Յովհաննէս Կիւրեղեան

Յովհաննէս Կիւրեղեան;
Ծնած է	24 Օգոստոս 1902
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն
Մահացած է	1 Մարտ 1984 (81 տարեկանին)
Մահուան վայր	Ազոլօ, Թրեվիզօ, Վենեթօ, Իտալիա
Քաղաքացիութիւն	Իտալիոյ Թագաւորութիւն; Իտալիա
Ուսումնավայր	Մուրատ-Ռափայէլեան Վարժարան
Մասնագիտութիւն	ճարտարագէտ, ճարտարապետ, լեռնագնաց

Յովհաննէս Կիւրեղեան (24 Օգոստոս 1902(1902-08-24), Կոստանդնուպոլիս, Օսմանեան Կայսրութիւն - 1 Մարտ 1984(1984-03-01), Ազոլօ, Թրեվիզօ, Վենեթօ, Իտալիա), Ազոլոյ, Իտալիա),

Կենսագրութիւն

Կիւրեղեան ծնած է Կոստանդնուպոլիս, հայրը՝ Լեւոն եւ մայրը՝ Մարիամիկ Ազարեան։ Իր հօր եւ մօր հետ կը հասնի Իտալիա 1907-ին՝ Հռոմ, կը յաճախէ Ազոլոյի նախակրթարանը, անկէ ետք կը յաճախէ Վենետիկիի «Մուրատ Ռափայէլեան» վարժարանը։ Ապա կը հետեւի Փատովայի համալսարանի ճարտարագիտութեան ճիւղին։

1920-ին, կը մասնակցիՓատովա Հայ Ուսանողական Միութեան հիմնումին եւ մաս կը կազմէ Հայաստանի Հանրապետութեան հրատարակութեան տօնախմբութիւններուն։

1924-ին համալսարանը կ'աւարտէ եւ 1926-ին ջրաբաշխութեան մասնագիտութիւնը կ'առնէ (բնաւ չէ աշխատած այդ մասնագիտութեամբ)։ Դափնեպսակը առնելէն յետոյ կ'անցնի Թորինօ՝ Պալլաթորէ տի Ռոզաննա ճարտարապետին մօտ ճարտարապետութեան վարժութիւններ ձեռք ձգելու համար։

Տոլոմիթեան շրջան

Տոլոմիթեան լեռներու ժայռերէն հրապուրուած՝ 1929-ին Թորինօն կը ձգէ ու կը հաստատուի Ֆրասսենէ' եւ կը սկսի զբաղիլ ճարտարապետական աշխատանքներով ու նախագծել իր առաջին շէնքերը։

1929-ի Օգոստոս 25-ին տոլօմիթեան Անիեր^[1] լերան՝ հիւսիս-արեւմտեան գագաթին վրայ առաջին մագլցելողը կ'ըլլայ եւ զայն կը կնքէ «Հայ Աշտարակ» (Torre Armena) անունով։ Տարիներ ետք զինք պիտի յիշատակէին իբրեւ արեւելեան Ալպեան լեռներու արդիական ալպինիզմի առաջնորդ մը^[2] եւ իր անունը տրուեցաւ Անիեր լերան ոտքին՝ լեռնային ապաւինութեան շէնքին (Rifugio Scarpa/Gurekian)։

1932-ին յանձնակատարը եւ 1933-էն 1946 Նախագահն է Ակորտոյի «Քլուպ Ալփինօ Իթալիանօ»^[3]^[4] միութեան (այդ շրջանին Իտալիոյ ալպինիզմի ամենակարեւոր միութիւններէն մէկն էր)։

1934-էն 1946, իր ճարտարապետական աշխատանքներով զբաղելէ զատ Ակորտոյի «Հանգային Բարձր Ուսումներու^[5]» դպրոցը կը դասաւանդէ։

1936-ին կ'ամուսնանայ Ֆրասսենէցի Տինա Տելլա Լուչիայի հետ։ Երեք զաւակ կ'ունենան՝ Արմէն, Մաննիկ եւ Հայկ։

Ազոլո

Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի սկիզբն Ազոլո Վիլլա Արարատ՝ կը հաստատուի իր ընտանիքով՝ բայց նոյնպէս կապուած կը մնայ իր լեռներուն ու ձորերուն ու հոն բազմաթիւ եւ կարեւոր աշխատանքներ կը նախագծէ ու կը կ'իրականացնէ։

Պատերազմի վերջաւորութեան զինք կը հրաւիրեն Պելլունոյի նահանգին Վերաշինութեան Կոմիտէին մաս կազմելու համար։ Այդ ակումբին մէջ կ'ուսումնասիրէ, ամէն շրջանի համար յատուկ աւանդական շինութեան կերպերը։ Փոխվրէժի համար Գերմանացիներէն հրդեհած Քավիոլա գիւղին նախագիծը կը կարգաւորէ։

1948-ին՝ Երկրորդ Համաշխարհային Պատերազմի շրջանին թմրութիւնը վրայէն թօթափելու համար՝ Լոզանի (Զուիցերիա) Պոլիթեքնիք Ճարտարապետութեան համալսարանը] կը գրուի։ Ուսումը եւ քննութիւնները աւարտած՝ (31-10-1950) իր աշխատանքին պատճառով այդ դափնեպսակին չի կրնար տիրանալ։

Սեւան Այբբեներան

1952-ին՝ իր «Սեւան Այբբեներան եւ գրի դասեր - Առաջին Գիրք, Վենետիկ, Ս. Ղազար» կը տպագրէ եւ յաջորդ տարին նոյն այբբեներանի երկրորդ հատորը լոյս կը տեսնէ։ Այս այբբեներանին նպատակը՝ սփիւրքահայութեան ուղղուած է - յառաջաբանին մէջ կը գրէ - «Անհրաժեշտ էր այբբենարան մը պատրաստել եւ ատով այս ծնողներուն համար գործնական եւ դրական կարելիւթիւն մը տալ, որպէսզի իրենց զաւակներուն հայերէն կարդալ սորվեցնեն, օտար դպրոցներ յաճախել տալէ առաջ»։ 1965-ին՝ այս այբբենարանը, կատարելագործուած եւ բարեփոխուած, կրկին տպագրուեցաւ։

Ճարտարապետութեան Աշխատանոցը

1964-ին՝ նախ Արմէն զաւակին՝ յետոյ Հայկին հետ, «Կիւրեղեան Ճարտարապետութեան Աշխատանոց»ը (Gurekian Studio Architettura) բացուեցաւ, որ տեւեց մինչեւ իր մահը։ Իր աշխատութիւնը գրեթէ ամբողջովին հասարակաց շէնքերուն, դպրոցներուն, հիւանդանոցներուն, եկեղեցիներուն, ելեկտրական կայաններուն եւ քաղաքաշինութեան նախագիծներուն ուղղուած է։

Կարեւոր աշխատութիւններ

Քաորիա, ելեկտրական կայան, 1941
Ֆորթէ Պուզօ, արհեստական լիճի ամբարտակի հսկողութեան շինութիւն, 1953
Ֆալքատէ, մանկապարտէզ, 1956
Վալ Սքէնէր, քարայրի մէջ ելեկտրոկայան եւ մուտք, 1962

1930 - 1939

1932 Ակօրտօ, հիւանդանոցի ընդլայնում
1934 Ֆրասսենէ’, Վիլլա Փարօլարի
1938 Ակօրտօ, Հանգային Բարձր Դպրոցի ընդլայնում
1938 Քօլլէ Սանթա Լուչիա, տարրական դպրոց
1939 Արապպա, կանոնադրական ծրագիր

1940 - 1949

1940 Լա Սդանկա, ելեկտրոկայանի աշխատաւորներու բնակչութիւնները, դպրոցը ու մատուռը
1941 Քաօրիա, ելեկտրոկայան (վերջացած 1947-ին)եւ աշխատաւորներու բնակչութիւն
1943 Սավինէր, ելեկտրոկայան
1945 Քավիօլա', (նածի-Ֆաշիստներէն) հրդեհուած գիւղի վերաշինութիւն
1945 Քաւիօլա եւ Վօլթակօ, գիւղերու հրդեհուած շէնքերու վերաշինութւին
1946 Փիան Քանսիլիօ, (նածի-Ֆաշիստներէն) հրդեհուած 5 անտառային զօրանոցներու վերաշինութւին
1949 Մարկէրա, 3 աշխատաւորներու շէնքերու վերաշինութւին

1950 - 1959

1950 Բասսօ Տուրան, Քլուպ Ալբինօ Իդալիանօի "Չէզարէ Թօէմէ’"ալբեան խրճիթ
1950 Վօլթակօ, մանկապարտէզ
1950 Սավինէր, ելեկտրոկայանի ընդլայնում եւ կառավարիչի շէնք
1951 Ակօրտօ, ամբարտակի հսկիչի շէնք
1952 Ֆալքատէ, քաղաքապետարանի շէնք
1952 Չիմէ տ’Աութա, Քլուպ Ալբինօ Իդալիանոյի "Ալվիզէ Անտրիք"ալբեան խրճիթ (առաջին նախագիծ - չշինուած)
1953 Արսիէ’, ելեկտրոկայան, կառավարիչի շէնք եւ աշխատաւորներու բնակչութիւններ
1953 Ֆօրթէ Պուզօ, արհեստական լիճի ամբարտակի հսկողութեան շինութիւն
1954 Մէսդրէ, 2 աշխատաւորներու բնակչութիւններ
1956 Ֆրասսենէ’, եկեղեցի եւ զանգակատւն
1956 Ֆալքատէ, մանկապարտէզ
1957 Քուէրօ, ելեկտրոկայան, արհեստանոց, կառավարիչի շէնք եւ աշխատաւորներու բնակավայրեր
1957 Ռէտիփուլիա, ելեկտրոկայան, արհեստանոց, կառավարիչի շէնք եւ աշխատաւորներու բնակավայրեր
1957 Ծէվիօ, ելեկտրոկայան, ամբարտակի հսկողութեան շինութիւն, արհեստանոց, եւ աշխատաւորներու բնակավայրեր
1959 Սէլվա տի Քատօրէ, քաղաքապետարանի շէնք

1960 - 1969

1960 Քօլլէ Սանթա Լուչիա, քաղաքապետարանի շէնք
1961 Մարկէրա, ՍԱՎԱ Ընկերութեան կեդրոնական շէնքի կարգաւորում
1961 Լափփախ, տարրական դպրոց եւ ուսուցիչներու բնակարան
1961 Ֆրասսենէ’ - Մալկա Լօսք, Քլուպ Ալբինօ Իդալիանոյի "Սքարփա"ալբեան խրճիթի կարգաւորում
1962 Լափփախ, ելեկտրոկայան
1962 Կրօն, եկեղեցի
1962 Վալ Սքէնէր, քարայրի մէջ ելեկտրոկայան եւ մուտք, ամբարտակի հսկողութեան շինութիւն եւ հսկիչի բնակավայր
1964 Լօնկարօնէ, եկեղեցիի նախագիծ (չշինուած)
1965 Ֆալքատէ, կանոնադրական ծրագիր
1966 Լիվինալլօնկօ, կանոնադրական ծրագիր
1967 Մշիքքա (Լիբանան), տարրական դպրոց (մրցում)
1967 Ֆրասսենէ’, մանկապարտէզ
1969 Ֆալքատէ' - Ֆորքա Ռօսսա, Քլուպ Ալբինօ Իդալիանօի "Ալվիզէ Անտրիք"ալբեան խրճիթ (երկրորդ նախագիծ - չշինուած)

1970 - 1984

1970 Լոնկարօնէ, ընկերական կեդրոն (չշինուած)
1975 Թեհրան, Գարնի հարկաբաժիններ (մրցում)

ու բազմաթիւ տարրական դպրոցներ ու սեփական շէնքեր։

Ծանօթագրութիւններ

↑ Bepi Pellegrinon, Agner, Il Gigante di Pietra, Nuovi Sentieri Editore, Bologna 1983
↑ Mirco Gasparetto, Montagne di Marca, L'alpinismo dei pionieri a Treviso, Nuovi Sentieri Editore, Belluno 2002
↑ Giovanni Angelini, Bepi Pellegrinon, Piero Rossi, Ferdinando Tamis, La Sezione Agordina 1868 - 1968, Sezione Agordina del CAI, Bologna 1968
↑ Club Alpino Italiano
↑ «Istituto di istruzione superiore "Umberto Follador"»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-11-29-ին։ արտագրուած է՝ 2014-04-01

Գրականութիւն

Fondazione Architettura Belluno Dolomiti - Fulvio Bona, Tommaso Del Zenero, Sara Gnech, Ohannés Gurekian, L'ingegneria, L'architettura, L'Urbanistica, Istituto Bellunese di Ricerche Sociali e Culturali, ISBN 978-88-98941-27-8, Godega S.Urbano, 2021.

Արտաքին յղումներ

Կիւրեղեան գերդաստան
Club Alpino Italiano. Sezione Agordina - Rifugio Scarpa/Gurekian Archived 2014-05-26 at the Wayback Machine.
Rifugio Enrico Scarpa/Ohannes Gurekian 100 anni di storia
Asolo

[1] Bepi Pellegrinon, Agner, Il Gigante di Pietra, Nuovi Sentieri Editore, Bologna 1983

[2] Mirco Gasparetto, Montagne di Marca, L'alpinismo dei pionieri a Treviso, Nuovi Sentieri Editore, Belluno 2002

[3] Giovanni Angelini, Bepi Pellegrinon, Piero Rossi, Ferdinando Tamis, La Sezione Agordina 1868 - 1968, Sezione Agordina del CAI, Bologna 1968

[4] Club Alpino Italiano

[5] «Istituto di istruzione superiore "Umberto Follador"»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2022-11-29-ին։ արտագրուած է՝ 2014-04-01

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]