Jump to content

Ալեքսանդր Ա․ Սահինեան

Ալեքսանդր Արամի Սահինեան (15 Յուլիս 1910, Վարդաբլուր - 4 Նոյեմբեր 1982, Երեւան), հայ ճարտարապետ:

Ալեքսանդր Սահինեան
Ծնած է 15 Յուլիս,1910
Ծննդավայր Վարդաբլուր, Լոռիի Մարզ
Մահացած է Նոյեմբեր 4, 1982
Մահուան վայր Երեւան, Հայաստանի Խորհրդային Ընկերվարական Հանրապետութիւն, Խորհրդային Միութիւն[1]
Քաղաքացիութիւն  Ռուսական Կայսրութիւն
 Խորհրդային Միութիւն
Ազգութիւն Հայ
Ուսումնավայր Հայաստանի ազգային բազմարուեստի համալսարան[1]
Մասնագիտութիւն Ճարտարապետ
Աշխատավայր Հայպետնախագիծ?[1]
Հ․Հ․ ԳԱԱ Արուեստի համալսարան[1]
Կուսակցութիւն Խորհրդային Միութեան համայնավարական Կուսակցութիւն[1]

Նախնական ուսումը ստացած է Թիֆլիսի 76-րդ դպրոցը, որն ալ աւարտելէ ետք, 1926- 1930 թուականներուն ուսուցչական պաշտօնով կը մեկնի Թումանեանի շրջանի Ճոճկան Գիւղը: 1930 թուականին մուտք կը գործէ Երեւանի Նորաբաց Շինարարական (Հետագային Պոլիտեխնիկական(Բազմարուեստներու) Համալսարանի) Ճարտարապետութեան բաժանմունքը: 1937 թ.-ին ուսումն աւարտելէ ետք, 1938-1940 թթ. կը պաշտօնավարէ «Հայպետնախագիծ» հիմնարկին մէջ:

Համաշխարհային Բ. Պատերազմի տարիներուն՝ 1942 թուականին կը մեկնի ճակատ, ուր կը վիրաւորուի ու ետ կը վերադառնայ 1943 թուականին: Նոյն տարին իսկ կ'ընդունուի ԽՍՀՄ ԳԱ (Գիտութիւններու Ակադեմիայի) Պատմութեան ինսդիդուտի (Համալսարանի) ասպիրանդականի բաժինը: 1958 թուականէն եւ մինչեւ իր մահը որպէս նոյն բաժնի տնօրէն (վարիչ) կը պաշտօնավարէ: Ալեքսանդր Սահինեան վախճանած է Նոյեմբեր 4, 1982 Երեւան: 1984 թուականին յետմահու կ'արժանանայ ՀՀԳԱԱ Թորոս Թորամանեանի անուան մրցանակին:

Ուսումնասիրութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ալեքսանդր Սահինեան ուշադրութեամբ կ'ուսումնասիրէ հայ Ճարտարապետութեան երկու բնագաւառները. Հայաստանի Վաղ Քրիստոնէական Բազիլիկաները եւ Հայաստանի Նախաքրիստոնէական Ճարտարապետութիւնը:

Ա. Սահինեան իր մասնակցութիւնը կը բերէ բազմաթիւ յուշարձաններու վերականգման, նախագիծերու քննարկման ու վերակառուցման աշխատանքներուն: Ա. Սահինեան 1946 թուականին, որպէս արշաւախումբի ճարտարապետ կու գայ Գառնի:Ա. Սահինեանի «սխրանքը» կը հանդիսանայ Գառնիի Հեթանոսական Տաճարի ամբողջական վերականգնումի համար իր պատրաստած նախագիծը ու վերականգման իրականացումը:

Սենեակներու նման դասաւորումը, ինչպէս կ'երեւի, եղած է միանգամայն պատճառաբանուած: Շէնքը տեղադրուած է ամրոցի տարածքին ամենատաք հատուածին մէջ եւ ունի բաղնիքներու շէնքերու բնորոշ կողմնորոշում, այսինքն՝ այնպիսին, որպէսզի օգտագործուի նաեւ արեւու ջերմութիւնը:
- Ալեքսանդր Սահինեան 1983


Գառնի ամրոցի պարիսպը, հեթանոսական տաճարը, Արշակունիներու պալատական համալիրը՝ անտիկ բաղնիքով, անոր ուսումնասիրութիւններու առարկան կը դառնան:Գառնի ամրոցը հայ անտիկ ճարտարապետութեան փորձադաշտերէն է, ուր յաջողութեամբ կը փորձարկուի թաղակապ քարէ ծածկերը.

  • տաճար
  • պալատի ընդունասրահ
  • բաղնիք:
Ըստ ինծի, պատի … հաստութիւնը պէտք է այնպիսի ձեւով մը ընել, որպէսզի անոր վրայէն իրարու դէմ յանդիման քալող երկու զինուորներ կարողանան իրարու քովէն անարգել, անցնիլ:
- Վիտրուվիոս


Ան նաեւ ղեկավարած է Էջմիածնի Մայր Տաճարի պեղումները, ուր կը լուսաբանէ Մայր Տաճարի բազիլիկայի բնոյթը (նախ՝ միանաւ, հապա՝ եռանաւ), որուն զարգացման առանձնայատկութիւնը կը կազմէ բազիլիկայի վերականգման-վերափոխման խաչաձեւ կենդրոնագմբէթ շէնքի 480 թ.-ին, Վահան Մամիկոնեանի օրոք կատարուած եկեղեցւոյ վերանորոգման ժամանակ: Ալեքսանդր Սահինեան դրական արդիւնքներու հասաւ այսպիսի կենդրոնագմբէթ, դասական յուշարձան մը ուսումնասիրելէ, ինչպէս՝ Հռիփսիմէն է: Տաճարի հիմերը բանալէն, ան գտաւ վանքի մերձակայքը կամ գուցէ եւ անոր տեղը՝ երբեմնի կեցած անտիկ կառոյց, ըստ երեւոյթին տաճարի մշակուած մանրամասները:

Գառնիի Տաճարին վերականգնումի չափերը ըստ Ա. Սահինեանի գրութեան
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

Ա.Սահինեան Գառնիի տաճարի լայնքը ( Լ ) գտած է 1024.8 սմ իսկ Երկայնքը՝ 1448.2 սմ: Նման համաչափութիւնը 1 առ բնակութեան շէնքի կամ պալատի մը համար է: Դժբախտաբար Ա. Սահինեան արխիտրաւներու գծագրութիւնը՝ եթէ կայ, չէ հրատարակած, եւ տաճարին այլ մասերը 50 եւ 49 համաչափութեան յայտ կ'ընեն: Օրինակ՝ ցելլայի դրան յատակի բացուածքն է 229 սմ., դրան բարձրութիւնը՝ 468.5 սմ.

Աշխատութիւններ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  • Առանձին հատորով լոյս տեսած են՝ «Քասաղի Բազիլիկայի Ճարտարապետութիւնը» (Երեւան 1955)
  • «Գառնիի եւ Գեղարդի Ճարտարապետական Յուշարձանները» (Երեւան 1969)
  • Ետմահու կը հրատարակուի կոթողական իր աշխատասիրութիւնը ՝ «Գառնիի Անտիկ Կառոյցների Ճարտարապետութիւնը» (Երեւան 1983)

Ալեքսանդր Սահինեան շարք մը յօդուածներու հեղինակ է: «Ակնարկ Հայ Ճարտարապետութեան Պատմութեան» (Երեւան 1964) հատորին մէջ, Ա. Սահինեանին գրչին կը պատկանին.

  • «Հայկական Ճարտարապետութիւնը Ստրկատիրական Հասարակարգի Ժամանակաշրջանում» էջ 49-72
  • «Հայկական Ճարտարապետութիւնը Վաղ Ֆէօդալիզմի Դարաշրջանում» էջ 75-126
Անտիպ Աշխատութիւններ
[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]

«Էջմիածին» Աշխատասիրութիւնը, ուր հեղինակը համատեղած է տարիներու իր հետազօտութեանց արդիւնքները:

  • Հայկազեան Հայագիտական Հանդէս, Հատոր Ժ, Պէյրութ 1984, Երուանդ Հ. Քասունի
  • Գ. Ա. Տիրացյան «Ալեքսանդր Սահինյան», Պատմա-բանասիրական հանդես № 1, 1982, էջ 231-232
  • Գ. Ա. Տիրացյան, Գ. Ա. (1982) Ալեքսանդր Սահինյան. Պատմա-բանասիրական հանդես, № 4 . pp. 231–232. ISSN 0135-0536

Արտաքին հղումներ

[Խմբագրել | Խմբագրել աղբիւրը]
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Հայկական սովետական հանրագիտարան, հատոր 10 — հատոր 10. — է. 140–141.