Ամֆորէա (αμφορέας)

Ամֆորէաս (յուն․՝ Αμφορέας - հին յուն․՝ ἀμφορεύς)․ հնադարեան անօթ գրեթէ սրածայր յատակով եւ իւրայատուկ ձեւաչափով, որպէսզի դիւրին ամբարուի (իրարու կապուած՝ կոթերուն ընդմէջէն, չուանով մը), ինչպէս նաեւ ճամբորդէ փոխադրական միոցներով՝ կառք, նաւ, եւայլն։

Տեղեկութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ստուգաբանութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ամֆորէաս ἀμφορεύς բառը կազմուած է «ամֆի» (αμφί=երկու կողմեր) մակբայէն եւ «ֆերին» (φέρειν-φέρω=բերել) բայէն. «ամֆիֆորեւս» (ἀμφιφορεύς)՝ երկու կոթով։

Գործածութիւն[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ընդհանրապէս կը գործածուէր գինիի, ձէթի եւ գարեջուրի ամբարման համար։ Կարգ մը պարագաներու նաեւ, իբրեւ դագաղ մեռած նորածին մանուկներու համար։

Ձեւաչափեր[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Նոլա տիպի․ վիզով, կոթերով եւ հաստատ յատակով, երեւցած է Ք․Ա․ 5-րդ դարու երկրորդ կէսին,
Նրբամիտ (սուր) յատակով․ բոլորաձեւ մարմինով, լորակ կոթերով եւ փոխան յատակի՝ փոքր փորակ մը, երեւցած է Ք․Ա․ 5-րդ դարու առաջին կէսին,
Փանաթինայիէոս․ Աթէնքի գործ, լայն մարմինով, կլորակ կոփերով, եւ մանր յատակով․ Փանաթինէա մրցումներուն կը տրուէր իբրեւ մրցանակ եւ ձէթ կը պարունակէր, երեւցած է Ք․Ա․ 5-րդ դարու առաջին կէսին,
Նիքոսթենիոս․ հաւկթաձեւ մարմինով, բարձր վիզով եւ լայն յատակով․ Նիքոսթենին զայն յայտնաբերեց, Ք․Ա․ 530-ին,
Լայն մարմնով․ հաւկթաձեւ եւ երկայն մարմնով,
Փոխադրութեան գործածուող․ ընդհանրապէս գինիի փոխադրութեան կը գործածուէր․ սրածայր եւ բաւական երկայն, դիւրին ամբարուող ամֆորէաս։

Պատկերասրահ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Քիքլատեան ամֆորէաս, Ք․Ա․ 640․ Աթէնքի հնագիտական ազգային թանգարան
Ք․Ա․ 6-րդ դար, Աթէնքի Հնագիտական Թանգարան
Ք․Ա․ 480 - կը պատկերացնէ «Թիսէաս կը սպաննէ Մինոթաւրոսը»
Յունական ամֆորէաս, Ք․Ա․ 5-րդ դար․ Անթալիոյ Հնագիտական Թանգարան, Թուրքիա
Քոս կղզիի ամֆորէաս, գտնուած Պոտրումի (Ալիքարնասոս) բերդը, Թուրքիա
Քոս կղզիի ամֆորէաս, գտնուած Պոտրումի (Ալիքարնասոս) բերդը, Թուրքիա
Յունական ամֆորէասներ, գտնուած Մահտիա, Թիւնուզ յունական նաւու նաւաբեկումէն
Ք․Ա․ 950-900, Երկրաչաբական դարաշրջան․ գտնուած Աթէնք․ կը ցուցադրուի Լոնտոնի Բրիտանական թանգարանը
Աթէնքի ամֆորէա, Ք․Ա․520-500, կը պատկերացնէ յունական դիցաբանութենէն դէպք մը՝ Աստուածներուն եւ Տիտաններուն կռիւ - կը ցուցադրուի Լոնտոնի Բրիտանական թանգարանը
Աթէնքի Ամֆորէաս, Ք․Ա․570-550, կը պատկերացնէ Փոլիքսենիին զոհաբեերութիւնը երբ յոյները Տրոյան պատերազմէն յաղթական դուրս կ՛ ելլեն։ Գտնուած է Իտալիա - կը ցուցադրուի Լոնտոնի Բրիտանական թանգարանը
Ք․Ա․ 515, Աթէնքի ամֆորէաս, կը գտնուի Նիու Եորքի Միթրոփոլիթան թանգարանը
Յունական ամֆորէաս, Ք․Ա․560-550, կը գտնուի Մայամիի Լոու Արթ (Lowe Art) թանգարանը
Ք․Ա․ 6-րդ դար, կը պատկերացնէ Տիոնիսոս աստուածը․ կը գտնուի Քաթալունիայի թանգարանը, Սպանիա
Ք․Ա․ 530, Աթէնքի ամֆորէաս, կը գտնուի Փուշքին թանգարան, Ռուսիա
Հռոմէական ամֆորէասներ, Հռոմ
Ամֆորէասներ, Փոմփէյ
Ք․Ա․ 575-550, Կորնթոսեան ամֆորէաս, կը գտնուի Լուվր, Ֆրանսա
Ք․Ա․600-575, Աթէնքի ամֆորէաս, կը պատկերացնէ առիւծ մը, կը գտնուի Լուվր, Ֆրանսա
Էթրուսքեան ամֆորէաս, Ք․Ա․ 480․ կը պատկերացնէ Աֆրոտիթին որ կը հասնի զաւկին՝ Էնէաս, օգնութեան կը գտնուի Գերմանիա Մարթին Վոն Վակնըր թանգարանը
Աթէնքի ամֆորէաս Ք․Ա․ 510, կը պատկերացնէ Տրոյեան պատերազմի ընթացքին սպաննուած Ահիլէասի մարմինը տանող Մենելաոս եւ Փարիս, Նէոփթոլեմոս եւ Էնէաս․ կը գտնուի Antikensammlungen 1415, Գերմանիա
Ք․Ա․ 520, Աթէնքի ամֆոէաս, կը պատկերացնէ ծէս մը
Ք․Ա․ 6-րդ դար, յունական ամֆորէաս, կը գտնուի Վարշավիա, Լեհաստան
Ք․Ա․ 520, Աթէնքի ամֆորէաս, կը գտնուի Չեխիա
Միջերկրականեան ամֆորէաս, կը պատկերացնէ յոյն աղջիկ մը, կը գտնուի Ռիօ տէ Ժանէյրոյի Ազգային թանգարանը, Պրազիլ
Հիոսի ամֆորէաս, Էգէական ծով, Յունաստան, Ք․Ա․ առաջին դար
Յունական ամֆորէաս, Պատմութեան եւ Հնագիտութեան Թանգարան, Խրիմի

^[1] ^[2] ^[3] ^[4] ^[5] ^[6] ^[7] ^[8] ^[9] ^[10]

Ծանօթագրութիւններ[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

[1] Ամֆորէասներու ձեւաչափեր, ըստ Տրեսլերի(անգլերէն)

[2] Ամֆորէաս,Charlton T. Lewis, Charles Short (անգլերէն)

[3] - հռոմէական ամենամեծ նաւաբեկութիւնը գտնուած արեւելեան Միջերկրական, 17-9-2019 (անգլերէն)

[4] Ամֆորէասներու տեսակներ, 14-2-2020(ֆր.)

[5] Երբ յունահռոմէական ամֆորէասները աշխարհի չորս ծագերուն կը ճամբորդէին(ֆր.)

[6] rsee- Ամֆորէասներու տեսակներ(ֆր.)

[7] Յունական ամֆոռէասներ եւ սիւներ(յունարէն)

[8] Ամֆորէասներու տեսակներ(յունարէն)

[9] Յունական ամֆորէասներ կը յայտնաբերուին Ալխամիոյ ափերուն, 12-7-2019(յունարէն)

[10] ἀμφορεύς ամֆորեւս․ ստուգաբանութիւն(յունարէն)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]