունիս 1915
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն
Ազգութիւն	Հայ
Ուսումնավայր	Գէորգեան Հոգեւոր Ճեմարան
Մասնագիտութիւն	քաղաքական ակտիվիստ, ուսուցիչ, գրագէտ
Անդամութիւն	Հայ ֆիդայիներ?
Կուսակցութիւն	Սոցեալ Դեմոկրատ Հնչակեան Կուսակցութիւն

Փարամազ (Մատթէոս Սարգիսեան, 1863^[1]^[2], Մեղրի^[2] - 2 (15) Յունիս 1915, Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն^[2]), հայ ազգային-ազատագրական շարժման գործիչ, գրող, Հնչակեան կուսակցութեան անդամ։

Կեանք եւ գործունէութիւն

Ծնած է Մեղրի, յաճախած է ծննդավայրին դպրոցը։ 1879-ին ուսանող ընդունուած է Էջմիածինի Գէորգեան ճեմարանին մէջ։ 1883-ին մեկնած է Նախիջեւան,, ուսուցչութեան նպատակով, ապա տեղափոխուած է Ճահուկ, այնուհետեւ՝ Արտապիլ (Իրան)։ Պարսկաստանի մէջ, Փարամազ դարձած է երկիր մտնող մարտական խումբերու գլխաւոր կազմակերպիչը։ Սալմաստի մէջ յեղափոխական վճիռով պատժած է Ցոլակ Սարկաւագի սպաննութիւնը կատարող յանցագործները։

1897-ին , ինք եւս , 40 հոգինոց խումբով, քիւրտ ցեղախումբերու հետ փոքր բախումներ ունենալէ ետք, անցած է Վան։ Վանի մէջ խումբը մատնուած է եւ թրքական զօրքին հետ փոխ-հրաձգութենէ մը ետք, Փարամազն ու խումբին մէկ մասը ձերբակալուած են․ դատապարտուած է մահուան ու իբրեւ ռուսահպատակ յանձնուած է ռուսական կառավարութեան։

Մինչեւ 1900 բանտարկուած է։ 1900-թուականներու սկիզբը, Կովկասի մէջ ղեկավարած է հակա-ցարական պայքարը։

Ժողովրդային թափօրի մը գլուխը անցած դիմած է Կաթողիկոս Խրիմեան Հայրիկին եւ պահանջած է ընդդիմանալ եկեղեցապատկան գոյքերը բռնագրաւելու ցարական որոշումին դէմ։

1903 -ին,Պաքուի մասնաճիւղին որոշումով, կազմակերպած է Կովկասի փոխարքայ իշխան գոլիցինի դէմ յայտյնի տեռորը։

1905-1906-ին, ղեկավարած է Երեւանի, Էջմիածինի, Զանգեզուրի եւ Ղարաբաղի մէջ հայ-թաթարական կռիւներուն մասնակցող Հնչակեան խումբերը։

Հայր Սիւա գրչանունով աշխատակցած է «Արեւելք» Թերթին։ «Հնչակ»ի մէջ տպուած անոր յօդուածները` «Պաքօ», «քամուն բերածը քամին կը Տանի», «Հայի Պահանջը», «Ձեռքերդ վեր կամ ճուղուպրիստները» եւ այլն, կը կազմեն հայ յեղափոխական գրականութեան լաւագոյն էջերը։

Քէօսթէնճէի համագումարին, Փարամազ ընտրուած է կեդրոնական վարչութեան անդամ ու իրեն յանձնուած՝ իթթիհատի եռապետութիւնը տեռորի ենթարկելու գործը։

Ապա վերադարձած է Պոլիս։ Հնչակեան ղեկավարութեան հետ ձերբակալուած ու խստագոյն հսկողութեան տակ բանտարկուած է^[4]։

Ծանօթագրութիւններ

↑ ^1,0 ^1,1 Faceted Application of Subject Terminology
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3294867"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q846596"></a>
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 10 — հատոր 10. — է. 223.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124737637"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 463. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>
↑ «ՄԱՏԹԷՈՍ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ (ՓԱՐԱՄԱԶ) - քսան անմահ հնչակյաններ՝ 20 կախաղաններ»։ National Patriotic Democratic Socialism Armenian Lebanon։ արտագրուած է՝ 2023-07-06

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1469824"_data-entity-id="Q3294867">Faceted_Application_of_Subject_Terminology<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3294867"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q846596"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 Faceted Application of Subject Terminology
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q3294867"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q846596"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1238720"_data-entity-id="Q124737637">Հայկական_սովետական_հանրագիտարան,_հատոր_10<span_class="wef_low_priority_links">_—_հատոր&nbsp;10._—_է.&nbsp;223.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124737637"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 10 — հատոր 10. — է. 223.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124737637"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q114555440"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q114574126|Krikorian&nbsp;A.]],_[[:d:Q114588221|Heratchian&nbsp;H.]]</i>_[[:d:Q114555440|Le_dictionnaire_biographique]]:_Arméniens_d'hier_et_d'aujourd'hui<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:fr:Maisons-Alfort|Maisons-Alfort]]:_2021._—_P.&nbsp;463._—_ISBN_978-2-905686-93-0</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a></div>-3] Krikorian A., Heratchian H. Le dictionnaire biographique: Arméniens d'hier et d'aujourd'hui — Maisons-Alfort: 2021. — P. 463. — ISBN 978-2-905686-93-0
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q208314"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114588221"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114574126"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q114555440"></a>

[4] «ՄԱՏԹԷՈՍ ՍԱՐԳԻՍԵԱՆ (ՓԱՐԱՄԱԶ) - քսան անմահ հնչակյաններ՝ 20 կախաղաններ»։ National Patriotic Democratic Socialism Armenian Lebanon։ արտագրուած է՝ 2023-07-06

[1]

[2]

[3]

[4]