Վերին Ագուլիս
| Գիւղաքաղաք (աւան) | |
|---|---|
| Վերին Ագուլիս | |
 | |
| Երկիր |
 Ազրպէյճանի Հանրապետութիւն |
| Պաշտօնական լեզու | ազրպէյճաներէն |
| Բնակչութիւն |
1670 մարդ (1897)[1], 1859 մարդ (2009) |
| Ժամային գօտի | UTC+4։00 |
Վերին Ագուլիս, Արեւմտեան Հայաստանի գիւղաքաղաքներէն, որ մտած է Մեծ Հայքի Սիւնիք աշխարհի Գողթն գաւառին մէջ, կառուցուած էր լերան ժայռոտ լանջին։
Ատրպէյճանի կողմէ բռնազաւթուած Նախիջեւանի Ինքնավար Հանրապետութեան Որդուարի շրջանին մէջ գտնուող Ագուլիսի մէջ այժմ կ'ապրին ատրպէյճանցիներ։
Պատմութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Արգուլիք ձեւով առաջին անգամ յիշատակուած է 11-րդ դարուն։ Եղած է Գողթն գաւառի ամէնէն նշանաւոր աւանը։
16-րդ դարուն յիշուած է իբրեւ Ռուսիոյ, Պարսկաստանի, Արեւմտեան Եւրոպայի ու Հնդկաստանի հետ առեւտրական կապեր ունեցող վաճառաշահ քաղաք։
17-րդ դարուն, Ջուղայի աւերումէն ետք դարձած է բարեկարգ։
1752 թուականին, Ատրպատականի Ազատ խանի արշաւանքին հետեւանքով աւանն զգալիօրէն աւերուած է։
Բնակչութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Բնակիչները հայեր եղած են, որոնք խօսած են իւրայատուկ բարբառով։
1904 թուականին Ագուլիսի մէջ եղած է 256 տուն՝ 2205 հայ եւ 68 տուն՝ 731 թաթար բնակիչներով։
Տնտեսութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ագուլիսցիները ձեռներէց ու գործունեայ արհեստաւորներ, առեւտրականներ ու այգեգործներ եղած են։
Ճարտարապետութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Ագուլիս հարուստ եղած է ճարտարապետական յուշարձաններով։ Տարբեր ժամանակներու այստեղ կառուցուած են 12 եկեղեցի ու վանք։
Ս․ Քրիստափոր եկեղեցին[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Վերին Ագուլիս գիւղաքաղաքի մայր եկեղեցին, որ սկզբնապէս փայտաշէն շինութիւն մը եղած է, բազմաթիւ անգամներ աւերումներու ենթարկուելէ ապա վերակառուցուելէ ետք՝ 17-րդ դարուն, Նաղաշ Յովնաթանի կողմէն զարդարուած է Գրիգոր Լուսաւորչի, Մեսրոպ Մաշտոցի, Սահակ Պարթեւի եւ հայոց այլ մեծերու պատկերներով[2]:
Սուրբ Թովմա վանքը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Հռչակաւոր է Սուրբ Թովմա Առաքեալի (Ագուլեաց) վանքը, ուր արտագրուած են բազմաթիւ ձեռագիրներ[3]։
Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
- ↑ Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
- ↑ ««Վէմ»-ի Խմբագրական (2-2020). Քրիստափորի Կտակը – Aztag Daily – Ազդակ Օրաթերթ (Armenian Daily Newspaper based in Lebanon)»։ www.aztagdaily.com։ արտագրուած է՝ 2023-04-06
- ↑ «Ճանչնանք Արեւմտեան Հայաստանը․ Ագուլիս»։ Western Armenia TV (wa-WA)։ 2022-12-08։ արտագրուած է՝ 2023-04-06
Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ անկէ մաս մը վերցուած է Հայկական Սովետական Հանրագիտարանէն, որուն նիւթերը հրատարակուած են` Քրիէյթիվ Քամմընզ Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։ 
|