Ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկել

Ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկել; գերմաներէն՝ Georg Wilhelm Friedrich Hegel
Ծնած է	27 Օգոստոս 1770[…]
Ծննդավայր	Շթութկարթ, Վյուրթեմբերգի դքսություն, Սրբազան Հռոմէական կայսրութիւն
Մահացած է	14 Նոյեմբեր 1831[…] (61 տարեկանին)
Մահուան վայր	Պերլին, Պրուսիոյ թագաւորութիւն, Գերմանական միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Վյուրտեմբերգի թագավորություն
Մայրենի լեզու	գերմաներէն
Ուսումնավայր	Թյուբինգենի համալսարան?; Ենայի Համալսարան; Էբերհարդ-Լյուդվիգի գիմնազիա?; Tübinger Stift?
Կոչում	փրոֆեսոր
Ազդուած է	Ֆրիդրիխ Շելինգ?, Իմանուիլ Կանտ?, Իրաքլիս, Բենեդիկտ Սպինոզա?, Շառլ Լուի Մոնտեսքիո?, Արիստոտէլ, Պղատոն, Փլոթինոս, Պրոկլ?, Անսելմ Քենթրբերցի?, Նիկոլաս Կուզայացի?, Ռենե Դեկարտ?, Ժան Ժաք Ռուսօ, Յակոբ Բյոմե?, Յոհան Գոտլիբ Ֆիխտե? եւ Ֆրիդրիխ Դանիել Էռնստ Շլայերմախեր?
Երկեր/Գլխաւոր գործ	Lectures on the Philosophy of History?, Encyclopedia of the Philosophical Sciences?, Science of Logic?, Ոգու երևութաբանությունը?, Elements of the Philosophy of Right?, Lectures on Aesthetics?, Lectures on the Philosophy of Religion? եւ Lectures on the History of Philosophy?
Մասնագիտութիւն	փիլիսոփայ, համալսարանի դասախօս, փիլիսոփայության պատմաբան, գրագէտ, philosopher of law, տրամաբան
Աշխատավայր	Ենայի Համալսարան; Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան?; Հայտելպըրկի Համալսարան
Ամուսին	Marie von Tucher?
Ծնողներ	հայր՝ Գեորգ Լյուդվիգ Հեգել?, մայր՝ Մարիա Մագդաղենա Լուիզա Ֆրոմ?
Երեխաներ	Կառլ ֆոն Հեգել?
	Ստորագրութիւն;

Ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկել (գերմաներէն` Georg Wilhelm Friedrich Hegel, 27 Օգոստոս 1770(1770-08-27)^[1]^[2]^[3]^[…], Շթութկարթ, Վյուրթեմբերգի դքսություն, Սրբազան Հռոմէական կայսրութիւն^[4] - 14 Նոյեմբեր 1831(1831-11-14)^[1]^[2]^[3]^[…], Պերլին, Պրուսիոյ թագաւորութիւն, Գերմանական միութիւն^[4]), գերմանացի փիլիսոփայ, գերմանական դասական փիլիսոփաիւթեան կարկառուն ներկայացուցիչներէբ մէկը, իտէալիզմի հիմքի վրայ դիալեկտիկայի համակարգուած տեսութեան հիմնադիրը։

Կենսագրական գիծեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Հեկել Շթութկարթ ծնած էր, Թուպինկըն ուսանած եւ Ենայի մէջ խմբակի մը ուսուցած 1801-1807-ին: 1808-1816-ին ան Նիւրնպըրկի մէջ դպրոցի մը տնօրէնութիւնը կը ստանձնէր:

1818-ին Պերլինի մէջ կր դասախօսէր եւ շուտով իբրեւ իր օրերու առաջին իմաստասէրի Համբաւը կը տարածուէր: Ան գոլերայէ կր մահանար, երր իր վայելած համբաւին եւ գործունէութեան գագաթնակէտին կր գտնուէր:

Բացարձակ իտէալիզմի գաղափարը[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկելի համաձայն, տիեզերքը Բացարձակին՝ Աստուծոյ պայքարի եւ ճիգի շարունակական թաւալումն էր: Բացարձակը հոգի էր եւ անոր թաւալումը միտքին տրամարանականօրէն հաստատած օրէնքներուն համաձայն տեղի կ'ունենար^[8]:

Իր իմաստասիրութիւնը բանաձեւելու համար ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկել թէզ-հակաթէզ-համաթէզ դրութիւնը կ’օգտագործէր, որ աւելի Եոհան Կոթլիպ Ֆիխթի մտածողութեան կը համապատասխանէր:

Շարժում մը, թէզը, մէկ ուղղութեամբ կ՚ընթանար մինչեւ այլ շարժումի մը, հակաթէզի, բախիլը: Այս բախումը ոչ միայն պարագայկան էր, այլ անհրաժեշտ: Թէզին եւ հակաթէզին միջեւ երեւան եկած ճնշումը համաթէզով կը յաղթահարուէր: Օրինակ, թէզը գաղափարն էր, հակաթէզը բնութիւնը, իսկ երկուքը կը միանային մարդկութիւն համաթէզին մէջ, որ միտքին եւ նիւթին միութիւնն էր: Որովհետեւ ամբողջ գոյութիւնը Բացարձակին թաւալումն էր, որ միտքին օրէնքներով կ՚ընթանար, միտքին օրէնքները գոյերուն օրէնքներն էին. առաւել, որովհետեւ մեր մտածողութիւնը Բացարձակին մասնիկն էր, որ մեր միտքէն դուրս գտնուող գոյերուն գիտութիւնը մեզի կր փոխանցէր եւ բոլոր միտքերուն մէջ ալ նոյնն էր, ան Բացարձակին մասնիկը կը դառնար:

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Nationalencyklopedin — 1999.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a>
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Гегель Георг Вильгельм Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>
↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>
↑ Drüll D. Heidelberger Gelehrtenlexikon 1803–1932 — Springer Science+Business Media, 1986. — է. 104–105. — doi:10.1007/978-3-642-70760-5
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q48711337"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q79052317"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q79052296"></a>
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 Pas L. v. Genealogics — 2003.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>
↑ «Absolute Idealism | philosophy | Britannica»։ www.britannica.com (անգլերէն)։ արտագրուած է՝ 2022-02-03

Աղբիւրներ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Հասկ» Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան պաշտօնական հրատարակութիւն, Մայիս 2014, էջ 458-459։

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q47461344"_data-entity-id="Q1165538">[[:sv:Nationalencyklopedin|Nationalencyklopedin]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1999.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Nationalencyklopedin — 1999.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1165538"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q13136"_data-entity-id="Q237227">[https://brockhaus.de/ecs/julex/article/hegel-georg-wilhelm-friedrich_Բրոքհաուզի_հանրագիտարան]<span_class="wef_low_priority_links"></span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q237227"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1239328_citetype_Q35127_citetype_Q615699_citetype_Q18168594"_data-entity-id="Q746368">[[:d:Q746368|Store_norske_leksikon]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_1978._—_ISSN_[https://www.worldcat.org/issn/2464-1480_2464-1480]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q746368"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q17378135">Гегель_Георг_Вильгельм_Фридрих_//_[[:ru:Большая_советская_энциклопедия_(третье_издание)|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_/_под_ред._[[:ru:Прохоров,_Александр_Михайлович|А.&nbsp;М.&nbsp;Прохоров]]_—_3-е_изд._—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a></div>-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 Гегель Георг Вильгельм Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q83552"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076_citetype_Q33002955_citetype_Q114955954"_data-entity-id="Q829984">Mathematics_Genealogy_Project<span_class="wef_low_priority_links">_—_1997.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a></div>-5] Mathematics Genealogy Project — 1997.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q829984"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q1787111_citetype_Q571"_data-entity-id="Q48711337"><i_class="wef_low_priority_links">[[:d:Q79052296|Drüll&nbsp;D.]]</i>_[[:d:Q48711337|Heidelberger_Gelehrtenlexikon_1803–1932]]<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:d:Q176916|Springer_Science+Business_Media]],_1986._—_է.&nbsp;104–105._—_[http://dx.doi.org/10.1007/978-3-642-70760-5_doi:10.1007/978-3-642-70760-5]</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q48711337"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q79052317"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q79052296"></a></div>-6] Drüll D. Heidelberger Gelehrtenlexikon 1803–1932 — Springer Science+Business Media, 1986. — է. 104–105. — doi:10.1007/978-3-642-70760-5
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q48711337"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q79052317"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q176916"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q79052296"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q35127_citetype_Q7094076_citetype_Q33270056"_data-entity-id="Q19847326"><i_class="wef_low_priority_links">[[:en:Leo_van_de_Pas|Pas&nbsp;L.&nbsp;v.]]</i>_Genealogics<span_class="wef_low_priority_links">_—_2003.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a></div>-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Pas L. v. Genealogics — 2003.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847329"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q19847326"></a>

[8] «Absolute Idealism | philosophy | Britannica»։ www.britannica.com (անգլերէն)։ արտագրուած է՝ 2022-02-03

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]