Ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկել
Ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկել (գերմաներէն` Georg Wilhelm Friedrich Hegel, 27 Օգոստոս 1770[1][2][3][…], Շթութկարթ, Վյուրթեմբերգի դքսություն, Սրբազան Հռոմէական կայսրութիւն[4] - 14 Նոյեմբեր 1831[1][2][3][…], Պերլին, Պրուսիոյ թագաւորութիւն, Գերմանական միութիւն[4]), գերմանացի փիլիսոփայ, գերմանական դասական փիլիսոփաիւթեան կարկառուն ներկայացուցիչներէբ մէկը, իտէալիզմի հիմքի վրայ դիալեկտիկայի համակարգուած տեսութեան հիմնադիրը։
Կենսագրական գիծեր
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]Հեկել Շթութկարթ ծնած էր, Թուպինկըն ուսանած եւ Ենայի մէջ խմբակի մը ուսուցած 1801-1807-ին: 1808-1816-ին ան Նիւրնպըրկի մէջ դպրոցի մը տնօրէնութիւնը կը ստանձնէր:
1818-ին Պերլինի մէջ կր դասախօսէր եւ շուտով իբրեւ իր օրերու առաջին իմաստասէրի Համբաւը կը տարածուէր: Ան գոլերայէ կր մահանար, երր իր վայելած համբաւին եւ գործունէութեան գագաթնակէտին կր գտնուէր:
Բացարձակ իտէալիզմի գաղափարը
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկելի համաձայն, տիեզերքը Բացարձակին՝ Աստուծոյ պայքարի եւ ճիգի շարունակական թաւալումն էր: Բացարձակը հոգի էր եւ անոր թաւալումը միտքին տրամարանականօրէն հաստատած օրէնքներուն համաձայն տեղի կ'ունենար[8]:
Իր իմաստասիրութիւնը բանաձեւելու համար ճորճ Ուիլհելմ Ֆրետրիխ Հեկել թէզ-հակաթէզ-համաթէզ դրութիւնը կ’օգտագործէր, որ աւելի Եոհան Կոթլիպ Ֆիխթի մտածողութեան կը համապատասխանէր:
Շարժում մը, թէզը, մէկ ուղղութեամբ կ՚ընթանար մինչեւ այլ շարժումի մը, հակաթէզի, բախիլը: Այս բախումը ոչ միայն պարագայկան էր, այլ անհրաժեշտ: Թէզին եւ հակաթէզին միջեւ երեւան եկած ճնշումը համաթէզով կը յաղթահարուէր: Օրինակ, թէզը գաղափարն էր, հակաթէզը բնութիւնը, իսկ երկուքը կը միանային մարդկութիւն համաթէզին մէջ, որ միտքին եւ նիւթին միութիւնն էր: Որովհետեւ ամբողջ գոյութիւնը Բացարձակին թաւալումն էր, որ միտքին օրէնքներով կ՚ընթանար, միտքին օրէնքները գոյերուն օրէնքներն էին. առաւել, որովհետեւ մեր մտածողութիւնը Բացարձակին մասնիկն էր, որ մեր միտքէն դուրս գտնուող գոյերուն գիտութիւնը մեզի կր փոխանցէր եւ բոլոր միտքերուն մէջ ալ նոյնն էր, ան Բացարձակին մասնիկը կը դառնար:
Ծանօթագրութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Nationalencyklopedin — 1999.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Store norske leksikon — 1978. — ISSN 2464-1480
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Гегель Георг Вильгельм Фридрих // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
- ↑ Drüll D. Heidelberger Gelehrtenlexikon 1803–1932 — Springer Science+Business Media, 1986. — է. 104–105. — doi:10.1007/978-3-642-70760-5
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Pas L. v. Genealogics — 2003.
- ↑ «Absolute Idealism | philosophy | Britannica»։ www.britannica.com (անգլերէն)։ արտագրուած է՝ 2022-02-03
Աղբիւրներ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]- «Հասկ» Մեծի Տանն Կիլիկիոյ Կաթողիկոսութեան պաշտօնական հրատարակութիւն, Մայիս 2014, էջ 458-459։