Սթանիսլաւ Սուքալսքի
| Սթանիսլաւ Սուքալսքի | |
|---|---|
 | |
| Նաեւ յայտնի է իբրեւ | Stach z Warty |
| Ծնած է | 13 Դեկտեմբեր 1893[1][2] |
| Ծննդավայր | Warta, Sieradz County, Լոձի վոյեվոդություն, Լեհաստան |
| Մահացած է | 19 Մայիս 1987[1][2] (93 տարեկանին) |
| Մահուան վայր | Պըրպենք, Լոս Անճելըս շրջան, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ |
| Քաղաքացիութիւն |
 Լեհաստան |
| Ուսումնավայր | Կրակովի արվեստի ակադեմիա? |
| Մասնագիտութիւն | գեղանկարիչ, քանդակագործ, գծանկարիչ, արվեստի տեսաբան |
| Անդամութիւն | The Tribe of the Horned Heart? |
Սթանիսլաւ Սուքալսքի (13 Դեկտեմբեր 1893[1][2], Warta, Sieradz County, Լոձի վոյեվոդություն, Լեհաստան - 19 Մայիս 1987[1][2], Պըրպենք, Լոս Անճելըս շրջան, Քալիֆորնիա, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներ), լեհ քանդակագործ ու նկարիչ։
Կենսագրութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Սուքալսքի ծնած է Լեհաստան։ 1907 թուականին ընտանեօք գաղթած են Միացեալ Նահանգներ։ Դրսեւորած եզակի տաղանդին շնորհիւ ընկերները Սուքալսքին կոչած են «քանդակագործ», երբ ան տակաւին եօթ տարեկան էր։
13 տարեկանին ան ընդունուած է Շիքակոյի Արուեստի կաճառը։ Իր արտասովոր ձիրքը գրաւած է քանդակագործ Անթոնի Փոփիէլի ուշադրութիւնը։ Փոփիէլ համոզած է Սուքալսքիի ընտանիքը, իբրեւզի զինք ուղարկեն Քրաքովի Գեղարուեստական ակադեմիա։ Այնտեղ շուրջ երեք տարի Կոնստանդին Լաշչքայի մօտ ուսում ստանալէ վերջ 1913-ին վերադարձած է Շիքակօ[3]։
Ան իր առաջին գեղարուեստական ցուցահանդէսը իրականացուցած է 14 տարեկան հասակին։ Սուքալսքի 13 տարեկանին դժբախտութիւնը ունեցած է իր հայրը կորսնցնելու։ Շիքակոյի մէջ Սուքալսքիի հայրը արկածի մը զոհ գացած է։ Սթանիսլաւ մօտեցած է հօր ջարդուած մարմնին եւ դիակը տարած է դիահերձարան։ Ոմանք կ՚ենթադրեն, որ Սուքալսքի իր հօր մարմինը ուսումնասիրելով սորված է անդամազննութիւնը եւ որոշ քանդակներու սարսափելի աղաւաղուած կերպարները ոգեշնչուած են մահուան այդ ահռելի տեսարանէն։
Գործերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Մինչեւ 1914[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Սուքալսքիի վաղ գործերը հիմնականին կիսանդրիներ եղած են, որոնք կը վկայեն նկարչին վիթխարի ոճին մասին։ Իր արուեստը կը համադրէ «Art Nouveau»ի զարդարիչ ծաղկումը[3], վիպապաշտութեան զգացական թատերականութիւնը եւ 20-րդ դարու սկիզբի Եւրոպական արդիապաշտութեան բազմաթիւ հոսանքներ. ինչպէս՝ քիւպիզմ, արտայատչապաշտութիւն, ապագայապաշտութիւն, նախաքոլումպիական արուեստ։
1914-էն ետք[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
1914 թուականէն յետոյ քանդակագործը մշակած է երեւակայական վառ ստեղծագործութիւններ։ Ան ներկայացուցած է այլանդակուած մարդկային մարմիններ, ուշադրութեամբ փորագրած էր անդամազննական մանրասնութիւններ։ Ան ձգտած է իր աշխատանքները ողողել բարդ փիլիսոփայական գաղափարներով։ Անոր քանդակները յաճախ անհասկնալի եղած են, եթէ չըլլային հեղինակի մեկնաբանութիւնները։
Քրաքովի ցուցահանդէսը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
1929-ին՝ Քրաքով, ունեցած է ցուցահանդէս մը, որուն բացման ելոյթին մէջ ան դաժանօրէն թիրախաւորած է Քրաքովի գեղարուեստական շրջանակներու նշանաւոր անդամները եւ Քրաքովի արուեստի ակադեմիայի դասաւանդման մեթոտները։ Ան դատապարտած է լեհական արուեստի վիճակը, որ իր կարծիքով ստրկական կերպով կ՚ընդօրինակէր Արեւմտեան օրինաչափութիւնները եւ կը կորսնցնէր իր իսկութիւնը։
Շուտով ան կազմակերպած է իր արուեստի հետեւորդներու խումբը՝ Եղջիւրաւոր սրտի ցեղը։ Անոնց հիմնական նպատակը եղած է տարանջատուիլ Արեւմտեան ազդեցութիւններէ եւ իրենց արուեստին մէջ ընդունիլ ազգային եւ նոյնիսկ «ցեղային» սլավոնական մոթիֆները։
Վերադարձ դէպի Լեհաստան, ապա Քալիֆորնիա[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
1930-ականներուն, իբրեւ յայտնի արուեստագէտ, որուն Լեհաստանի կառավարութիւնը նուիրած է իրեն յատուկ թանգարան մը, Սուքալսքի իր ամբողջ ստացուածքով վերադարձած է Լեհաստան, բայց անոր աշխատանքները «քարուքանդ» եղած են Վարշաւայի գրաւումով։
1939-ի Սեպտեմբերին գերմանական ռումբերը թաղած են անոր բոլոր նախագիծերը, ներառեալ Պոլեսլաւ Քրոպրիի՝ Լեհաստանի առաջին թագաւորի բնական մեծութեամբ յուշարձանը:
Վհատած Սուքալսքի վերադարձած է Քալիֆորնիա, ուր շարունակած է ապրիլ իր կնոջ՝ Ճոան Տանըվընի հետ։ Բայց եւ այնպէս, իր ամբողջ կեանքի գործը կորսուած էր՝ ռմբակոծումներու հետեւանքով ոչնչացած կամ գողցուած էր պատերազմի ժամանակ:
Վերջին տարիներու գործերը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
Իր 75-ամեայ ասպարէզի վերջին տարիներուն Սուքալսքիի գլխաւոր գործերէն է «Փրոմեթէուս»ը (1943), որ նախագծուած է Փարիզի համար՝ ի պատիւ ֆրանսիացի համախոհներու։ Ան կը փափաքէր, թէ այդ հսկայական ու բարդ կառոյցը ԱՄՆ-ի Ազատութեան արձանի համար նուիրէ Ֆրանսային:
Սուքալսքի մահացած է Պըրպենքի մէջ, Քալիֆորնիա: Տարի մը անց իր եւ կնոջ մոխիրը ցրուեցան Զատիկի կղզիի վրայ, մտերիմ ընկերներու կողմէ։ Սուքալսքիի բոլոր աշխատանքները այժմ կը պահպանուին Սուքալսքիի Արխիւներու կողմէ[4]։