Բիւզանդիոն

Բիւզանդիոն
Քաղաք
	Բիւզանդիոն
	Βυζάντιο
	Բիւզանդիոն
Երկիր	Թուրքիա
	Հիմնադիր՝ Վիզաս Մեղարացի թագաւոր
Հիմնադրուած է՝	Ք․Ա․ 7-րդ դար
Կը գտնուի ափին	Վոսպոր
Անուանուած է	Վիզաս
Հիմնադիր	Մեղարացիներ

Բիւզանդիոն (յուն․՝ Βυζάντιο, Βυζαντίς), հին յունական գաղթօճախ հիմնուած Ք․ա 7-րդ դարուն Մեղարայի յոյն բնակիչներէն։ Հետագային կը դառնայ Բիւզանդական կայսրութեան մայրաքաղաքը Կոստանդնուպոլիս անունով։

Անուանում

Մեղարայի Նիսոս թագաւորին զաւակը Վիզաս Մեղարացիներու գաղթօճախներ հիմնելու ծրագրին ղեկավար կը նշանակուի։ Ք․ա 657-ին, մեղարացի գաղթականներ Վիզասի առաջնորդութեամբ կը հաստատուին Պոսֆորի Ոսկեղջիւր ծոցի ափերուն եւ կը հիմնեն յունական գաղթօճախ մը, որուն կու տան իրենց Վիզաս առաջնորդին՝ թագաւորին, անունը Բիւզանդիոն (յուն.` Βυζας - Βυζάντιο)։

Դիցաբանութիւն

Ըստ յունական դիցաբանութեան, մեղարացիները կը հետեւին Տելֆի Պատգամախօսի ցուցմունքներուն․ գաղթօճախը հիմնել «կոյրերու» քաղաքին դիմացը։ Իբրեւ կոյրեր կ'ակնարկուին Հալքիտոնայի (Նիքոմիտիա) քաղաքին բնակիչները, որոնք քաղաքը հիմնած էին աւելի կանուխ, Պոսֆորի դիմացի ասիական ափին, առանց նկատի առնելու եւրոպական ափին առաւելութիւնները։

Բիւզանդիոնի դիրքը

Համեմատելով երկու քաղաքներուն վայրերը, Բիւզանդիոնի դիրքը յարմար է պաշարումի պարագային։ Քաղաքին Աքրոփոլիսը Ոսկեղջիւր ծոցին եւ Պոսֆորի միացման կէտին գտնուելով ծովու ջուրերէն պաշտպանուած է եւ միայն արեւմտեան մասին կառուցուած են բարձր պարիսպներ։ Առաւել, Բիւզանդիոնի դիրքը կը հսկէ ծովու ճամբաները եւ հնարաւորութիւն կու տայ Պոսֆորի երկայնքին նոր գաղթօճախներու հիմնադրութեան։ Նաեւ, կլիմայական պայմանները նպաստաւոր են․ Ոսփորին ցուրտ հոսանքները անձրեւ կը բերեն բերրի դարձնելով մշակման հողերը եւ անմշակ տարածքները անտառներով հարստացնել։

Պատմական տեղեկութիւններ

Բիւզանդիոնը արագօրէն կը զարգանայ։ Կ'ամրացուի եւ ասիական ափերուն նոր տարածքներ կը գրաւէ։ Ըստ Փաֆսանիասի հնադարի ամէնէն լաւ ամրացուած քաղաքներէն եղած է։

Դասական եւ հելլենիստական ժամանակաշրջաններ

Բիւզանդիոն Տիլոսի Դաշինքին մաս կազմած է։ Պելոպոնեզի Պատերազմին (Ք․ա 431 - 405) սկիզբին Աթէնքի կողմ կը դիրքորոշուի, իսկ Ք․ա 411-ին Աթենեան Դաշինքէն դուրս կ'ելլէ եւ յաջորդ տարին Սփարթիին Քլէարհոս զօրավարը Բիւզանդիոնը կը գրաւէ․ որպէսզի արգելք հանդիսանայ Սեւ Ծովէն Աթէնք ցորենի արագման։

Ք․ա 409-ին Աթենացիներուն Ալքիվիատիս զօրավարը Բիւզանդիոնը կը գրաւէ։ Քլէարհոս կը մեկնի։ Յաջորդող տասնամեակին, քաղաքը մերթ Սփարթիին եւ մերթ Աթէնքին ձեռքը կ'իյնայ։

Բիւզանդիոն Մակեդոնիոյ Ֆիլիպոս Բ․ի թագաւորին հետ խաղաղութեան դաշինք կը կնքէ, սակայն վերջինը քաղաքը կը պաշարէ (Ք․ա 341-ին) երբ Բիւզանդիոն կը մերժէ Աթէնքին դէմ ելլել։ Մեծն Աղեքսանտրի տարիներուն քաղաքը կիսանկախ է։ Յաջորդող տարիներուն Բիւզանդիոն կը ձգտի տարածուիլ, որպէսզի առեւտրական ճամբաները հսկէ։

Հռոմէական շրջան

Հռոմէական գրաւման սկզբնական շրջանին, Բիւզանդիոն կիսանկախ եւ ազատ քաղաքի իրաւունքներ կ'ունենայ։ Սակայն այս դրութիւնը կը վերջանայ Վեսբասիանոս կայսրի ժամանակ եւ կը դառնայ հռոմէական հասարակ նահանգ մը։ Անտոնիոս կայսրի ժամանակ, ենթակառոյցներ կը շինուին․ Տիոս սրբավայրի լոգարանները, թատրոն, ձիարշաւարան եւ ուրիշ։ Նոյն ժամանակ, քաղաքը կ'անուանուի Աուկուսթա Անտոնինա Augusta Antonina։ Գոթերու արշաւանքներուն, Բիւզանդիոն կը դիմանայ։ 324-ին Կոստանtին Ա․ կայսր, Բիւզանդիոնի դիրքին առաւելութիւնները նկատի առնելով, կ'որոշէ կայսրութեան մայրաքաղաքը հոն տեղափոխել եւ քաղաքը կ'անուանուի Կոստանդնուպոլիս։

^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5] ^[6]

Ծանօթագրութիւններ

[1] Մեղարային պատմութիւնը, Վիզաս(յունարէն)

[2] Բիւզանդիոնը հնադարին, 12-6-2008, Քամարա Աֆրոտիթի(յունարէն)

[3] stor - Կոստանդնուպոլսոյ անունները(անգլերէն)

[4] Հնադարի յունական դրամներ Ward, John, 1832-1912, Hill, George Francis, Sir, 1867-1948(յունարէն)

[5] Յունական եւ հռոմէական աշխարհագրութեան բառարան, Ուիլեամ Սմիթ, Boston, Little, Brown & Co., 1854-57(յունարէն)

[6] Կոստանդնուպոլիս, ստուգամանութիւն(յունարէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]