Արտաշէս Բ. Կարինեան

Արտաշէս Բ. Կարինեան;
Ծննդեան անուն	հայ.՝ Արտաշես Բալասիի Գաբրիելյան
Ծնած է	24 Նոյեբմեր, 1886-ին:
Ծննդավայր	Պաքու
Մահացած է	29 Մային 1982-ին:
Մահուան վայր	Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն
Քաղաքացիութիւն	Ռուսական Կայսրութիւն և Խորհրդային Միութիւն
Ուսումնավայր	Սան Փեթերսպուրկի համալսարանի իրաւաբանական բաժանմունք
Կոչում	ակադեմիկոս
Մասնագիտութիւն	կուսակցական աշխատող, պետական գործիչ, գրաքննադատ, պատմաբան և Յեղափոխական
Աշխատավայր	Բաքվի կոմունա?, Հայկական գործերի կոմիսարիատ?, Հ.Հ. ԳԱԱ Գրականութեան համալսարան և Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա
Անդամութիւն	Հայաստանի Գիտութիւններու Ազգային Ակադեմիա
Կուսակցութիւն	Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն

Արթաշէս Բալասիի Կարինեան (Գաբրիէլեան), ծնած է Պաքու, (24 Նոյեմբեր 1886(1886-11-24)^[1], Բալախանի, Պաքուի գաւառ, Պաքուի նահանգ, Ռուսական Կայսրութիւն^[3] - 29 Մայիս 1982(1982-05-29)^[2], Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն), խորհրդային կուսակցական ու պետական գործիչ, գրականագէտ, պատմաբան։ ՀԽՍՀ ԳԱ ակադեմիկոս (1956)^[4], Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1976)։

Կենսագրութիւն

1905-ին կ'աւարտէ ծննդավայրի միջնակարգ դպրոցը ու կ'անցնի Բեթերսպուրկ, ու մուտք կո գործէ տեղւոյն համալսարանի իրաւաբանական բաժանմունքը, որուն ընթացքը կ'աւարտէ 1910-ին: Ապա կը վերադառնայ Պաքու, եւ սակայն քաղաքական պատճառներով կը դատապարտուի հեռանալ քաղաքէն: 1918-ին Ա. Կարինեան կրկին կը վերադառնայ Պաքու: Ապա կ'անցնի Մոսկուա, ուր աշխատանքի կը կոչուի Ազգութիւններու կոմիսարիատին կից Հայկական գործերու կոմիսարիատի բաժնի վարիչի պաշտօնով: Այստեղ ան միաժամանակ կը խմբագրէ «Կոմինիստ» ամսագիրը եւ «Կարմիր Դրօշակ» թերթը: Ապա: 1924-ին կը հաստատուի Երեւան, ուր մինչեւ 1930 կը ստանձնէ պետական մէկէ աւելի պատասխանատու պաշտօններ: 1929-1930 թուականներուն կը խմբագրէ «Անդրկովկասի Ժողովրդական Տնտեսութիւն»(ռուսերէն) եւ «Նոր Ուղի» պարբերականները: 1941-էն սկսած, Ա. Կարինեան ամբողջապէս կը նուիրուի գիտական աշխատանքի: 1943-ին պաշտօնի կը կոչուի գիտութիւններու Ակադեմիայի Գրականութեան Ինստիտուտին մէջ՝ իբրեւեւ աւագ գիտաշխատող, ուր ապա իրեն կը վստահուի բաժնի վարիչի պաշտօնը: 1956-ին կ'ընտրուի Հայաստանի Գիտութիւններու Ակադեմիայի ակադեմիկոս: 1960-1963 թուականներուն կը վարէ Ակադեմիայի Հասարակական Գիտութիւններու բաժանմունքի ակադեմիկոս քարտուղարի, իսկ 1963-1965 թուականներուն ՝ Ակադեմիայի փոխ նախագահ պաշտօնները:

Հասարակական ու գիտական իր ծառայութիւններուն համար Ա. Կարինեան կը պարգեւարտուի «Լենին»ի, «Հոկտեմբերեան Յեղափոխութեան», «Աշխատանքային Կարմիր Դրօշ»ի շքանշաններով, իսկ 1976-ին, ան կ'արժանանայ «Սոցեալիստական Աշխատանքային Հերոս»կոչումին:

Հարուստ է Ա. Կարինեանի գրականագիտական, պատմագրական ու մատենագիտական վաստակը: Առանձին հատորներով լոյս տեսած են անոր՝

ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԿԵԱՆՔ (1906)
ԻՄԲԵՐԻԱԼԻՍՏԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՒ ՀԱՅԱՍՏԱՆԸ (Երեւան, 1924
ՍՏԵՓԱՆ ՇԱՀՈՒՄԵԱՆ (Երեւան, 1925)
ՅԵՂԱՓՈԽԱԿԱՆ ԵՒ ԱԶԳԱՅԻՆ ՇԱՐԺՈՒՄՆԵՐ ԱՆԴՐԿՈՎԿԱՍԻ ՄԷՋ 1905-ԻՆ (Երեւան, 1924)
ՄԻՔԱՅԷԼ ՆԱԼԲԱՆԴԵԱՆԸ ԵՒ 19-ՐԴ ԴԱՐԻ 60-ԱԿԱՆ ԹՈՒԱԿԱՆՆԵՐՈՒՆ ՈՒ ՌՈՒՍ ԱՌԱՋԱՏԱՐ ԳՈՐԾԻՉՆԵՏԵ (Երեւան, 1949)
ԳՐԱԿԱՆ ԱՐՁԱԳԱՆԳՆԵՐ (Երեւան, 1955)
ԱԿՆԱՐԿՆԵՐ ՀԱՅ ՊԱՐԲԵՐԱԿԱՆ ՄԱՄՈՒԼԻ ՊԱՏՄՈՒԹԵԱՆ (Երեւան, Ա. Հատոր, 1956, Բ. Հատոր, 1960)
ԳՐԱԿԱՆ-ՔՆՆԱԴԱՏԱԿԱՆ ՅՕԴՈՒԱԾՆԵՐ (Երեւան, 1962)
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ԹՈՒՄԱՆԵԱՆ (Երեւան, 1971)
ԵՂԻՇԷ ՉԱՐԵՆՑ (Երեւան, 1972)
ԺՈՂՈՎՈՒՐԴՆԵՐԻ ԵՂԲԱՅՐՈՒԹԵԱՆ ԴՐՕՇԻ ՆԵՐՔՈՅ (Երեւան, 1976)
ՄԵԾ ՀՈՒՄԱՆԻՍՏ-ԳՐՈՂ ՅԱԿՈԲ ՊԱՐՈՆԵԱՆԸ (Երեւան, 1979) աշխատասիրութիւնները:

Ա. Կարինեանի երկերի մատենագիտութիւն^[5]

* Գրականություն եւ կյանք, Բաքու, 1906, 13 էջ։

Կովկասյան պրոլետարիատի պատմությունից։ Կազի Մամեդ եւ Ազիզբեկով, Մոսկուա, Հայպետհրատ, 1919, 36 էջ։
Կովկասյան պրոլետարիատի պատմությունից։ Ալյոշա Ջափարիձե, Մոսկվա, 1919, 40 էջ։
Հայաստանի ապագան, Մոսկուա, 1919, 36 էջ։
«Հին» եւ «նոր» գեղարվեստը, Մոսկուա, 1920, 54 էջ։
Օսկար Ուայլդի «Հեքիաթները», Մոսկուա, 1920, 18 էջ։
Նավթը եւ «Հայկական հարցը», Մոսկուա, 1922, 40 էջ։
Քաղաքացիական պատերազմը Հայաստանում եւ նրա դրդապատճառները, Երեւան, 1922, 14 էջ։
Իմպերիալիստական պատերազմը եւ Հայաստանը (փաստեր, դակումենտներ), Երեւան, 1924, 60 էջ։
Իմպերիալիստական պատերազմը եւ Հայաստանը, Աթենք, 1925։
Թեոֆիլ Ստեյնլեն, Մոսկուա, Պետհրատ, 1925, 15 էջ։
Լենինը եւ պետությունը, Մոսկուա, 1925, 17 էջ։
Ստեփան Շահումյան, 1878-1918 (կյանքը եւ գործունեությունը), Մոսկուա, 1925, 71 էջ։
Դաշնակցությունը փաստերի դեմ, Թիֆլիս, տպարան «Զարյա Վոստոկա»-ի, 1926, 88 էջ։
«Խենթը» եւ «Աբեղան»։ Ռուսահայ գրականության եւ ռուսահայ մտավերականությունը, ռեֆերատ կարդացված Լենինգրադում 1925 թուականին, Փարիզ, 1926, 50 էջ։
Հայ ազգայնամոլների ուղին, Մոսկվա, ՀՍԽՀ պետհրատ, 1926, 248 էջ։
Հեղափոխական եւ ազգային շարժումները Անդրկովկասում 1905 թուականին, Մոսկուա, ԽՍՀՄ ժող. կենտր. հրատ., 1927, 104 էջ։
Դեմքեր եւ դեպքեր (քննական ակնարկներ), Երեւան, Պետհրատ, 1928, 267 էջ։
Նավթը եւ «Հայկական հարցը», Մոսկուա, ՀՍԽՀ մշակույթի տուն, 1929, 40 էջ։
Նացիոնալիզմի «նոր դիրքերը», Մոսկուա, ՀՍԽՀ պետհրատ, 1929, 64 էջ։
Դաշնակցությունը եւ իր զինակիցները, Ե., Պետհրատ, 1932, 170 էջ։
Երկերի ժողովածու, հ. 1, Երեւան, Պետհրատ, 1934, 452 էջ։
Գրական-բանասիրական հետախուզումներ, գիրք 1 (գրքի մեջ տեղ է գտել Ա. Կարինյանի «Սոցիալական պայքարի արձագանքները հին հայ գրականության մեջ» գործը), Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1946, 374 էջ։
Միքայել Նալբանդյանը եւ 19-րդ դարի 60-ական թվականների ռուս առաջավոր գործիչները, Երեւան, 1949, 38 էջ։
Անտոն Չեխով, Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1954, 86 էջ։
Գրական արձագանքներ (գրական-քննադատական ակնարկներ), Երեւան, Հայպետհրատ, 1955, 244 էջ։
Ակնարկներ հայ պարբերական մամուլի պատմության, հ. 1, Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1956, 499 էջ։
Ակնարկներ հայ պարբերական մամուլի պատմության, հ. 2, Երևան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1960, 635 էջ։
Գրական-քննադատական հոդվածներ, Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1962, 322 էջ։
Հովհաննես Թումանյան (յուշեր, յօդուածներ), Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1971, 93 էջ։
Եղիշե Չարենց (յօդուածներ եւ յուշեր), Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1972, 96 էջ։
Մ. Մամուրյանը մշակույթի պատմության մասին, Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1973, 64 էջ։
Ժողովուրդների եղբայրության դրոշի ներքո (գրական-քննադատական, գիտական-հրապարակախօսական յօդուածներ), Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1976, 584 էջ։
Միքայել Նալբանդյանը եւ 19-րդ դարի 60-ական թվականների ռուս առաջավոր գործիչները (յօդուածներ), Երեւան, ՀԽՍՀ ԳԱ, 1979, 119 էջ։
Մեծ հումանիստ գրող Հակոբ Հակոբյանը, Երեւան, «Գիտելիք», 1980, 20 էջ^[6]։

Գրականութիւն

Մ. Մխիթարյան «Արտաշես Կարինեան» (Ծննդեան 90-ամեակի առթիւ), պատմաբանասիրական հանդէս №1, 1976, էջ 231-236
Ռուս-հայ գրական կապերի մասին։ «Գրական թերթ», 1948, № 1:

Արտաշէս Կարինեան կը մահանայ 29 Մային 1982-ին Երեւանի մէջ:

Աղբիւրներ

Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, Պէյրութ 1982-1984 ,էջ (360-361)

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>
↑ ^2,0 ^2,1 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13219454"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q131454"></a>
↑ ^3,0 ^3,1 Каринян Арташес Баласиевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>
↑ «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ»։ արտագրուած է՝ 2023 թ․ հունիսի 1
↑ (հայերեն) Արտաշես Կարինյան, 2025-01-20, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD_%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6, վերցված է 2025-04-02
↑ «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Արտաշես Կարինյան»։ արտագրուած է՝ 2023 թ․ հունիսի 1

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q2657718">[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]<span_class="wef_low_priority_links">_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ.&nbsp;Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ.&nbsp;Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_2000.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a></div>-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2000.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q164396"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q124405912"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6429958"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q2657718"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q7094076"_data-entity-id="Q13219454">Library_of_Congress_Authorities<span_class="wef_low_priority_links">_—_[[:en:Library_of_Congress|Library_of_Congress]].</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13219454"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q131454"></a></div>-2] 2,0 ^2,1 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q13219454"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q131454"></a>

[<span_class="wikidata_cite_citetype_Q3331189"_data-entity-id="Q17378135">Каринян_Арташес_Баласиевич_//_[[:ru:Большая_советская_энциклопедия_(третье_издание)|Большая_советская_энциклопедия]]:_[в_30_т.]<span_class="wef_low_priority_links">_—_3-е_изд._—_<span_title="Москва"_style="border-bottom:_1px_dotted;_cursor:_help;_white-space:_nowrap">М.</span>:_[[:ru:Большая_российская_энциклопедия_(издательство)|Советская_энциклопедия]],_1969.</span></span><div_style="display:none"><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a_href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a></div>-3] 3,0 ^3,1 Каринян Арташес Баласиевич // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q5061737"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q17378135"></a>

[4] «ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիայի իսկական անդամներ»։ արտագրուած է՝ 2023 թ․ հունիսի 1

[5] (հայերեն) Արտաշես Կարինյան, 2025-01-20, https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%B7%D5%A5%D5%BD_%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6, վերցված է 2025-04-02

[6] «ՀՀ ԳԱԱ հիմնարար գիտական գրադարանի էլ․ քարտարան- Արտաշես Կարինյան»։ արտագրուած է՝ 2023 թ․ հունիսի 1

[1]

[3]

[2]

[4]

[5]

[6]

Կենսագրութիւն

Ա. Կարինեանի երկերի մատենագիտութիւն[5]

Գրականութիւն

Աղբիւրներ

Ա. Կարինեանի երկերի մատենագիտութիւն^[5]