Մոլիեր
_-_Google_Art_Project_(cropped).jpg)
Մոլիեր (ֆրանսերէն՝ Molière), բուն անունը՝ Ժան Պաթիսթ Փոքլեն (ֆրանսերէն՝ Jean Baptiste Poquelin), ֆրանսացի նշանաւոր դերասան, թատրոնի տնօրէն, «բարձր կատակերգութեան» ժանրի հիմնադիր։
Մոլիեր ծնած է Փարիզ, 15 Յունուար 1622-ին, որմէ ետք կը մկրտուի Ժան Փոքլեն անունով: Ճանչցուած է Ժան-Պաթիսթ անունով: Ան Ժան Փոքլենի եւ Մարի Կրեսէի առաջին որդին էր, որոնք ամուսնացած են 27 Ապրիլ, 1621-ին: Մայրը բարեկեցիկ ազնուական ընտանիքի դուստր էր[5]։ Երբ սպասուհին առաջին անգամ կը տեսնէ մանկիկը, զինք կը կոչէ «Լէօ Նէ», այսինքն՝ քիթը եւ այդ օրէն սկսեալ, ընտանիքի անդամները զինք կը կոչեն «Լէօ Նէ»[6]։
Մայրը կը կորսնցնէ երբ 10 տարեկան էր, եւ մեծ հաւանականութեամբ հօր հետ յարաբերութիւնները այնքան ալ լաւ չեն եղած։
Նախնական կրթութիւնը ստացած է փարիզեան տարրական դպրոցին մէջ [7]:
1639-ին աւարտած է Քլերմոնի Ժէզուիթական քոլէճը:
1643-ին, Մոլիեր կեղծանունով, քանի մը դերասաններու հետ ստեղծած է «Փայլուն թատրոնը»:
1645-1658 թուականներուն, խաղընկերներուն հետ շրջագայած է Ֆրանսայի գաւառներուն մէջ:
Թատերախումբի համար գրած է փոքրածաւալ ուրախ կատակերգութիւններ եւ զաւեշտախաղեր («Ճարպիկը կամ խոչընդոտները», 1663, «Սիրային անախորժութիւններ», 1663), որոնց նիւթերը փոխ առնուած են իտալական կտորներէ:
Մոլիեր, յենելով ֆրանսական ժողովրդական թատրոնի աւանդոյթներու եւ Վերածննդեան մարդասիրական գաղափարներու վրայ, օգտագործելով դասականութեան փորձը, ստեղծած է նոր տիպի`ընկերային-կենցաղային կատակերգութեան ժանրը: Ան իր կատակերգութիւններով («Ծիծաղելի սեթեւեթուհիները», 1660, «Տղամարդոց դպրոցը», 1661) արտայայտած է գեղարուեստական նոր սկզբունքներ՝ իրականութեան ճշմարտացի պատկերում, կերպարներու անհատականացում: «Կանանց դպրոցի քննադատութիւնը» (1663) եւ «Վերսայեան էքսպրոմտ» (1682) կտորներուն մէջ հաստատած է իր գեղագիտական ըմբռնումները:
Մոլիերի տաղանդը աւելի վառ արտայայտուած է «Տարտիուֆ» (1669), «Տոն Ժուան» (1683) կատակերգութիւններուն մէջ, ուր ծաղրած է բարեպաշտութեան և առաքինութեան դիմակի տակ թաքնուած հասարակութեան երկերեսանիութիւնը, ազնուականութեան հոգեւոր սնանկացումն ու անբարոյականութիւնը: Մոլիերի ազատախոհական գաղափարախօսութեան, ազնուականական իշխող խաւի սպաննիչ քննադատութեան համար երկար ժամանակ արգիլուած են «Տարտիուֆի» եւ «Տոն Ժուանի» բեմադրութիւնները:
«Միզանտրոփ» (1667) կատակերգութեան մէջ Մոլիեր անխնայ քննադատած է իշխող խաւին արատները, մերկացուցած չարիքի արմատները: Անոր վճռականութիւնը եւ անհաշտուողականութիւնը արտայայտուած են յատկապէս հասարակ մարդոց՝ գործունեայ, խելացի, կենսուրախ սպասաւորներու եւ սպասուհիներու կերպարներուն մէջ («Ժլատը», 1668, «Քաղքենին ազնուական», 1671, «Երեւակայական հիւանդ», 1674):
Մոլիերի գործերուն մէջ իրականութեան երգիծական պատկերման գոյները խիստ չափազանցուած եւ խտացուած են: Ան ֆրանսական կատակերգութիւնը բարձրացուցած է դասական արուեստի մակարդակի՝ պահպանելով անոր կապը ժողովրդական զաւեշտի («Սքափենի արարքները», 1676) հետ: Մեծ է Մոլիերին պատմական դերը ֆրանսական կատակերգութեան հետագայ զարգացման մէջ՝ Ժան-Ֆրանսուա Ռենիարէն մինչեւ Փիեռ Օկիւսթեն Պոմարշէ:
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Internet Broadway Database — 2000.
- ↑ 2,0 2,1 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ↑ 3,0 3,1 Мольер // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ A. L. Molière // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 18. — P. 661–667.
- ↑ Մոլիեր
- ↑ Մոլիեր Ֆրանսացի գրող
- ↑ Ֆրանսացի գրողը